Trà chiều

Con người cần làm gì trong thời đại của khủng hoảng khí hậu?

Bàn về cách học lại Lịch sử Trái Đất bên Bờ vực

Published

on

Ảnh: Một chú gấu Bắc Cực đang dần đói lả, được phát hiện trên một mảng băng trôi nhỏ. Hình ảnh do Kerstin Langenberger chụp vào tháng Tám ở Svalbard, phía bắc lục địa Na Uy.

Sức nặng của cuộc khủng hoảng sinh thái không khiến tôi bận tâm cho đến khi đứa con thứ hai của tôi chào đời. Tôi cảm nhận điều đó một cách rõ ràng hơn bao giờ hết khi hai vợ chồng tôi đang chuẩn bị sơ tán trước lúc trận siêu bão thứ ba càn quét bờ biển Đông Nam. Giữ chặt đứa con bé bỏng, đỏ hỏn trong vòng tay, đột nhiên, tôi nhận ra, cái thế giới tôi hằng vẽ ra cho những đứa con của mình đã không còn tồn tại nữa. Chúng ta đang sống ở một nơi nào đó khác – một nơi hoàn toàn mới, đang thay đổi, và dễ dàng bị thay đổi. Và tôi khiếp sợ trước sự thật này.

Có một thuật ngữ y khoa tên là “nỗi lo âu về khí hậu”, một trạng thái “cực kỳ hoảng hốt về sự diệt vong đã được khoa học tiên đoán của loài người”. Bạn bè và gia đình tôi nghi ngờ đó chỉ là hội chứng trầm cảm sau sinh, và một phần trong tôi hi vọng rằng họ đúng. Nhưng trong khi tôi chắc chắn các hoocmon chẳng giúp được gì, tôi biết những nỗi sợ của mình không hề vô lý. Trong tâm trí tôi, sẽ là vô lý nếu không khóc thương trước cái tương lai con cái chúng ta phải đối mặt, khi biết về những gì các nhà khoa học đã biết ngày nay.

Nhưng việc khóc lóc ảnh hưởng đến đứa bé mới sinh nhà tôi. Tôi đã thử tự khiến mình xao lãng trong một lúc, nhưng lại cảm thấy mất phương hướng, giống như cố gắng vào lại giấc mơ khi bạn không còn ngủ nữa.

Vì vậy, tôi đã thử tiếp cận theo hướng ngược lại. Giống như Bruce Wayne đến hang dơi, tôi đắm mình trong những tài liệu về điều mà tôi sợ nhất: cuộc khủng hoảng khí hậu của chúng ta.

Tôi bắt đầu với các bài báo, click vào từng cái tiêu đề khủng khiếp tôi thấy được, từ những con gấu Bắc Cực đang chết đói, những chỏm băng vỡ, đến những hòn đảo nhựa ở Vịnh Mexico. Các bạn độc giả thân mến, tôi không khuyên các bạn làm theo phương pháp này. Hãy chuyển tiếp những thông tin trên cho ông bác không-quan-tâm-đến-khí-hậu của các bạn, gọi cho các thượng nghị sĩ, rồi tiếp tục với cuộc sống thường ngày. Một vài cú nhấp chuột để lại trong tôi nỗi bất an hơn bao giờ hết và không có bất kỳ sự chắc chắn nào về những gì đang thực sự xảy ra với hành tinh.

Cây Joshua bốc cháy trong trận cháy rừng hủy diệt càn quét qua Hồ Hughes (California, Mỹ) vào tháng Sáu năm 2013.
Ảnh: David McNew

Tôi cần một cách tiếp cận chậm hơn — các tác phẩm được viết bởi những người sẵn sàng nghiên cứu và thấu đạt những kiến thức khoa học trong nhiều năm, thậm chí nhiều thập kỷ, để cùng nhau viết ra lời hồi đáp của con người với cuộc khủng hoảng do chính con người gây ra.

Nói một cách khác, tôi cần sách. Những quyển sách tốt thật sự.

Tôi chưa bao giờ xuất sắc trong môn khoa học và cũng chưa từng tìm hiểu gì thêm từ sau khi tốt nghiệp trung học. Vì vậy tôi hiểu rất ít về biến đổi khí hậu. Tôi đã ném mình vào lịch sử đau thương, về nơi chúng ta đang sống và làm thế nào mà chúng ta đến được đây. Tôi bắt đầu với tác phẩm mang tính bước ngoặt của Al Gore, An Inconvenient Truth (tạm dịch Một sự thật phiền toái) – tác phẩm cho tôi những biểu đồ và số liệu để bám víu khi tôi thu thập những nhận thức về hành tinh mới này. Tôi trải qua tám ngày tàn khốc, đi qua Đợt tuyệt chủng thứ sáu của Elizabeth Kolbert và theo sau đó là Sapiens: Lược sử loài người của Yuval Noah Harari. Hóa ra, sự tuyệt chủng và xóa sổ môi trường đã theo dấu vết di cư của con người kể từ buổi bình minh của giống loài chúng ta, mặc dù điều này đã tăng nhanh theo cấp số nhân trong những năm gần đây. Những thông tin này vẫn không làm tôi cảm thấy an ủi.

