Phía sau trang sách

Giữa hai chúng ta: Tuổi trẻ hoang dại

Về mặt cảm xúc, “Giữa hai chúng ta” thật sự thành công trong vai trò này, và hơn ai hết, chính Sally Rooney xứng đáng là cây bút mới cho những tuổi trẻ vô cùng xanh xao.

Published

on

Kể từ sau WonderCall Me By Your Name, Normal People với tựa tiếng Việt Giữa hai chúng ta là cuốn sách tiếp nối gây được nhiều tiếng vang trong giới đọc sách ngay trước khi được chuyển ngữ và giới thiệu hồi đầu năm nay tại Việt Nam. Không dừng ở đó, với việc bộ phim chuyển thể được phát sóng trên kênh BBC ở Anh và Hulu ở Mỹ hồi cuối mùa xuân 2020 càng làm tăng thêm sức hấp dẫn của nó. Chưa bàn về nội dung, việc được đề cử giải Man Booker 2018 hay được xướng danh “Tiểu thuyết hay nhất” giải Costa đã như bảo chứng cho tầm quan trọng của cuốn sách này. Với Giữa hai chúng ta, Sally Rooney đã viết nên một bản hòa tấu về tình yêu và tuổi trẻ vô cùng đặc sắc: trải dài từ khoảng trầm đau thương đến nơi cao lảnh lót của niềm tin, tình yêu và sự tha thứ. Nói không ngoa, Giữa hai chúng ta thật sự là cuốn sách mà những người trẻ cần đọc để vững tin hơn, để trân quý hơn tình yêu mà mỗi người họ vẫn hằng nắm giữ.

Nội dung cuốn sách xoay quanh hai nhân vật chính – Marianne và Connell, hai học sinh phổ thông đứng trước lằn ranh của trưởng thành và bản tính trẻ con. Nếu Marianne xuất thân trong gia đình giàu có nhưng đầy nỗi buồn, cô co mình và sống ở một thế giới khác; thì Connell – cậu trai Ireland điển hình tuy gia cảnh không quá nổi bật nhưng sắc vóc và tính cách như thể sinh ra dành cho trường học. Họ gặp gỡ và gắn kết ban đầu không hơn gì ngoài những tò mò dục tính. Thời gian làm con người ta lớn lên và nhận thức thay đổi, đây cũng là lúc họ tách nhau ra bởi những lựa chọn bên lề, nhưng cuối cùng rồi thì, thứ khiến họ trở về như một bản nguyên lại là tình yêu – thứ cảm xúc trải qua chông gai và đầy khó khăn để thật sự nhận ra nó thuộc về họ. Giữa hai chúng ta là một tiểu thuyết tiêu biểu dành cho tuổi trẻ, không chỉ về tình yêu, khờ dại; mà đan xen ở đó còn là màu xám của những nỗi lo đầu đời, của trầm cảm, tuyệt vọng và mất mát khi bỗng nhận ra cuộc sống không hẵng vận hành như một bộ phim. Và cuốn tiểu thuyết từ đó bắt đầu.

*

Điểm đáng khen đầu tiên có thể kể đến là Sally Rooney đã có một khởi đầu vô cùng phù hợp. Cây bút sinh năm 1991 kể câu chuyện về những người trẻ thuộc thế hệ cô một cách đầy đồng cảm và thấu hiểu. Họ đủ lớn để quyết định con đường mình, nhưng cũng đủ bé để khao khát trải nghiệm đi đến những vùng mới lạ hơn. Nếu Marianne là cô bé có sự cứng rắn đến từ nỗi đau; thì Connell là chàng trai đầy nhút nhát và mặc cảm về tình trạng mình. Nếu Rob hay Eric, Jamie thuộc phe chuyên bắt nạt phe yếu ở trường; thì Rachel hay Lisa là những mean girl chính hiệu. Bằng cách mở ra bầu không khí và sự phân vai đầy điển hình, Sally Rooney mở ra Giữa hai chúng ta bằng sự quen thuộc đầu tiên, và hơn ai hết chính những người trẻ như đang sống lại đời sống thật sự của mình, còn những người lớn có thêm cơ hội để rồi nhìn lại những năm tháng ấy.

