Chuyện người cầm bút

Hilary Mantel: Làm thế nào để các nhà văn học cách tin tưởng vào bản thân mình

Published

on

Các cuộc phỏng vấn hiếm khi mang lại cơ hội tốt để khai quật được điều gì đó đáng giá, dù cho người dẫn có chuẩn bị kỹ càng đến đâu đi nữa. Bạn được mời để xào nấu lại những tác phẩm của mình, và bạn phải thuật lại chúng qua những câu hỏi thảm họa như: “Ý anh/chị là gì khi viết rằng….?” hoặc “Tại sao anh/chị lại viết cuốn sách này?” Chẳng nhẽ câu trả lời “tôi viết bởi đó là công việc của tôi và tôi nghĩ độc giả sẽ thích nó” chưa đủ sao?

Tôi từng nghe Salman Rushdie diễn thuyết trên sân khấu ở St Louis, và anh nói rằng, chỉ có một câu cần hỏi một tác giả: đó là chỉ vào bất kỳ câu văn nào và hỏi “Làm thế nào mà nó xuất hiện tại đây?” Sau đó, câu chuyện tự động mở ra, trong nội hạt cuốn sách, và bạn có thể nhìn thấy những cái bóng chuyển động đằng sau hàng tấn chữ ấy.

Các cuộc thảo luận với một nhóm khán giả thường khai sáng hơn là các cuộc phỏng vấn. Bạn có nhân chứng và sự đối đáp bình đẳng, và bạn còn có thể khám phá ra điều gì đó mới mẻ đương trong lúc nói. Trong các cuộc phỏng vấn với báo chí, tác giả thường cảm thấy đề phòng và cảnh giác. Và về phần mình, tôi không cảm nhận mình đang tạo ra một giá trị nào. Tôi chỉ muốn làm cho xong chuyện mà không bị trích dẫn tách rời ngữ cảnh. Và khi đọc lại một cuộc phỏng vấn, bạn hiếm khi nhận ra đó là bản tường trình chân thực về những gì thật sự diễn ra. Nội dung có thể được chuyển tải một cách chính xác, nhưng vẫn còn thiếu một chút gì đó khi ta đảo mắt1. Trừ phi nó được ghi hình – tất nhiên, nhưng lúc đó sẽ tồn tại một giới hạn thời gian nghiêm ngặt và ràng buộc và ý thức ngượng ngùng về bản thân.

Những gì tôi luôn muốn nghe từ các nhà văn khác, là khởi đầu của họ — bao gồm cả phần đời trước khi họ tuyên bố một cách có ý thức, “Tôi sẽ viết một cuốn sách”. Tôi cũng đặc biệt tò mò về những người, giống như tôi, có xuất thân không-văn-chương — nơi mà sau rốt một cuốn sách là thứ cuối cùng mọi người mong đợi ở ta.

*

Thời điểm: sáng sớm. Tôi thường với lấy một cuốn sổ và viết tay trước khi thật sự tỉnh táo. Tôi không viết xuống những giấc mơ mỗi ngày — đôi khi chúng quá hỗn độn và khó nắm bắt. Nhưng chúng sẽ ảnh hưởng lên tâm trạng nếu tôi không giải quyết – như thể cơn đau ở các cơ mà ta có thể xoa dịu bằng cách vận động. Sau đó, tôi thức dậy từ từ và không muốn nói chuyện. Những dòng chữ trong ngày bắt đầu cuộn trào trong tôi. Mỏng manh và thường trong hình thái nhịp điệu hơn là từ ngữ. Nếu tôi không có thời gian để ghi lại thứ gì đó, tôi sẽ phải làm việc trở lại ngay sau đó, một cách siêng năng và chăm chỉ; tốt nhất là khi nó vẫn còn dễ dàng.

Vì thế, ngày yêu thích của tôi là ngày có thể ngủ cho đến khi thức dậy, và tham vọng khiêm tốn là có càng nhiều ngày trong số này càng tốt. Điều đó không nhất thiết có nghĩa là bắt đầu muộn – nếu tôi có ý tưởng trước lúc bình minh thì đó là khi công việc bắt đầu.

Tôi sẽ hoàn thành những công việc lặt vặt vào buổi trưa nếu có thể, và đẩy chúng ra khỏi tâm trí để có thể làm một số công việc thực sự. Tôi cảm thấy ngại ngùng khi nói điều này, bởi đối với những người không phải nhà văn, điều đó nghe có vẻ biếng nhác – nhưng nếu, bảy ngày trong tuần, bạn có thể dành ra hai giờ cho chính mình, khi không phân tâm chỉ để tập trung làm việc, bạn sẽ sớm có một cuốn sách. Thông thường, tôi gọi đây là “những giờ vàng”. Tôi tìm thấy chúng ở đâu không quan trọng, miễn là tôi làm được. Thường thì tôi làm việc nhiều giờ hơn. Nhưng đôi khi tôi tự hỏi tại sao.