Tôi đã quay lại và đọc Mùa xuân vắng lặng của Rachel Carson. Mặc dù không trực tiếp đề cập đến sự ấm lên của khí hậu, cuốn sách đã minh họa xu hướng khủng khiếp của chúng ta trong thế kỷ qua. Đó là thay đổi đặc điểm hóa học của hành tinh theo những cách hung ác nhất, từ phân bón hóa học đến thuốc diệt côn trùng.

Mùa xuân vắng lặng, cuốn sách có sức ảnh hưởng lên thế giới khoa học kỹ thuật tương đương với tác phẩm Nguồn gốc các loài (The Origin of Species) của Charles Darwin.
Ảnh: Nhà Sách Phương Nam

Đó là những cuốn sách kinh hoàng; cùng nhau, chúng đã khiến tôi bắt đầu xây dựng một khu vườn cho bướm và ong, chuyển sang sử dụng sản phẩm hữu cơ và ăn chay tại nhà. Quan trọng hơn, trong khi giải thích tình trạng đen tối của chúng ta hiện tại, những cuốn sách này đã tiết lộ cho tôi một sự thật: chúng ta thực sự đã không đi trên con đường này lâu đến thế. Và nếu chúng ta đã thay đổi cấu trúc của xã hội loài người quá nhanh trong vài thế kỷ qua, chúng ta hoàn toàn có thể làm như vậy một lần nữa.

Vậy nên, tôi chuyển sang các giải pháp. Một cuộc tìm kiếm nhanh chóng trong thư viện đã hé lộ toàn bộ những góc nhìn lạc quan về cách chúng ta có thể làm để giảm thiểu tác động tồi tệ nhất của khủng hoảng khí hậu. Tôi đã xem qua phần tiếp theo cuốn sách của Gore, Truth to Power (tạm dịch Từ Sự thật đến Sức mạnh), cũng như cuốn sách A World of Three Zeros (tạm dịch Một thế giới của ba con số không) của Paul Yunus – người từng đoạt giải Nobel Hòa bình. Tôi đã lướt qua bảng xếp hạng của Paul Hawken về mọi giải pháp thu giữ carbon chúng ta đã biết trong Drawdown – 99 giải pháp ngăn chặn thảm họa từ biến đổi khí hậu. Mỗi cuốn sách vang lên với một niềm hy vọng kiên định vào chuỗi những ý tưởng không ăn khớp này – nhiều ý tưởng trong số đó kêu gọi góp phần xóa đói giảm nghèo và tái phân bổ của cải, điều nghe có vẻ rành rành là không tưởng trên trang giấy.

Nhưng chúng cũng lặp đi lặp lại một điệp khúc chung: chúng ta có giải pháp, chúng ta chỉ cần quyết tâm chính trị. “Chính trị” thực sự đã làm giảm thước đo hy vọng của tôi. Tôi trở lại những kệ sách trong thư viện một lần nữa.

Đến thời điểm này, tôi đã hơi kiệt sức với những cuốn sách phi hư cấu. Vì vậy tôi quyết định nuông chiều bản thân trong những quyển tiểu thuyết. Tôi tìm thấy cli-fi (climate fiction), một thể loại viễn tưởng, suy đoán về xã hội loài người vài thập kỷ trong tương lai rất gần mà các nhà khoa học từng dự đoán. Tôi đi bộ dọc theo bờ biển California hoang tàn cùng với nữ chính của Octavia E. Butler trong Parable of the Sower (tạm dịch Ngụ ngôn Người gieo giống), bão sét, hỏa hoạn thường xuyên và những kẻ cuồng phóng hỏa đáng sợ bị ảnh hưởng bởi ma túy, những kẻ đang “phê pha” trên sự diệt vong của thế giới. Tôi đã cổ vũ những người sống sót sau trận dịch hoành hành trong The Year of the Flood (tạm dịch Năm của trận Đại hồng thủy) của Margaret Atwood.

Bất chấp những điều khủng khiếp trong những cuốn sách này, nhìn chung, tôi cảm thấy gần hơn với những gì tôi muốn: một bức tranh tinh thần về cách làm-một-con-người trong thời đại biến đổi khí hậu. Đáng sợ quá, phải không? Nhưng tôi đã nhảy quá xa vào tương lai. Thực tế là chúng ta đã thay đổi cả hành tinh. Tôi cần học cách sống ấy ngay bây giờ, trước khi những viễn cảnh tồi tệ kịp trở thành sự thật.

Tôi tìm thấy những chỉ dẫn đó ở một nơi chốn không ngờ: những câu chuyện kể địa phương được viết bởi các cây bút về môi trường. Thời còn là một sinh viên cao học, tôi từng gọi chúng là “lời-của-thiên-nhiên”, “chậm”, “chán” và “eww”. Nhưng càng đọc, tôi càng nhận ra rằng “lời-của-thiên-nhiên” là, và có lẽ luôn luôn là, những gì nguyên sơ nhất.