Từ sự tiếp cận quen thuộc trên, Sally khai thác những yếu tố vẫn thường xảy đến với những người lớn chưa hoàn thiện này – sự tò mò về tính dục, những tình cảm ngốc nghếch, sự chia bè kéo lũ, sự giành tranh tình cảm hay hằng hà sa số những thứ khác. Chính trong những hoạt cảnh này, những nhân vật của cô hiện lên đầy sức sống và sự vận động. Nếu hai nhân vật chính đắm chìm trong sự khám phá bản thân với người còn lại, thì những mean girl hay cool boy chính hiệu lại đang làm chủ ở trường đại học. Và cũng từ trong những khoảnh khắc ấy, tính cách của họ dần dần hé lộ.

Sally tiếp đó khai phá những khoảnh vực sâu giữa mỗi nhân vật. Cô xây dựng Marianne và Connell gần như đối lập. Trong khi Marianne giàu có với danh tiếng gia tộc, thì Connell lại có gia đình gần như bê tha – nhiều người ngồi khám và Lorraine sinh cậu khi mới 17. Ở đó, cô cũng đi sâu vào cấu trúc gia đình của người phương Tây điển hình, khi ẩn đằng sau sự giàu có và sung túc là những bí mật muốn giấu – người mẹ lơ đãng và anh trai thường hay bắt nạt. Chính những sự kiện ấy gắn kết họ lại với nhau, và giữa họ xuất hiện từ lâu chính thứ tình cảm không thể tách rời.

Cũng chính vào những lần họ ở bên nhau này, Sally Rooney dần dần khắc họa nên cả bầu trời của những ước mơ, của những toan tính bình thường. Mỗi lần Connell hay Marianne đáp xuống khoảng giường của người còn lại, ta đều nghe thấy trong mỗi đoạn văn là thứ tình cảm non yếu đang mới cất lời. Marianne thông qua Connell như đang đi tìm một sự bảo bọc, về phía Connell – cậu chàng như lớn lên theo chính cách rất khác này. Họ bên nhau và hút cạn chút tuổi thanh xuân của mình, có cả phút giây hạnh phúc và lúc hờn ghen “Nếu cô khác với Connell thì sự khác biệt không xảy ra trong chính cô, trong sâu thẳm nhân cách cô mà xảy ra ở giữa họ, giữa sự tương tác”.

Cũng chính từ trong những khoảnh khắc ấy, tuổi trẻ hiện lên thật hoang dại nhưng đôi khi cũng đầy bi kịch. Ở đó, trong môi trường đại học đầy tính cởi mở, ta thấy họ được là chính mình và thật sự là mình. Những buổi tiệc thâu đêm, những lần làm tình, những tấm ảnh khiêu gợi… Tất cả gợi lên không hơn gì khác cái bồng bột và ham sống của tuổi trẻ. Họ ủng hộ nhau, phản bác và tranh biện lẫn nhau về chính trị, văn chương và đời sống con người; họ nhìn sâu vào bản chất nghèo nàn, sĩ diện và hơn hết là nỗi tị hiềm giữa họ với nhau. Họ làm nên một nguồn năng lượng tích cực, một đám mây tích điện những nguồn ham sống vẫn đang còn đập. Nhưng luẩn quẩn đâu đó, trong họ cũng là sự mất phương hướng, của lạc lối và cảm thấy đầy cô độc trên cuộc đời này. Nếu cái chết của Rob gây nên căn bệnh trầm cảm cho Connell khi những sắp đặt cuộc sống của anh đang dần đi vào ngõ cụt, khi chúng chạy tán loạn và không còn theo những gì anh nghĩ; thì nỗi ám ảnh bởi một gia đình thiếu trọn vẹn nơi Marianne lại bám riết và bám rễ vào sâu trong cô, biến cô trở nên thụ động và không gì hơn là một hình nhân để cho anh cô dễ dàng điều khiển.

*

Qua chính những chi tiết này, Sally Rooney làm nên Giữa hai chúng ta đậm đặc nhựa sống tuổi trẻ. Cô cấy vào đây chính những bước ngoặt mà người trẻ nào cũng hẳn đã từng trải qua: giữa những lựa chọn không biết bờ bến, giữa những tình cảm không thể phân biệt và hơn hết là những hiểu lầm, cơ hội vụt mất khi họ không biết níu giữ lẫn nhau. Nhưng cũng từ đây, điểm yếu của Giữa hai chúng ta dần dần hiện ra.