Tuy nhiên, bạn phải nhận ra rằng một khi bước chân vào cuộc sống này, bạn có thể phải xử lý cuốn sách xuyên suốt ngày đêm. Và không có ngày nghỉ.

*

Tôi nghi ngờ về sự tồn tại của writer’s block2 hoặc những trạng thái thất vọng chỉ xuất hiện ở các nhà văn. Đôi khi người ta cho rằng họ bị tạm ngưng khi không có gì để viết, hoặc tạm thời đã kiệt sức với chủ đề của mình; nhưng đây không phải là một loại bệnh lý. Đôi khi một dự án chuyển sang giai đoạn ủ bệnh; như tôi đã nói rất thường xuyên, khoảnh khắc nhận ra bạn có một ý tưởng hay không phải lúc nào cũng là lúc bạn nhìn thấu nó. Viết là một trò chơi nhiều chặng và bạn phải thật kiên nhẫn với bản thân mình và chất liệu riêng. Rất nhiều điều có thể xảy ra trong bóng tối, như nó vốn thế; công việc diễn ra một cách nửa tỉnh nửa mê và bạn phải tin tưởng quá trình này vẫn đang diễn ra.

Tất nhiên, người viết khó mà tin tưởng vào chính bản thân mình. Nghe như là một tuyên bố thổi phồng, khi nói rằng bạn là một nhà văn. Vì thế, bạn nghĩ mình phải liên tục chứng minh điều đó, bằng cách làm đầy giấy bằng mực hoặc gõ mạnh lên bàn phím, như thể bạn cần nhân chứng để tự biện minh cho tính kiên định của mục tiêu này. Nhưng chẳng ích gì khi đếm số từ, trừ phi đó là những từ phù hợp. Viết không phải là một quy trình công nghiệp. Bạn không thể đo lường năng suất của mình theo bất kỳ cách nào mà thế giới công nhận. Chắt lọc là ân sủng đầu tiên của phong cách và cần phải lao động nặng nhọc. Những ngày đẹp nhất đôi khi là những ngày kết thúc với số chữ trên trang ít hơn thời điểm bắt đầu.

Căn bệnh trầm cảm cũ kỹ có thể là nguyên nhân dễ thấy cho phần lớn những gì đã làm khổ các nhà văn – loại bệnh trầm cảm đã theo chân những ai thuộc mọi ngành nghề hay không ngành nghề. Điều kiện ủ bệnh hoàn toàn hợp lý. Công việc đòi hỏi phải cắt đứt các mối quan hệ vốn có với những người khác; bạn phải phụ thuộc vào chính mình, bởi không ai làm điều đó cho bạn; thu nhập của bạn cũng không chắc chắn; và vào cuối quá trình, bạn buông xuôi quyền kiểm soát, phụ thuộc vào sự đánh giá của những người lạ; bạn phải đối mặt với rất nhiều lời từ chối. Tại sao lại không chán nản? Điều ngạc nhiên là hàng ngàn người vẫn lao vào nghề này, năm này qua năm khác.

*

Và lời khuyên tốt nhất đã đến từ người đại diện của tôi, khi tôi mới vào nghề tầm được một năm. Tôi đang buồn bã về một dự án trong tương lai, cho rằng có một cách để thực hiện nó đại chúng hơn và thương mại hơn; cách khác tuy thông minh nhưng không phổ biến. Và anh ấy nói, “Cô chỉ cần viết tốt nhất có thể.”

Lời khuyên đó đã cứu rỗi tôi nhiều năm. Tôi không bao giờ hỏi lại bản thân hay bất cứ ai khác. Đó là cách duy nhất để làm việc — đừng viết vì những gì bạn coi là thị trường. Đừng viết ra khỏi nhu cầu của bất kỳ ai ngoại trừ chính bạn. Đừng cố phục vụ đối tượng mà bạn cho rằng không thể theo kịp — hãy đi tìm đối tượng phù hợp. Tôi đã khuếch đại lời khuyên trong đầu: chỉ cần phục vụ đối tượng của tôi. Mỗi cuốn sách đưa ra những yêu cầu khác nhau và độ khốc liệt khác nhau. Mỗi cuốn sách sử dụng hết tất cả những gì bạn có. Sau này bạn có thể làm được nhiều việc hơn.