Những cây bút này quan tâm sâu sắc đến những nơi chốn cụ thể, đủ sâu để biết tên của từng bông hoa, từng cái cây và từng con ốc. Trước sự tàn phá sắp xảy ra, họ từ chối ngoảnh mặt làm ngơ. Từ một Rick Bass nài xin “hãy bảo vệ một thung lũng Montana chưa phát triển” trong The Book of Yaak (tạm dịch Sách về thung lũng Yaak), đến một Lauren Groff vật lộn với nỗi lo về tình trạng dễ bị tổn thương của quê nhà ở bang Florida, đến Elizabeth Rush ghi lại quá trình xóa sổ bờ biển nước Mỹ với những tiếng nấc đau lòng. Mỗi ấn bản đã cho tôi những gì tôi cần biết. Chúng đã cho tôi một chỗ đứng trong thực tại mới này, nơi, như Rush mô tả, “Niềm tin của tôi vào các quá trình tự nhiên, vào hệ thống tương hỗ phức tạp mà tôi được nuôi dạy để tin rằng phải giữ gìn cho thiên nhiên không bị mất cân bằng, đã mất đi.” Đó không phải là một nơi thoải mái hay lạc quan gì. Nhưng đó là nơi để trở thành con người, để dễ bị tổn thương, để sợ hãi, để than khóc, đồng thời để thích nghi.

Tôi cần không gian này, và tôi nghĩ tôi cần một hành trình dài để vào trong đó. Tôi cần học lại lịch sử của trái đất, đọc qua sự khủng khiếp của cuộc khủng hoảng mà chúng ta đang phải đối mặt và xem xét những điều chúng ta có thể làm để đối diện với những gì đang tới.

Đặc biệt, với tư cách là một bà mẹ làm việc tại nhà, với hai khuôn mặt ngây thơ luôn tươi cười với tôi mỗi ngày, tôi cần phải can đảm đọc những biên niên sử trung thực của những người đang sống qua thời khắc này. Tôi cần ngồi cùng thuyền với họ, với hy vọng rằng chúng ta có thể tự cứu lấy mình, và rằng chúng ta vẫn đáng được cứu.

Tôi không thể nói rằng nỗi lo âu của tôi đã được xoa dịu. Tôi vẫn lo lắng cho các cô con gái của mình. Tôi sợ rằng một ngày nào đó chúng sẽ trách móc tôi vì đã không làm nhiều hơn để ngăn chặn cuộc khủng hoảng mà tôi biết là đang đến. Nhưng khi tôi muốn ngoảnh mặt đi, tôi nhớ rằng đã không còn nơi nào để nhìn sang nữa. Tôi gieo thêm một vài hạt giống trong vườn, thứ tốt cho lũ bọ và thu giữ carbon nhiều hơn bất kì điều gì khác.

Chỉ là một khu đất nhỏ, nhưng đủ để con thằn lằn đẻ trứng vào một cây đậu bắp.

Bốn con ong ghé vào mỗi buổi sớm mai, đánh chén no nê những bông hoa mướp vàng tươi; những bông hoa nở, héo và tàn đi chỉ trong một ngày. Tôi ghé mắt nhìn chúng gần hết mức có thể. Chúng mang theo một loại bình yên. Mặc dù tôi biết, hôm nay, những điều đó mong manh tới mức nào, tôi cứ bất chấp vay mượn những bình yên ấy, mang theo mình, cho đến khi tôi lại ra vườn tưới nước vào sáng hôm sau.

Hết.

ichigo lược dịch.

Bài viết gốc được thực hiện bởi Elizabeth Putfark, đăng tại Literary Hub.

*

Những bài viết có cùng chủ đề môi trường & thiên nhiên



Trà chiều

Mặt trái của “Manifest”: Khi tư duy tích cực có thể phản tác dụng

“Manifest” – từ khóa của năm 2024 do từ điển Cambridge bình chọn, đã trở thành một cơn sốt trong giới trẻ, lan tỏa mạnh mẽ trên khắp các nền tảng mạng xã hội. Nhưng liệu manifest có thực sự là con đường thần kỳ dẫn đến hạnh phúc?

Published

on

Manifest, hay luật hấp dẫn, đại diện cho một niềm tin vào sức hút kỳ diệu của vũ trụ, vào một thế lực lớn lao và quyền năng hơn chính bản thân, có thể giúp ta đạt được mọi mong muốn. Từ ước mơ về một cuộc sống giàu sang, một tình yêu viên mãn đến khát khao thành công trong sự nghiệp, tất cả dường như đều nằm trong tầm tay chỉ với sức mạnh của suy nghĩ tích cực.

Nhằm mang đến cho bạn đọc một cái nhìn đa chiều về trào lưu này, Bookish xin giới thiệu bài viết được dịch từ tạp chí Psychology Today, phân tích những mặt trái tiềm ẩn của manifest, giúp chúng ta tránh sa vào những cạm bẫy tư duy.

***


“Manifest” đang là một trong những trào lưu thịnh hành nhất ở lĩnh vực sách self-help. Tác phẩm MANIFEST - 7 Bước Để Thay Đổi Cuộc Đời Bạn Mãi Mãi (2022) của Roxie Nafousi đã ngay lập tức trở thành hiện tượng bán chạy toàn cầu khi vừa ra mắt. Cuốn sách này từng có mặt trong danh sách bán chạy nhất của Sunday Times nhiều tuần liền, và được không ít người nổi tiếng tìm đọc.

Tuy nhiên, cuốn sách của Nafousi lại thuộc về một trường phái self-help lâu đời hơn, vốn cổ súy cho ý tưởng về “luật hấp dẫn”. Luật này cho rằng chính suy nghĩ của chúng ta quyết định những gì ta thu hút trong cuộc sống như may rủi, giàu nghèo, ốm đau hay khỏe mạnh, những mối quan hệ độc hại hay tốt đẹp. Tôi cho rằng mặc dù việc nhiều người thích những cuốn sách kiểu này là điều dễ hiểu, nhưng manifest lại là một xu hướng tiềm ẩn nhiều nguy hiểm.