Chính những điển hình trong cách chọn nhân vật, cốt chuyện và nút thắt làm cho Giữa hai chúng ta trở thành một cuốn từ điển về tuổi mới lớn không hơn không kém. Nói thế không có nghĩa những chủ đề của Sally Rooney đã cũ hoặc không thể khai thác. Nói đúng hơn, cô thiếu nhiều hơn những sự tinh tế (hay cái thấu trải – nếu có thể nói thế) để viết nhiều hơn những khoảnh khắc này. Chúng thật đáng giá và đầy quý trọng nhưng Sally đôi lúc lại để cho chúng trôi tuột qua tay. Tôi từng nhớ những lúc khi ngồi nghiền ngẫm Người đọc của Bernhard Schlink, tuy cuốn sách đó và Giữa hai chúng ta không có quá nhiều điểm chung, nhưng một điểm chung lớn nhất nơi nhà văn người Đức làm được so với Sally là sự đi sâu tìm hiểu nhân vật. Tình cảm giữa một người lớn và cậu thiếu niên dĩ nhiên có nhiều khai thác và tính văn chương hơn so với người trẻ lứa tuổi đại học; nhưng nếu quy về cùng một mặt tình yêu, Sally dường như vẫn còn an toàn nhón chân bước trên lớp băng của sự thể nghiệm. Cô thiếu sự mạo hiểm cũng như đào sâu hơn nữa vào nhân vật mình. Họ có căn cước, nhân dạng và tính cách; nhưng dường như nó chưa đủ lớn trở nên đặc trưng cho một tác phẩm.

Ở một điểm khác, những diễn biến tâm lý nhân vật cũng nên được cân nhắc thêm. Vẫn không hiểu sao khi đã trải qua suốt khoảng thời gian từ trung lên đến đại học cùng nhau mà Marianne và Connell vẫn bao nhiêu lần trôi vụt qua nhau. Những cuộc đối thoại trên giường vẫn đầy thổn thức và còn đó cái tinh ranh của những khao khát tình yêu chưa được khỏa lấp; nhưng khi đối mặt với nhau họ trở nên xa lạ. Với những người nhạy cảm như Marianne hay lý trí như Connell, thiết nghĩ họ là người hiểu rõ nhất tâm cảnh riêng mình – nhưng với Giữa hai chúng ta, cả hai người họ dường như là những vũ trụ song song, ánh xạ lẫn nhau nhưng lại không thể đi đến cùng nhau.

Sự yếu đuối của Marianne cũng là một điều rất đáng nhìn lại. Ngay từ đầu vẫn không hiểu sao cô có thể chịu đựng dài lâu như thế, từ người anh hèn nhát đến Jamie bạo lực, từ Lukas vụ lợi đến Connell năm lần bảy lượt trêu ngươi. Cô có đầu óc, của cải và sự nhạy cảm; nhưng thật không hiểu vì sao vẫn luôn đứng đó như một cái bóng vô ảnh vô thanh, không một tiếng nói không lời đấu tranh. Nội tâm của nhân vật thật sự là một món ăn vô cùng quý hiếm mà chỉ đầu bếp lành nghề mới có thể động vào không gây biến động, riêng với Sally, đây chính là nơi cô cần khai thác và tập trung nhiều hơn nữa so với những gì đang được bày biện.

*

Khép lại Giữa hai chúng ta, đây thật sự là cuốn sách mang đến nhiều trải nghiệm. Bỏ qua những điểm bất hợp lý và những xử lý vẫn còn non tay, đây thật sự là một hành trang vô cùng cần thiết cho những người trẻ. Thêm một lần nữa, nó cho họ thấy tình yêu có thể tuyệt diệu đến mức độ nào; và tuổi trẻ, tuy nguy hiểm như gai hoa hồng, nhưng nếu trải nghiệm đúng người hợp lý và đúng thời điểm, nó còn tỏa ngát và đẹp đẽ còn hơn thế nữa. Với những người lớn, nó là ống dẫn đưa họ về lại một thời đã qua, một thời chưa xa nhưng vẫn đầy ắp kỷ niệm. Về mặt cảm xúc, Giữa hai chúng ta thật sự thành công trong vai trò này, và hơn ai hết, chính Sally Rooney xứng đáng là cây bút mới cho những tuổi trẻ vô cùng xanh xao.

Hết.

Ảnh đầu bài: I love books


Đọc tất cả bài viết của bí.