Một điều khác cũng giúp tôi, không phải là một lời khuyên, mà là sự quan sát. Khi bắt đầu sự nghiệp của mình, nếu tôi viết một chuyên mục, bài phê bình hoặc bất kỳ bài báo ngắn nào, tôi sẽ hoàn thiện nó tốt nhất có thể, nhưng tôi không tài nào chịu đựng việc đọc lại khi nó đã được xuất bản; mắt tôi lướt qua như thể đó là xác chết. Người bảo trợ ban đầu của tôi là Auberon Waugh – một nhà văn, nhà báo giàu kinh nghiệm. Một ngày nọ, anh ấy hỏi, “Em có chịu được khi đọc lại những thứ mình đã viết không? Tôi thì không.” Anh ấy trông như phát bệnh khi nghĩ đến điều đó.

Tôi cảm thấy nhẹ nhõm vô cùng. Tôi đã nghĩ mình là một kẻ hèn nhát đơn độc, nhưng tôi thấy mình không cô độc và thời gian sẽ không thể chữa lành tình trạng này. Điều đó thật khó chấp nhận, nhưng một phần của quá trình trưởng thành trong nghề là biết rằng không phải mọi thứ ta viết ra đều quan trọng. Tôi sớm quên hầu hết những gì tôi đã viết ra, cũng là một điều tốt nữa. Miễn là nội dung rõ ràng, chính xác, mang lại hiệu quả giải trí dù trong giây lát và không bôi nhọ ai; thế là ta đã đạt mục tiêu và ngừng lo lắng.

Thế nhưng điều này không đúng đối với tiểu thuyết hay bất kỳ hình thức hư cấu nào. Bạn nên hòa thuận với những gì mình đã viết ra.

*

Những bản thảo ban đầu, từng đoạn và từng câu: Tôi yêu cầu chồng tôi, người từng là biên tập viên khoa học, đọc năm mươi trang cùng lúc để xem liệu tôi có nắm bắt được nền tảng không. Tôi không mong đợi nhận định ​​văn học từ phía anh ấy. Thực sự, tôi muốn được anh trấn an. Anh đã làm điều đấy rất tốt. Nếu anh cho rằng có điều gì đó không thật rõ ràng, tôi sẽ bực bội đôi chút — nhưng ngay sau đó sẽ lưu ý hơn.

Tôi nghĩ người viết cần những người rộng lượng xung quanh mình. Người viết gai góc, kỳ lạ, túng thiếu tình cảm, nhưng luôn muốn một mình. Những độc giả đầu tiên cần nhận thức rằng tác giả đang đòi hỏi điều gì từ họ; và đó chủ yếu là sự ủng hộ về mặt tinh thần, nhưng bất kỳ bằng chứng nào về việc đọc kỹ và đánh giá đều thực sự được hoan nghênh đối với những người khốn khổ đang có cảm giác như đi trong bóng tối này — như thể ai đó bật đèn và nói: “Lối này”. Đối với những cuốn sách khác nhau, tôi có những độc giả khác nhau. Tình bạn sẽ tiếp tục và một số người tự kết nối với các dự án nhất định. Người đọc ban đầu đóng vai như một chứng nhân cho quá trình hình thành cuốn sách, bởi có lúc nó biến mất và rồi trở lại giống như ban đầu. Đối với The Mirror & the Light, độc giả đầu tiên của tôi là nam diễn viên Ben Miles, người đóng vai Thomas Cromwell, nhân vật chính trên màn ảnh. Và cùng lúc một tệp đính kèm sẽ gửi đến với anh trai Ben, George, một nhiếp ảnh gia, người nhìn thấy nhiều hơn và tôi nghi ngờ anh viết cũng hay hơn. Tôi cảm thấy một khi họ đã đọc nó, dù chưa hoàn chỉnh, nó vẫn tồn tại.

Hết.

Chú thích:

  1. Ý của Hilary Mantel muốn diễn đạt là, những bài tường thuật có thể chuyển tải nội dung phỏng vấn thông qua con chữ, nhưng không thể diễn tả thái độ chính xác của nhà văn trong cuộc phỏng vấn ấy.
  2. Writer’s block là hiện tượng người viết bị tạm ngưng/mất ý tưởng sáng tác trong việc viết lách.

minh.

Bài gốc được thực hiện bởi Hilary Mantel, đăng tại Literary Hub.

Click to comment

Viết bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Chuyện người cầm bút

Elvis Phương: Âm nhạc là sự lựa chọn duy nhất của tôi từ năm 16 tuổi

Ở tuổi này mà Elvis Phương còn nhớ và thuộc gần 100 bài hát thì cuộc đời, kỉ niệm của chính mình làm sao mà quên được.