Những ví dụ tiêu biểu nhất về sách self-help theo luật hấp dẫn là The Secret - Bí Mật (2006) của Rhonda Byrne và Think and Grow Rich - Nghĩ Giàu Và Làm Giàu (1937) của Napoleon Hill. Những cuốn sách này đẩy ý tưởng kiểm soát tâm trí (được ủng hộ bởi nhiều trường phái triết học cổ đại như Khắc kỷ, cũng như các chuyên gia trị liệu nhận thức hành vi – CBT) đi xa hơn. Các tác giả đưa ra quan niệm có thể tạm gọi là học thuyết “tâm trí chế ngự vật chất”, khẳng định rằng suy nghĩ của chúng ta có sức mạnh toàn năng, không chỉ quyết định cảm xúc mà còn định hình cả thế giới bên ngoài.

Đúng là có bằng chứng cho thấy rằng tư duy lạc quan tốt hơn tư duy bi quan; và ở một mức độ nào đó, tâm thế và thái độ tích cực có thể dễ khiến ta thành công hơn, ít gặp vấn đề về sức khỏe và các mối quan hệ hơn – nhìn chung là ta có một cuộc sống tốt đẹp hơn. Đơn cử là, cha đẻ của tâm lý học tích cực, Martin Seligman, đã viết rất nhiều về chủ đề này. Seligman cho rằng tư duy bi quan và cái mà ông gọi là “sự bất lực tự ứng nghiệm” chính là nguyên nhân gây ra nhiều vấn đề về sức khỏe, khiến ta bị giảm tuổi thọ, đạt thành tích kém cỏi hơn và gặp nhiều tai họa hơn trong cuộc đời – bởi lẽ, luôn lo sợ những điều này xảy ra có thể biến chúng thành sự thật. [i] Lợi ích của việc hình dung những mục tiêu tích cực và việc chúng ta đạt được kết quả mong muốn cũng đã được nghiên cứu rộng rãi.

Tuy nhiên, nhóm người ủng hộ trào lưu manifest lại đưa ra những tuyên bố cực đoan hơn nhiều. Thông thường, các tác phẩm của họ đều dựa trên những niềm tin huyền bí đáng ngờ, được cho là đúc kết từ một số nguyên lý vật lý lượng tử (mặc dù chưa từng có bằng chứng khoa học nào củng cố cho những tuyên bố này).

Truyền thống self-help này bắt nguồn từ khoảng mấy chục năm cuối thế kỷ 19, khởi đầu với phong trào “chữa lành bằng tâm trí” ở Mỹ. Những người theo phong trào này tin rằng mọi bệnh tật đều bắt nguồn từ tâm trí. Do đó, suy nghĩ lành mạnh sẽ có tác dụng chữa lành. Người thợ đồng hồ Mỹ Phineas Parkhurst Quimby (1802–1866) là một trong những người đầu tiên nêu rõ ý tưởng này. [ii] Quimby cho rằng tất cả bệnh tật chẳng qua chỉ là một niềm tin sai lầm biểu hiện ra thành các triệu chứng vật lý. Nếu chấp nhận rằng bệnh tật chỉ nằm trong tâm trí, chúng ta có thể dễ dàng tự chữa lành cho mình.

Giáo phái chữa bệnh bằng tâm trí nổi bật nhất là Giáo hội Khoa học Kitô giáo, do Mary Baker Eddy (1821–1910) sáng lập. Cuốn kinh thánh trước tác của Eddy, Science and Health with Key to the Scriptures (1875) (Tạm dịch: Khoa học và Sức khỏe với Chìa khóa giải mã Kinh Thánh), hiện đã bán được hơn 9 triệu bản. Giống như Quimby, các tín đồ Khoa học Kitô giáo tin rằng bệnh tật có thể chữa khỏi chỉ bằng cầu nguyện. Thần học của Eddy dựa trên quan niệm thần bí cổ xưa rằng thực tại thuần túy là tâm linh và thế giới vật chất chỉ là ảo ảnh. [iii] Do đó, bệnh tật không gì khác hơn là một lỗi lầm của tâm trí – hậu quả của việc sai lầm khi đặt niềm tin vào vật chất và giác quan. Những tín đồ Khoa học Kitô giáo cực đoan hoàn toàn bác bỏ mọi can thiệp y tế và phẫu thuật. Không có gì ngạc nhiên khi phương pháp chăm sóc sức khỏe này đã khiến cho nhiều thành viên giáo phái và con cái của họ phải vong mạng.

Nhà triết học và tâm lý học William James (1842–1910) cũng rất quan tâm đến ý tưởng về nguồn gốc tâm lý của bệnh tật. Trong The Varieties of Religious Experience (1902) (Tạm dịch: Muôn mặt kinh nghiệm tôn giáo), ông mô tả phong trào chữa lành bằng tâm trí là một “quan điểm sống lạc quan”:

Những người dẫn dắt phong trào này tin tưởng sâu sắc vào năng lực chữa lành của một tâm trí khỏe mạnh, vào khả năng chiến thắng của lòng can đảm, hy vọng và niềm tin, đồng thời khinh miệt sự nghi ngờ, sợ hãi, lo lắng và mọi trạng thái tinh thần căng thẳng, dè dặt thái quá.. [iv]

Chúng ta có thể thấy rõ ràng là trong các nguyên lý của phong trào chữa lành bằng tâm trí có chứa đựng hạt giống của tư duy tích cực. Tư duy tích cực lần đầu tiên được phổ biến là trong tác phẩm The Power of Positive Thinking (1952) (Tạm dịch: Sức mạnh của tư duy tích cực) của mục sư người Mỹ Norman Vincent Peale. Cuốn sách này có tầm ảnh hưởng, nhưng đồng thời cũng gây tranh cãi.