Click to comment

Viết bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Phía sau trang sách

Trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình với Metahuman – Siêu nhân loại

Published

on

By

Những khi nhìn lại chính bản thân mình, những điều đã hoàn thành lẫn những điều còn dở dang, nếu đâu đó trong bạn xuất hiện những suy nghĩ tiêu cực về chính mình, có lẽ tác phẩm Metahuman – Siêu nhân loại của bác sĩ Deepak Chopra sẽ giúp bạn điều chỉnh lại suy nghĩ ấy, để thấy rằng tiềm năng của con người là vô hạn.

Có bao giờ bạn tự hỏi, tại sao những phim hài lãng mạn dù lặp lại các kiểu mô típ quen thuộc về câu chuyện, nhân vật thường vẫn dễ dàng thu phục được công chúng? Trong Metahuman – Siêu nhân loại, Deepak Chopra – tác giả người Ấn Độ từng được tạp chí Time vinh danh là một trong những nhân vật có ảnh hưởng nhất ở thế kỉ 20 – đã có cách lí giải vô cùng thuyết phục dựa trên cơ chế tâm lí, ý thức về hiện thực của con người.

Dòng phim hài lãng mạn thường kể câu chuyện về một anh chàng hay cãi nhau với một cô nàng, để rồi cuối phim anh mới nhận ra cô chính là tình yêu đích thực của đời mình. Chopra cho rằng tất cả chúng ta đều yêu thích khoảnh khắc giác ngộ của nhân vật trong phim: “Giờ tôi đã hiểu rồi. Đó là người tôi yêu.”

Chính vì thực tại ta đang sống là một thứ khó hiểu, khó nắm bắt nên ta lại càng tìm được nhiều niềm vui khi chứng kiến nhân vật có thể hiểu được một vấn đề nan giải, thấy được sự thật bấy lâu nay cứ chìm khuất trong lớp sương mờ trước mắt anh hay cô ta. Và tác phẩm Metahuman – Siêu nhân loại cũng có thể mang đến cho người đọc niềm vui tương tự khi lần lượt giải mã nhiều vấn đề về hiện thực ta đang sống.

Những giới hạn của bản thân không phải là điều tiêu cực như bạn nghĩ

Deepak Chopra

Chúng ta vẫn thường quen thuộc với quan niệm thế giới chia làm hai phần gồm: vật chất và ý thức. Từ đây, hình thành hai trường phái triết học chủ đạo là duy vật và duy lí. Nhưng trong Metahuman – Siêu nhân loại, Deepak Chopra đã định nghĩa lại về thế giới. Ông cho rằng thế giới chỉ có duy nhất một thứ là ý thức, và vật chất cũng là do ý thức tạo nên. Vật chất, hay những gì chúng ta nghĩ là rắn chắc, bền vững, khó thay đổi – bao gồm cả cơ thể, tâm trí và những tiềm năng của chúng ta – kì thực đều là do ý thức quyết định. Vì thế, chừng nào ý thức còn muốn tiếp tục điều chỉnh, chừng đó tiềm năng của con người còn vô hạn và có thể mở rộng đến khôn cùng.

Nhưng trong cuộc sống hằng ngày, giới hạn an toàn lại là thứ khiến chúng ta thấy thoải mái, đồng thời đây cũng là cơ chế để bảo vệ con người. Chopra lấy ví dụ nếu một người muốn trở thành họa sĩ, anh tham dự một lớp học mĩ thuật. Giả sử lớp học đó có thể cho anh xem hết tất thảy mọi bức tranh đã được vẽ trong lịch sử nhân loại, cảm thấu được vẻ đẹp của từng bức thì khả năng cao là sau khi học xong, anh sẽ không thể vẽ được nữa. Ở đây, chính giới hạn về hiểu biết mĩ thuật có thể lại là động lực khiến người họa sĩ muốn sáng tạo.

Như vậy, bản thân sự giới hạn không phải là một điều tiêu cực. Nó chỉ tiêu cực khi bị cố định trong một cái khuôn. Ngược lại, nếu ta biết được giới hạn nhưng vẫn có nhận thức rằng biên độ của giới hạn có thể thay đổi thì tiềm năng của con người sẽ không ngừng mở rộng.