Published

on

By

Dòng đời là những trang viết trải lòng của danh ca Elvis Phương về chính cuộc đời mình. Hơn 60 năm ca hát, Elvis Phương đã trải qua nhiều thăng trầm để được thành danh và đứng vững trên sân khấu cho đến tận ngày nay. Để giúp bạn đọc hiểu rõ hơn về những tâm tư của danh ca Elvis Phương xoay quanh Dòng đời, Bookish đã có buổi phỏng vấn độc quyền với nam danh ca.

Trong quyển hồi ký Dòng đời, Elvis Phương có nhắc đến việc cha mình cấm cản đi theo nghiệp ca hát. Vậy đến thời điểm nào, cha ông nguôi ngoai và chấp nhận việc ông theo đuổi ước mơ ca hát?

Hai năm sau khi Elvis Phương bị ba mình đuổi ra khỏi nhà thì một buổi tối sau khi đi hát xong, lúc trở về nhà nơi Elvis Phương đang mướn và ở cùng với ban nhạc thì thấy má của Elvis Phương ngồi sẵn trong nhà và bà nói: “Ba nói nhớ Phương và muốn con về nhà.” Thế là được trở về nhà. Vui sướng vô cùng vì biết rằng mình sẽ được tiếp tục hát để theo đuổi ước mơ dù má chả nói những điều như mình đã tự nghĩ nhưng cho trở về nhà là chắc cho đi hát rồi…

Được biết, ông là ca sĩ đầu tiên về nước, thời gian đầu, Elvis Phương nhận được tình cảm, sự đón nhận từ khán giả như thế nào? Ông có thể chia sẻ kỷ niệm ấn tượng với khán giả khi về Việt Nam?

Elvis Phương là một trong những ca sĩ về nước rất sớm; từ 1996 rồi 1998 để quay hai cuốn video nhưng mãi đến 2000 mới được hát live lần đầu vào ngày 20 và 21 tháng 5 năm 2000. Cả hai đêm hát đều sold out nhưng điều đáng nói nhất là tình cảm của khán thính giả dành cho Elvis Phương là động lực duy nhất khiến Elvis Phương quyết định mua nhà để được ở lâu dài và mãi đến tận hôm nay. Elvis Phương nhớ và nhớ rất rõ dư âm của hai đêm hát tại nhà hát Bến Thành lúc đó và sự yêu thương của khán thính giả đã làm Elvis Phương choáng ngợp sung sướng; có nhiều gia đình cả ba thế hệ đều đi xem Elvis Phương hôm đó. Sự bày tỏ lòng yêu thương của khán thính giả là một kỉ niệm đẹp cho lần trở về đầu tiên và được hát tại Việt Nam của Elvis Phương.

Ông từng mổ tim, cơn thập tử nhất sinh vào năm 1998, lúc đó ông cũng đã 53 tuổi. Nhưng tại sao, ông không lựa chọn cuộc sống an dưỡng mà tiếp tục sự nghiệp ca hát, hầu như ngày nào cũng đi hát?

Đối với Elvis Phương hát cũng giống như thở và mình phải cần thở mới được sống. Đúng vào tháng 5 năm 1998 Elvis Phương đã trải qua một cuộc giải phẫu tim phải nói là thập tử nhất sinh lúc đó. Elvis Phương đúng 53 năm tuổi mà dòng họ của mình từ ông nội, đến ba và người chú – em của ba – đều mất vào tuổi 53.

Phải nói là cuộc giải phẫu mười phần nguy hiểm nhưng khi được bình phục. Elvis Phương cảm thấy mình như được hồi sinh và niềm khao khát được hát lại cháy bỏng như những ngày đầu… Thế là hát và hát mãi đến tận bây giờ. Sự lựa chọn duy nhất của Elvis Phương từ lúc 16 tuổi đến ngày hôm nay: còn sống là còn hát.  

Sự nghiệp ca hát hơn 62 năm - một quãng đường dài và đồ sộ, khi viết cuốn hồi ký Dòng đời, làm sao ông có thể nhớ lại hết chi tiết cụ thể chuyện nhiều năm đã qua, sau đó xây dựng cấu trúc nội dung mạch lạc, tường thuật cho độc giả?

Elvis Phương không những nhớ một chuyện, mà cả trăm, cả nghìn câu chuyện. Vợ Elvis Phương hay đùa “phải chi Bố nhớ và giữ được tiền như những câu chuyện của đời Bố dù bao nhiêu năm đã trôi qua thì tốt biết mấy.”