Một nhà tư tưởng “chữa lành bằng tâm trí” quan trọng khác là Prentice Mulford (1834–1892) –  ông đã đặt ra các nguyên tắc của “luật hấp dẫn”. Trong Thoughts are Things (1889) (Tạm dịch: Tư duy là Vạn vật), Mulford giải thích rằng suy nghĩ tích cực thu hút kết quả tích cực và suy nghĩ tiêu cực thu hút kết quả tiêu cực. William Walker Atkinson sau đó cũng đưa ra những tuyên bố tương tự trong Thought Vibration or the Law of Attraction in the Thought World (1906) (Tạm dịch: Sóng Tư tưởng và Luật hấp dẫn trong Thế giới Tinh thần). Tác giả self-help đầu tiên kết hợp ý tưởng tâm linh của luật hấp dẫn với khát vọng vật chất hữu hình là Napoleon Hill. Công thức này hóa ra lại cực kỳ sinh lời. Hill đã xuất bản cuốn sách bán chạy nhất của trong sự nghiệp của ông là Think and Grow Rich! vào năm 1937. Tác phẩm này đã trở thành khuôn mẫu cho một loại sách self-help mới khi tập trung vào việc theo đuổi tiền bạc.

Thông điệp của Hill rất đơn giản: Tất cả chúng ta đều có thể trở nên giàu có nếu khao khát đủ lớn. Nếu tập trung chuyên chú vào những suy nghĩ về tiền bạc và sự sung túc, vũ trụ sẽ tạo ra sự cộng hưởng kỳ diệu với tiềm thức và gửi đến vô vàn tài lộc. [v] Để trở nên giàu có, chúng ta chỉ cần nuôi dưỡng một khát khao rõ ràng. Khi đó, suy nghĩ của chúng ta, “như những thỏi nam châm, sẽ thu hút vô số nguồn lực, con người và hoàn cảnh phù hợp với bản chất của những suy nghĩ chủ đạo đó.” Nếu “từ tính hóa tâm trí” và trở nên “nhạy bén với tiền bạc”, chúng ta sẽ trở thành triệu phú ngay lập tức.

Không có gì ngạc nhiên khi một thông điệp như vậy lại an ủi những độc giả đang vật lộn với hoàn cảnh kinh tế suy thoái trong cuộc Đại khủng hoảng. Nhưng thông điệp còn nhiều mơ hồ này vẫn tiếp tục hấp dẫn cho đến tận ngày nay. The Secret của Byrne đã xào nấu lại ý tưởng này. “Bí thuật” của cô ấy, không gì xa lạ, chính là luật hấp dẫn. Các nguyên tắc của luật này cứ được nhắc đi nhắc lại. Suy nghĩ của chúng ta, rõ ràng là có tần số riêng. Chúng ta phát ra tần số này vào vũ trụ và từ đó thu hút mọi thứ cùng tần số với suy nghĩ của mình. The Secret tràn ngập những câu chuyện về việc bất ngờ nhận được séc qua thư và những biến chuyển kỳ diệu trong cuộc sống cá nhân của một người. Cuốn sách đưa ra lời hứa hẹn rằng rằng độc giả có thể dễ dàng thu hút 10 triệu đô la, bởi vì “Bí thuật có thể cho bạn bất cứ điều gì bạn muốn.” Bởi “Bạn là thỏi nam châm mạnh mẽ nhất trong Vũ trụ!… Suy nghĩ của bạn sẽ trở thành hiện thực!” [viii]

Nhiều người trong chúng ta có thể thấy những lời hứa hẹn thái quá về sự chuyển đổi dễ dàng này là đáng ngờ. Nhưng tệ hơn nữa, học thuyết của Byrne và những người ủng hộ nguyên lý “tâm trí chế ngự vật chất” lại có xu hướng đổ lỗi cho nạn nhân. Về cốt lõi, họ quan niệm rằng những người gánh chịu bất hạnh phải tự nhận trách nhiệm cho những đau khổ của mình, bao gồm cả chuyện ung thư, hiếp dâm, tai nạn xe hơi và bạo lực. Chẳng hạn như, Byrne thẳng thừng cho rằng mọi tai ương trong cuộc sống là do chúng ta không chịu suy nghĩ tích cực và không truyền tải đủ mạnh mẽ những mong muốn về vật chất xa xỉ vào vũ trụ. Byrne và nhiều chuyên gia làm giàu đã đóng góp cho cuốn sách của cô còn khẳng định chắc nịch rằng quy luật hấp dẫn cũng có thể áp dụng với 6 triệu người Do Thái bị sát hại trong thảm họa Holocaust. Rõ ràng, chính “những suy nghĩ về nỗi sợ hãi, sự chia ly và bất lực” của người Do Thái đã khiến họ “hiện diện ở nơi lầm lạc vào một thời điểm sai trái”. [ix] Tác giả của The Secret khẳng định chắc nịch: “Mọi trải nghiệm đều bắt nguồn từ những suy nghĩ dai dẳng trong chính bạn.” [x] Đây rõ ràng là những luận điệu vô cùng đáng lo ngại, và tôi ngạc nhiên rằng những tuyên bố dối trá, hoàn toàn không thể biện minh này lại không vấp phải quá nhiều chỉ trích.