Không chỉ quá khứ, tương lai; hiện tại cũng là thứ không thể nắm bắt

Phần lớn chúng ta có một quan niệm phổ biến rằng: “Tương lai, quá khứ là thứ chúng ta không thể nắm bắt. Tương lai thì chưa đến. Quá khứ thì đã qua. Chỉ có hiện tại là thứ duy nhất ta có thể nắm bắt được.” Quan niệm này có lẽ hợp lí đến nỗi không nhiều người trong chúng ta đặt nghi vấn về tính đúng đắn của nó, hay thử tự một lần phản biện lại.

Tuy nhiên, Deepak Chopra lại có suy nghĩ hoàn toàn khác biệt về vấn đề này. Ông cho rằng không chỉ tương lai và quá khứ, ngay cả hiện tại – mà ta nghĩ là mình đang sống trong nó – cũng là thứ khó nắm bắt. Bởi lẽ, hiện tại cũng giống như sự im lặng. Khi bạn cất lời, sự im lặng biến mất; tương tự, khi bạn có nhận thức về hiện tại dù là dưới dạng hình ảnh, cảm xúc, hay suy nghĩ, nó cũng đã biến mất ở khoảnh khắc ấy, nhường chỗ cho một hiện tại khác ở ngay sau đó. Vì vậy, nếu nói rằng thực tại là thứ có thể nắm bắt thì chẳng khác nào nói là bạn có thể biết trước suy nghĩ tiếp theo của mình.

Phản biện này có lẽ cũng là tư duy nền tảng cho khái niệm về thực tế ảo được trình bày trong sách. Thực tế mà chúng ta đang sống, ta nghĩ rằng đó là một thực tế vững chắc, được kết cấu dựa trên những nhu cầu đầu tiên về vật chất, sau đó là tinh thần – thực tế ấy, hóa ra lại không vững chắc như ta nghĩ. Rất có thể, đó chỉ là một thực tế do ý thức, nhu cầu của chúng ta tạo ra, thứ mà Chopra gọi rằng đó là thực tế ảo. Để vươn đến tầm vóc siêu nhân loại, ta phải học cách vượt qua thực tế ảo ấy, hướng đến một thực tế thật – đó chính là thứ thực tế mà tác giả gọi là siêu hiện thực.

Trong Metahuman – Siêu nhân loại, Deepak Chopra không cố gắng áp đặt độc giả phải đồng thuận quan điểm của mình. Ông luôn đưa ra nhiều ý kiến, quan điểm đối lập từ những học giả, các nguồn kiến thức khác nhau về cùng một vấn đề để người đọc có thể rộng đường tư duy, tiếp nhận nhiều luồng tư tưởng, tự lựa chọn đáp án cho những câu hỏi cá nhân của chính mình. Thông qua đó, Deepak Chopra cung cấp một cách nhìn khác về hiện thực, giúp mỗi người chúng ta xua tan lớp sương ảo ảnh do tự thân tạo ra từ những định kiến, trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình.

Nguồn: L'Officiel

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Thành phố những lục địa bay: Khi Đà Lạt không là Đà Lạt

Published

on

By

Đà Lạt luôn là điểm dừng chân lí tưởng cho những tâm hồn yêu cái lạnh. Nếu không thể đến Đà Lạt ngay lúc này, quyển sách Thành phố những lục địa bay – tác phẩm viết về Đà Lạt mới nhất của nhà văn Nguyễn Vĩnh Nguyên sẽ là sự lựa chọn hoàn hảo để người đọc tận hưởng không khí Đà Lạt ngay tại nhà.

Dù tuổi thơ gắn liền với quê hương Ninh Thuận và chỉ đến Đà Lạt khi trở thành sinh viên Văn khoa Đại học Đà Lạt, Nguyễn Vĩnh Nguyên đã dành cho Đà Lạt một tình yêu tha thiết với nhiều tác phẩm ghi dấu trong lòng bạn đọc như: Đà Lạt, một thời hương xa; Đà Lạt, bên dưới sương mù; Với Đà Lạt, ai cũng là lữ khách Lần này trở lại với Thành phố những lục địa bay, anh tiếp tục viết về Đà Lạt với nhiều khám phá, tìm tòi mới trong nghệ thuật kể chuyện.