Tài liệu và hình ảnh thì còn giữ được nhiều vô số kể. Bây giờ những lúc rảnh rỗi ngoài giờ đi hát thì Elvis Phương lại viết, lại ghi lại. Viết ra để làm gì? Chỉ biết viết vì kỉ niệm cả một đời đi hát thì nhiều quá; có những điều càng nhớ và viết ra thì thấy thú vị vô cùng. Ở tuổi này mà Elvis Phương còn nhớ và thuộc gần 100 bài hát thì cuộc đời, kỉ niệm của chính mình làm sao mà quên được.

Cuộc đời của ông trải qua nhiều thăng trầm. Khi viết xong quyển hồi ký Dòng đời và nhìn lại tất cả một cách hệ thống, ông cảm nhận điều gì là quan trọng nhất trong cuộc sống và sự nghiệp của mình? Chặng đường nào đối với ông là đáng nhớ nhất?

Đáng nhớ nhất là phải nhớ tất cả, vì cuộc đời ca hát của Elvis Phương thật là có quá nhiều thăng trầm. Đọc đi đọc lại Dòng đời, Elvis Phương vẫn thấy, vẫn cảm nhận trong cuộc sống và sự nghiệp của mình, tất cả những chặng đường đã trải qua đều quan trọng.

Có thăng, có trầm mới có Elvis Phương ngày hôm nay. Elvis Phương chưa bao giờ cảm thấy là mình không muốn hát và còn hát thì còn nhớ. Nhớ tất cả để cảm thấy cuộc đời mình còn thật nhiều may mắn. Điều gì cần nhớ thì phải nhớ thôi. Nhất là âm nhạc và những bài hát đã đi theo mình cả cuộc đời…

Cảm ơn những chia sẻ chân tình từ danh ca Elvis Phương. Chúc ông có thật nhiều sức khỏe dồi dào để tiếp tục thăng hoa với âm nhạc.

Danh ca Elvis PhươngMC Minh Đức tại buổi giao lưu, ra mắt sách Dòng đời ngày 9.9.2023
Danh ca Elvis Phương kí tặng bạn đọc tại buổi giao lưu, ra mắt sách Dòng đời ngày 9.9.2023
Đọc bài viết

Chuyện người cầm bút

Lê Nguyễn Nhật Linh: Chiến thắng vẻ vang nhất là khi ta vượt qua chính mình

Việc gì mình muốn làm thì hãy làm và làm với lòng nhiệt huyết hết sức có thể, đừng chờ đợi kết quả vì nhiều khi kết quả còn hơn cả mong đợi của mình. Có lòng, dốc sức thì sẽ được toại nguyện.

Published

on

Sáng ngày 27.8, tại Đường Sách TP. Hồ Chí Minh đã diễn ra buổi giao lưu cùng tác giả Lê Nguyễn Nhật Linh – chị đã có ba tựa sách do NXB Trẻ phát hành được tái bản nhiều lần: Đến Nhật Bản học về cuộc đời, Nín đi con, Giá ngày tháng ấy có người hiểu tôi.  

Nhắc đến Lê Nguyễn Nhật Linh, bạn đọc hẳn sẽ thường nhớ đến tác phẩm Đến Nhật Bản học về cuộc đời của chị. Quyển sách này đến nay đã đạt đến con số gần 30.000 bản in. Bên cạnh đó, chị Lê Nguyễn Nhật Linh còn là một nhà thiết kế kim hoàn rất thành công.

Quyết tâm trở thành người tốt vì đã được gặp nhiều người tốt

Tại buổi giao lưu, Nhật Linh không chỉ chia sẻ về những trải nghiệm xoay quanh tập tản văn Đến Nhật Bản học về cuộc đời mà còn có những chia sẻ sâu sắc về cuộc sống, tâm lý, con đường lập nghiệp và sáng tác. Một số bạn đọc đến tham dự tại buổi giao lưu chia sẻ rằng những dòng chị viết cả trên sách lẫn trên mạng xã hội đã đem lại những giá trị tích cực, trở thành nguồn động viên lớn với những ai đang trải qua giai đoạn khó khăn trong cuộc đời.

Ở phần chia sẻ những cảm nhận về nước Nhật, Nhật Linh cho biết, đối với chị, năng lượng của nước Nhật là hòa khí. Năm 16 tuổi, lần đầu tiên đến Nhật, chị đã có một ước mơ và quyết tâm: chị muốn mình trở thành người tốt vì đã gặp được rất nhiều người tốt ở Nhật; tuy có những người chị chỉ có cơ hội được gặp họ một lần, nhưng chị vẫn nhớ mãi sự tử tế và ấm áp ở họ. Giai đoạn ấy, chị đã dốc hết lòng phấn đấu vì: “Khi đại diện cho một quốc gia đến một quốc gia khác, bạn sẽ muốn nỗ lực cố gắng nhiều hơn; bởi lẽ khi đó, sự phát triển của bản thân sẽ trở thành sự phát triển của quốc gia.”