Vậy tại sao những cuốn sách như Think and Grow Rich!, The Secret, và giờ là Manifest của Nafousi lại hấp dẫn nhiều người đến vậy? Tất nhiên, ai mà chẳng thích được nghe rằng mình có thể giàu sang mà không cần động tay động chân, rằng những tấm séc 10 triệu đô la sẽ tự động bay vào hộp thư chỉ cần ta nghĩ đủ nhiều về tiền. Những cuốn sách cho rằng mọi sự tự hoàn thiện bền vững đều đòi hỏi nỗ lực, kiên trì và thời gian thường ít hấp dẫn hơn – mặc dù có lẽ thông điệp đó lại thực tế hơn.

Tuy nhiên, tôi cho rằng không chỉ vì chúng ta khao khát những giải pháp nhanh chóng, dễ dàng mà những cuốn sách như thế này mới trở nên phổ biến; một yếu tố quan trọng khác là mong mỏi từ ngàn đời nay của con người về việc tự làm chủ cuộc sống. Tư duy vũ trụ kỳ diệu được cổ súy bởi những người theo trường phái “chữa bệnh bằng tâm trí” giúp chúng ta nuôi dưỡng khát vọng toàn năng, bất khả chiến bại và quyền làm chủ thế giới vật chất. Nó đánh vào mong muốn nguyên thủy của chúng ta là khả năng tự bảo vệ mình trước hai mối đe dọa là sự tổn thương và tình trạng mất kiểm soát.

Phép thuật tư duy trong những cuốn sách này cũng mang tính chất thoát ly thực tại. Nó cho phép ta mơ mộng về những cuộc đời khác, nơi ta là nhân vật chính trong truyện cổ tích – thành đạt, giàu có, quyến rũ và luôn tự tin trong giao tiếp xã hội. Ngoài ra, thời điểm những cuốn sách này được xuất bản và tạo nên tiếng vang cũng rất đáng chú ý: sách của Hill ra đời trong thời kỳ Đại khủng hoảng, sách của Byrne ra đời ngay trước khủng hoảng tài chính, còn sách của Nafousi nổi lên năm 2022 – một năm đầy biến động với những ảnh hưởng kéo dài của đại dịch Covid, bất ổn kinh tế gia tăng, khủng hoảng chi phí sinh hoạt trầm trọng và chiến tranh Ukraine kinh hoàng.

Vấn đề tôi thấy là: Mặc dù đọc những cuốn sách này có thể mang lại cảm giác hy vọng nhất thời, thậm chí là sự kỳ vọng hão huyền, nhưng thực tế cuối cùng cũng sẽ ập đến. Chúng ta sẽ cảm thấy tồi tệ hơn khi những khoản tiền hứa hẹn không xuất hiện. Không một vấn đề nào được giải quyết. Ta chẳng học được gì mới mẻ về bản thân và cũng chẳng thu được bài học hữu ích nào để thực sự tiến bộ. Hơn nữa, việc đánh giá quá cao khả năng thay đổi tâm lý và năng lực cá nhân, đồng thời đánh giá thấp bối cảnh kinh tế và xã hội mà ta đang sống, sẽ khiến ta phải trả giá. Khi mọi thứ không diễn ra như mong đợi, ta sẽ chìm trong cảm giác tội lỗi và xấu hổ.

***

Tư liệu tham khảo

[i] See Martin Seligman, Learned Optimism: How to Change Your Mind and Your Life (London, Boston: Nicholas Brealey Publishing, 2006).

[ii] Phineas Parkhurst Quimby, The Quimby Manuscripts: Containing Messages of New Thought, Mesmerism and Spiritual Healing from the Author, edited by Horatio W. Dresser (s.p.: Pantianos Classics, 1921), p. 73

[iii] Mary Baker Eddy, Science and Health With Key to the Scriptures (Boston: The Writings of Mary Baker Eddy, 2000), p. viii.

[iv] William James, The Varieties of Religious Experience (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1985), pp. 92–3.

[v] Napoleon Hill, Think and Grow Rich!: The Original Version, Restored and Revised (Anderson, SC: The Mindpower Press, 2007), p. 9.

[vi] Ibid., p. 21.

[vii] Ibid.

[viii] Rhonda Byrne, The Secret, 10th anniversary edition (London and New York: Simon & Schuster, 2016), p. xv, 7, 9.

[ix] Ibid., p. 28.

[x] Ibid., p. 43.