Trước câu hỏi tại sao những trang viết của Nhật Linh chắt lọc rất nhiều trải nghiệm sâu sắc về cuộc sống, có phải là do cuộc đời chị đã quá chông chênh, Nhật Linh chia sẻ rằng sự chông chênh đó không phải là câu chuyện của riêng chị. Bất cứ một người trẻ tự lập nào bước vào hành trình cuộc đời thì con đường đều sẽ có ít nhiều chông gai. Bản thân chị đã từng có những cột mốc nghĩ rằng mình trầm cảm. Vào năm đầu tiên học đại học, khi phải xa cha mẹ, quê hương – sự thay đổi môi trường đột ngột khiến chị chông chênh. Giai đoạn thứ hai là khi chị đi du học ở nước Nhật. Đây cũng là sự thay đổi môi trường nhưng ở mức độ tàn khốc hơn. Sự mất thăng bằng thường xuyên khiến chị cạn kiệt về năng lượng. Bây giờ – khi đã vượt qua và nhìn lại thời điểm đó – chị nhận ra rằng mỗi độ tuổi có một áp lực khác nhau và ta phải chiến đấu với nó. Nếu muốn sống một cuộc đời như mơ thì phải nỗ lực, mà bản thân sự nỗ lực vốn dĩ đã không phải là một điều đơn giản. “Khi chúng ta chiến đấu với chính mình và chiến thắng thì đó mới là chiến thắng vẻ vang nhất,” chị chia sẻ.  

Có lòng, dốc sức thì sẽ được toại nguyện

Bên cạnh Đến Nhật Bản học về cuộc đời, Lê Nguyễn Nhật Linh còn có một tác phẩm khác cũng đặc biệt không kém là Giá ngày tháng ấy có người hiểu tôi với đề tài về trầm cảm. Chị Linh cho rằng khi phải thường xuyên ở trong tình trạng không ai hiểu mình, người ta sẽ dễ mắc bệnh trầm cảm. Bất kì ai cũng có thể rơi vào giai đoạn phải đối mặt với cảm giác không được thấu hiểu này. Nguyên nhân chỉ đơn giản là vì ta không thể chia sẻ với người khác. Khi cứ để tình trạng này tiếp diễn thì nếu ở mức độ nhẹ nhàng, ta sẽ thấy nó chỉ là một khối đá; còn nếu ở mức độ nặng nề, nó sẽ trở thành khối u. Và nếu không tìm cách thay đổi, ta sẽ rơi xuống đáy. Mỗi người lại có một cái đáy khác nhau. Ta phải luôn quan sát những cảm xúc của bản thân để ý thức được rằng những điều ấy có ổn không.

Để tháo gỡ cảm giác đó, chị Linh cho rằng rất khó đúc kết thành vài từ khóa ngắn gọn. Mỗi chúng ta là những thế giới khác nhau. Có những người chỉ vài ngày thôi là đã đi qua được một biến cố. Nhưng có những người lại mất cả vài tháng, hay thậm chí là vài năm. Không có một công thức chung nào cả, nhưng nếu chúng ta cố gắng giữ ý thức thấu hiểu bản thân thì sẽ tìm được cách tháo gỡ. Bước đầu tiên là phải đặt câu hỏi cho bản thân – đây là một hình thức tự trò chuyện với chính mình để tìm giải pháp. Nếu như đến chính ta còn không muốn nói chuyện với ta thì làm sao có thể trông mong người khác sẽ đến giúp ta giải quyết vấn đề.

Hãy đặt thật nhiều câu hỏi khi chúng ta mắc kẹt trong những vấn đề của bản thân. Nhưng cách đặt câu hỏi rất quan trọng. Khi biết cách đặt câu hỏi đúng thì ta mới có thể tìm được câu trả lời then chốt. Những câu hỏi nên có sự cân bằng giữa lí trí và cảm xúc; nếu là chuyện liên quan đến người khác thì cần tránh suy diễn mà cố gắng trực tiếp hỏi đối phương. Khi đã đến cái đích của sự rõ ràng, ta sẽ tránh được tình trạng rối tung rối mù. Sau đó là đến giai đoạn quyết định. Mọi quyết định của chúng ta đều có thể sai và đúng, không thể lúc nào cũng đúng được. Nhưng nếu đã quyết định sai thì hãy cố gắng học nhiều nhất từ cái sai đó. Quá trình này sẽ giúp ta hiểu được nhiều hơn về bản thân. Và một khi đã hiểu bản thân, ta sẽ có thể học được cách hiểu và giúp đỡ người khác.