***

Khi những ảo tưởng về một cuộc sống hoàn hảo nhờ manifest tan vỡ, ta thường chìm trong thất vọng và tự trách bản thân. Việc đánh giá quá cao sức mạnh của suy nghĩ mà quên đi nỗ lực thực tế chính là nguyên nhân dẫn đến thất bại. Tuy nhiên, không thể phủ nhận sức hút và sự phổ biến của manifest. Nếu biết vận dụng một cách tỉnh táo, kết hợp với hành động thiết thực và kế hoạch rõ ràng, manifest có thể trở thành một công cụ hữu ích, giúp ta củng cố niềm tin, duy trì động lực và rút ngắn con đường đến với mục tiêu. Suy cho cùng, tư duy tích cực luôn là một yếu tố quan trọng trên hành trình hoàn thiện bản thân, nhưng chìa khóa then chốt vẫn nằm ở sự cân bằng giữa giấc mơ và hiện thực, giữa niềm tin và hành động. Đó cũng chính là thông điệp mà Bookish mong muốn gửi gắm đến bạn đọc.

Nguồn: Psychology Today

Kodaki dịch

Đọc bài viết

Trà chiều

Lễ hội Đường sách Tết Ất Tỵ 2025 thu hút đông đảo bạn đọc tại TP HCM

Published

on

Ngày 27.01.2025 (tức 28 Tết), Lễ hội Đường sách Tết Ất Tỵ 2025 chính thức khai mạc. Lễ hội thu hút sự quan tâm và yêu thích của người dân cũng như khách du lịch thành phố. Đường sách được tổ chức với quy mô lớn, có nhiều không gian văn hoá, nghệ thuật đặc sắc, hứa hẹn sẽ trở thành điểm vui chơi và mua sắm náo nhiệt trong mùa Tết.

Lễ hội lần thứ 15 có chủ đề Non sông gấm hoa, vui xuân thái hòa. Năm 2011, lễ hội Đường sách Tết lần đầu được tổ chức tại đoạn đường Mạc Thị Bưởi (nối Đồng Khởi và Nguyễn Huệ, quận 1). Từ năm 2023 đến nay, hoạt động này được tổ chức trên trục đường Lê Lợi, đoạn từ giao lộ Nguyễn Huệ đến bùng binh Quách Thị Trang, dài khoảng 400 m. Lễ hội tổ chức trên khu vực có tổng diện tích 11.200 m2, thu hút nhiều đơn vị tham gia kiến tạo không gian văn hóa, nghệ thuật, nổi bật trong số đó có Công ty Cổ phần Văn hóa Phương Nam (gọi tắt là Công ty Phương Nam hoặc PNC).

Năm 2025 đánh dấu kỷ niệm 15 năm Công ty Phương Nam tham gia Lễ hội Đường sách Tết với gian hàng lớn, đẹp, giàu cảm xúc. Sau buổi lễ khai mạc, gian hàng của Phương Nam vinh dự đón tiếp các lãnh đạo Thành phố đến tham quan: ông Nguyễn Trọng Nghĩa - Uỷ viên Bộ Chính trị, Trưởng Ban Tuyên giáo Trung ương, ông Phan Văn Mãi - Chủ tịch UBND TP.HCM, ông Nguyễn Thanh Nghị - Phó Bí thư Thường Trực Thành ủy TP.HCM, ông Lâm Đình Thắng - Giám đốc Sở TT&TT TP.HCM cùng đại diện lãnh đạo Sở, ngành. Bên cạnh đó, nhà nghiên cứu Nguyễn Đình Tư cũng ghé thăm các gian hàng của Nhà Sách Phương Nam tại Lễ hội Đường sách Tết. Đại diện Công ty Phương Nam đón tiếp đoàn lãnh đạo và các vị khách quý là ông Nguyễn Hữu Hoạt - Chủ tịch Hội đồng quản trị.

Đến với các gian hàng của PNC tại Đường sách Tết, khách tham quan có thể tìm mua những đầu sách best-seller giá trị và đầy ý nghĩa do Phương Nam Book liên kết xuất bản; trải nghiệm khu vực sách nói KOMO Audio tiện lợi và hiện đại; đắm chìm trong những giai điệu bất hủ tại quầy băng đĩa Phương Nam Film; cũng như mang về nhà những món đồ chơi, quà lưu niệm đa dạng mẫu mã đến từ các thương hiệu nổi tiếng trên thế giới. Là thương hiệu có bề dày 43 năm kinh nghiệm hoạt động trong lĩnh vực văn hóa, Công ty Phương Nam tự hào là đơn vị uy tín, chất lượng và luôn nỗ lực để mang lại trải nghiệm tốt nhất cho khách hàng. Lễ hội Đường sách Tết Ất Tỵ 2025 là cơ hội để PNC tiếp tục phục vụ khách hàng và bạn đọc với những sản phẩm cũng như dịch vụ chất lượng cao.

Trong suốt thời gian diễn ra Lễ hội Đường sách Tết Ất Tỵ 2025, khách tham quan sẽ có cơ hội gặp gỡ, giao lưu với nhiều tên tuổi nổi tiếng trong làng sách, tham gia các chương trình thú vị để nhận nhiều lì xì hấp dẫn, và tận hưởng không khí du xuân tràn đầy niềm vui. Tết này, đừng quên ghé chơi với Nhà Sách Phương Nam nha!

Thời gian: Từ 27/01/2025 – 02/02/2025

Địa điểm: Đường Lê Lợi, Quận 1, TP HCM

Một số hình ảnh trong ngày khai mạc Lễ hội Đường sách Tết Ất Tỵ 2025:

Đọc bài viết

Trà chiều

Vũ Đằng kết đôi cùng “nàng Kiều” Trình Mỹ Duyên trong Chợ Tết Tình Quê

Published

on

By

Nam diễn viên Vũ Đằng sẽ sánh đôi cùng “nàng Kiều” Trình Mỹ Duyên trong bộ phim phát sóng vào ngày mùng một Tết nguyên đán Ất Tỵ.