Cuối buổi giao lưu, Nhật Linh bật mí rằng Đến Nhật Bản học về cuộc đời sẽ được dịch sang tiếng Nhật, dự kiến xuất bản ở Nhật vào cuối năm nay. Chị cũng đưa ra lời khuyên cho những bạn trẻ từ kinh nghiệm nghề nghiệp của mình rằng: “Việc gì mình muốn làm thì hãy làm và làm với lòng nhiệt huyết hết sức có thể, đừng chờ đợi kết quả vì nhiều khi kết quả còn hơn cả mong đợi của mình. Có lòng, dốc sức thì sẽ được toại nguyện. Nếu không đặt trái tim mình vào công việc đã lựa chọn mà chỉ làm hời hợt qua loa thì sẽ không có kết quả như ý.”

Hoàng Đức Nhiên

Đọc bài viết

Chuyện người cầm bút

Kazuo Ishiguro: Lộ trình đọc cho người mới bắt đầu

Published

on

Nhà văn người Anh gốc Nhật Kazuo Ishiguro là một trong những tác giả Anh ngữ được giới chuyên môn đánh giá cao nhất hiện nay: cây bút 68 tuổi này đã hai lần được vinh danh trên tạp chí Granta chuyên đề Những tiểu thuyết gia trẻ nổi bật nhất ở Anh năm 1983 và 1993; và sau đó, hành trang của ông lần lượt có thêm giải Booker, Nobel, và tước hiệp sĩ.

Đối diện với văn nghiệp đồ sộ của Kazuo Ishiguro, hẳn không ít người băn khoăn nên bắt đầu đọc từ tác phẩm nào trước. Bài viết dưới đây được dịch từ The Guardian sẽ cung cấp cho người đọc một lộ trình hợp lí để khám phá thế giới của Kazuo Ishiguro.

Điểm xuất phát

Hai cuốn tiểu thuyết đầu tiên của Ishiguro là Cảnh đồi mờ xámMột họa sĩ phù thế đều có mối liên hệ trực tiếp đến gốc gác Nhật Bản vốn ít nhiều đã trở nên xa lạ với nhà văn – gia đình ông chuyển đến nước Anh khi ông mới năm tuổi và ông không về thăm lại Nhật Bản trong suốt gần 30 năm, dù đến thời điểm đó ông đã là một tác giả có tiếng tăm. Cả hai cuốn tiểu thuyết đều khai thác góc nhìn của Ishiguro về những con người chiêm nghiệm lại cuộc đời mình trong nỗi hoang mang, tiếc nuối, để lại cho độc giả nhiều suy ngẫm.

Cả hai đều là tác phẩm chất lượng, cuốn sau có sự cải thiện so với cuốn đầu tiên, nhưng chính ở cuốn tiểu thuyết thứ ba cũng có cùng chủ đề mới thực sự đúng nghĩa là điểm khởi đầu để tiếp cận văn nghiệp của ông: tiểu thuyết Tàn ngày để lại.

Tàn ngày để lại kể câu chuyện về Stevens – một quản gia người Anh với tất cả mọi hàm nghĩa của từ này: tận tụy, chỉn chu, trung thành, và trên hết, luôn luôn có một ý thức mãnh liệt về phẩm giá nghề nghiệp. Mong muốn cải thiện chất lượng phục vụ tại dinh thự và chấm dứt những sa sút hiện tại, Stevens dấn thân vào một cuộc hành trình đi qua Miền Tây nước Anh. Mỗi chặng trên cuộc hành trình mở ra một cánh cửa nối về quá khứ, và dần dà hành trình ấy làm hé lộ những mất mát và nuối tiếc theo sau những ảo tưởng của một đời người.

Lạ lùng thay, Tàn ngày để lại vừa bi vừa hài, “vừa đẹp đẽ vừa tàn nhẫn,” như lời nhận xét của Salman Rushdie. Tác phẩm này đã thắng giải Booker và bản phim chuyển thể với sự góp mặt của ngôi sao Anthony Hopkins và Emma Thompson cũng được đánh giá là thành công khi có đến tám đề cử Oscar.

Ishiguro thừa nhận rằng ông đã viết cùng một cuốn tiểu thuyết đến những ba lần, để ngày càng tiệm cận hơn đến điều ông muốn truyền tải. Kết quả là một cuốn sách hoàn hảo về mọi mặt đã ra đời.

Chặng thử thách

Sau khi đã đạt được thành công với chủ đề vừa nêu trên, ở cuốn tiểu thuyết kế tiếp, nhân vật chính của Ishiguro không phải là một người nhìn về quá khứ nữa, mà đang ở giữa nguồn cơn hoang mang. Tiểu thuyết The Unconsoled kể về nhạc công Ryder, anh đến một vùng nào đó ở trung tâm châu Âu để tham dự một buổi hòa nhạc, nhưng rồi mọi thứ xung quanh anh lại biến hóa khôn lường. Nếu so sánh với ba tác phẩm đầu tiên của Ishiguro thì có thể nhận thấy cuốn tiểu thuyết này vận hành theo nguyên tắc của một giấc mơ vì thời gian, không gian và nhân dạng thường xuyên thay đổi. Những người đầu tiên đọc quyển sách này đã phải thất kinh, James Wood – cây bút phê bình của tờ The Guardian cũng nằm trong số đó – nhận xét rằng quyển sách này đã “tự mở ra một thể loại tồi tệ”. Nhưng đây cũng chính là tác phẩm thể hiện rõ ràng nhất quan điểm sâu sắc của Ishiguro về việc không ai trong chúng ta thực sự biết cuộc đời mình sẽ đi về đâu; điều đó khiến nó càng mang dáng dấp của một kiệt tác hơn, với bầu không khí Kafka thời đương đại.

Tiểu thuyết ở giai đoạn hậu Nobel

Khi thắng giải Nobel năm 1948, nhà thơ TS Eliot từng phát biểu rằng: “Giải Nobel là một tấm vé tiễn người ta đến thẳng huyệt mộ của mình. Chẳng có ai làm thêm được gì cả sau khi nhận giải.” Ishiguro thắng giải Nobel Văn chương năm 2017; lúc đó, ông đã viết một bài diễn văn nhận giải dễ thương, khiêm tốn có nhan đề là My Twentieth Century Evening and Other Small Breakthroughs (Tạm dịch: Buổi xế chiều trong thế kỉ thứ hai mươi của tôi và những bước đột phá nho nhỏ khác). Năm kế tiếp sau đó, ông được phong tước hiệp sĩ.

Tiểu thuyết Klara and the Sun (Tạm dịch: Klara và Mặt trời) xuất bản năm 2021 không có dấu hiệu nào cho thấy rằng Ishiguro đã trở thành một người hữu danh vô thực hay một nhà hiền triết đạo mạo. Người kể chuyện lần này (toàn bộ tiểu thuyết của Ishiguro đều được viết ở ngôi thứ nhất) là Klara, một AI hoạt động dựa trên nguồn năng lượng mặt trời, cô ngây thơ nhưng trung thành, được mua về để dốc hết lòng chăm sóc cho một cô bé. Giống như những tác phẩm khác của Ishiguro, tiểu thuyết này cũng có văn phong trung tính, điềm tĩnh, không bao giờ đi thẳng vào những sự kiện được đề cập; tuy nhiên, chúng ta vẫn có thể cảm nhận rõ những sự kiện ấy và thấy đau lòng. Một lần nữa, nó tạo ra dư chấn theo lối khác thường mà không một tiểu thuyết gia nào làm được ngoài Ishiguro.

Nếu như bạn chỉ có thể đọc một tác phẩm, đó sẽ là…  

Thoạt đọc qua nội dung, tiểu thuyết Mãi đừng xa tôi có vẻ như thuộc thể loại khoa học viễn tưởng: tác phẩm kể về những bản sao vô tính, được tạo ra chỉ với mục đích duy nhất là để hiến tạng cho đến chết. Tuy nhiên, câu hỏi cốt lõi được đặt ra là tất cả chúng ta phải chọn cách sống như thế nào khi đều biết rằng thời gian của ta là giới hạn và không ai thoát được án tử.

Kathy, Ruth và Tommy xuất thân từ một ngôi trường đặc biệt: trường nội trí Hailsham. Những con người ở đó đều có chung một số phận được định đoạt. Họ chấp nhận số phận, nhưng vẫn khát khao trì hoãn. Với giọng điệu bình thản như mặt biển sóng ngầm, câu chuyện kể về một hiện thực đáng sợ diễn ra trong một thế giới “giả tưởng”, nhưng cũng không xa lắm thế giới “thật tưởng” mà chúng ta đang sống. Câu chuyện ám ảnh chúng ta bởi tiếng kêu đau đớn đến xé lòng về tình yêu và hạnh phúc. Nó buộc chúng ta phải suy nghĩ lại về giá trị Người của chính mình.

Hoàng Đức Nhiên dịch

Đọc bài viết

Cafe sáng