Chợ Tết Tình Quê là câu chuyện tình cảm của một đôi bạn trẻ diễn ra trong những ngày giáp Tết Ất Tỵ ở cù lao An Bình (tỉnh Vĩnh Long). Gia Bảo (Vũ Đằng đóng) là một chàng công tử chính hiệu, chán chường cuộc sống xa hoa, xô bồ nơi phố thị cũng như muốn thoát khỏi sự kìm kẹp của mẹ, Bảo bỏ nhà đi bụi vào một buổi chiều tháng chạp. Anh xuôi về miền Tây sông nước, nơi có làng nghề gốm đỏ, làm nhang, trồng trái cây, hoa kiểng để tìm lại những ký ức thời thơ ấu, khi gia đình còn trọn vẹn. Tình cờ gặp được Vũ Nghi (Trình Mỹ Duyên), Bảo choáng váng và thậm chí ghét bỏ, nhiều lần cản trở, gây tai họa cho cô vì hiểu lầm cô là người thực dụng, lợi dụng tình nghĩa của bà con dưới quê để kiếm danh.

Vũ Nghi vốn là người sinh ra ở cù lao An Bình. Cô mồ côi cha mẹ, sống với người cậu từ bé nên tính cách cứng cỏi, đạt giải một hoa khôi nhưng từ chối mọi sự săn đón của các đại gia mà muốn đi lên từ thực lực. Vũ Nghi hoạt động như một hot streamer trên mạng xã hội, sở hữu những trang cá nhân có lượt theo dõi khủng. Chương trình thực tế 100 nghề của cô nhận được nhiều sự quan tâm của công chúng, trong đó có những tập quảng bá về ngành nghề truyền thống cũng như du lịch sinh thái ở quê hương Vĩnh Long. Hoàn cảnh đưa đẩy cả hai thành cặp đôi “oan gia ngõ hẹn”, ban đầu là ghét nhau, sau dần dần cảm mến rồi tiến tới tình yêu.

Bên cạnh chuyện tình của cặp trai tài gái sắc Gia Bảo – Vũ Nghi, đạo diễn Quách Khoa Nam và biên kịch Phan Ngọc Diễm Hân còn dẫn dắt khán giả màn ảnh nhỏ tham quan cù lao An Bình cũng như những miền quê xinh đẹp, trù phú của tỉnh Vĩnh Long. Người xem sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp bình dị của làng nghề gốm đỏ, làm nhang, những làng hoa Tết sum suê, vườn trái cây trĩu quả… Không khí của phim diễn ra trong những ngày giáp Tết, thời khắc mùa Xuân hiện hữu đẹp nhất với những màu sắc, mùi vị đặc trưng của xứ Nam Bộ.

Khi nhận được kịch bản Chợ Tết Tình Quê, diễn viên Vũ Đằng  cảm thấy rất lo lắng vì nhân vật không có chút gì giống mình ở ngoài đời. “Với một thanh niên 28 tuổi thì ai lại không muốn thành công và được nhiều cô gái vây quanh nhưng Gia Bảo thì ngược lại, anh trốn tránh hết tất cả. Tuy nhiên, tôi đọc kỹ kịch bản, tìm cách thấu hiểu và cảm thông với nhân vật. Tôi đặt ra những câu hỏi “Tại sao?” và tìm cách giải đáp để làm dày lý lịch  để khi ra bối cảnh không còn khúc mắc với nhân vật” – anh chia sẻ. Tuy nhiên, đây không phải là điều làm khó Vũ Đằng mà chính việc hóa trang mới tạo cho anh nhiều trở ngại nhất trong quá trình thực hiện phim. Trước đó ít lâu, anh vừa hoàn thành một phim cổ trang, phải cạo đầu ba vá cho phù hợp nên sang Chợ Tết Tình Quê, Vũ Đằng không kịp để tóc trở lại bình thường, vậy nên ekip thực hiện quyết định cho anh đội tóc giả. Việc hóa trang tóc cho anh trước khi vào cảnh quay mất hơn một giờ, thêm nữa, thời tiết cũng khá nóng nên Vũ Đằng cũng không thực sự thoải mái với bộ tóc khi diễn. “Nó có thể rớt ra bất cứ lúc nào hoặc sai phom dáng nếu mình xoay đầu quá nhiều. Có một số cảnh nặng về tâm lý hay cần động tác hình thể nhiều thì buộc mình phải quên đi chuyện đội tóc giả để nhập tâm hơn. Nếu đội quá lâu thì bộ tóc cũng làm tôi cảm thấy đau đầu. Khi diễn những cảnh cuối cùng của phim, tôi thực sự thở phào nhẹ nhõm vì… được cởi hẳn và tạm biệt bộ tóc giả từ đây!”- anh dí dỏm.

Ngoài ra, phim còn có sự tham gia của các diễn viên: Quang Thái, Hoài An, Thanh Bình, Lê Trang…

Bộ phim do PNF sản xuất kéo dài 20 tập, phát sóng lúc 20h từ thứ hai đến thứ bảy hàng tuần trên kênh THVL1, khởi chiếu từ mùng 1 Tết nguyên đán Ất Tỵ (tức 29.01.2025)

Đọc bài viết

Cafe sáng