Vẻ đẹp thành phố sương mù hiện ra trong sự mơ hồ của chữ “và”

Trong lối tường thuật của Thành phố những lục địa bay, Nguyễn Vĩnh Nguyên đặt rất nhiều ý nghĩa trong chữ “và”. “Và” không chỉ là sự bao hàm giữa cái này và cái kia. “Và” còn có thể vừa mang ý nghĩa liệt kê, vừa mang ý nghĩa đồng thời. Chính vì vậy, những chi tiết nối liền bằng “và” theo cách Nguyễn Vĩnh Nguyên sử dụng cho người đọc cảm giác chúng có thể lần lượt xuất hiện, hoặc song song tồn tại. Sương mù hay chính bản thân Đà Lạt dường như đã trở thành một câu văn có cấu trúc gắn kết bởi chữ “và”. Ngay từ lời ghi chú ngắn ở đầu truyện, tác giả đã dụng công viết những câu văn có sự xuất hiện của nhiều chữ “và” để tạo ra cảm giác mơ hồ về ranh giới. Ta hãy thử khảo sát một vài trường hợp.

Có khi “và” đảm nhận nhiệm vụ liệt kê hai chức năng đồng thời tồn tại:
“Mặt nước cất giữ trong nó những bí mật bị vùi chôn và trang sức cho thành phố một vẻ mơ màng hư ảo. 

Có khi “và” là một trạng thái ở giữa như cách tác giả mô tả tầm nhìn của một người khi quan sát hồ nước chìm trong sương mù.
“Hồ, vì thế nằm giữa cái thấy và không thấy.”

Đôi khi, “và” còn mang nghĩa không hẳn là “cái này”, cũng không hẳn là “cái kia” như trong câu văn sau đây:
“Còn thi sĩ, anh là kẻ đã đến đây vào Thời đại Buồn nôn với sự thơ mộng và giả thơ mộng được vẽ vời và phóng đại.”

Như vậy ở đây, Đà Lạt hiện ra là một thành phố vừa thơ mộng, vừa không hẳn thơ mộng. Chính vì không có tính chất nào vẹn toàn thuộc về chủ thể – chủ thể ở đây có thể hiểu là cả một thành phố –  nên mới cần có nhiều chữ “và”. “Và” như một phương thức để khẳng định thành phố luôn mang trong mình từng tính chất đã được liệt kê, nhưng đồng thời cũng không hoàn toàn nắm giữ trọn vẹn bất kì tính chất nào. Chính vì lẽ đó, tác giả đã đưa ra nhận định chung về hình ảnh Đà Lạt được tái hiện trong Thành phố những lục địa bay là: “Đà Lạt chính là Đà Lạt. Nhưng Đà Lạt cũng không là Đà Lạt.”  

Trò chơi giữa có và không khiến người đọc say mê

Những chuỗi truyện trong Thành phố những lục địa bay cho người đọc thấy một điều rằng: Sự thật và giai thoại luôn đan xen lẫn nhau về cùng một đối tượng. Ở tác phẩm này, hồ nước chính là khởi nguồn cho mọi sự nhòa lẫn, bất phân định về ranh giới.

Có lẽ, tác giả chọn hồ làm đối tượng để khởi đầu tác phẩm cũng vì hồ là thứ có thể phản chiếu như gương, tạo ra phiên bản thứ hai của thế giới, tạo ra lằn ranh giữa thực và ảo. Hiểu theo cách đó, ta có thể thấy rằng hồ cũng có nhiệm vụ tương tự như chức năng ngữ pháp của chữ “và” trong cấu trúc câu. Nếu “và” là cầu nối trên câu chữ thì “hồ” chính là một phóng chiếu sang hình ảnh của “và”, là sự gắn kết giữa những miền “thực” và “ảo” trong tác phẩm. Và vì vậy, với tác giả, hồ là: “Một thứ nước đôi, không chắc hư cấu, cũng chẳng hiện thực.” 

Hầu hết những con người xuất hiện trong tác phẩm đều vô danh, họ chỉ được gọi bằng các chức danh nghề nghiệp như: thi sĩ, nhà nhân học, quy hoạch gia, chàng nhạc sĩ, nhà thám hiểm, ngài khâm sứ, đan sĩ, hoàng đế, nhà biên khảo, nhà văn… Bằng cách đó, con người hòa vào những địa danh vốn cũng không được đặt tên riêng trong tác phẩm như: Hồ, Suối, Thác, Đồi, con đập…

Giữa những mơ hồ về thân phận của con người và nơi chốn, nước – một “nhân vật” vô danh khác trong tác phẩm – lại nổi lên như một đối tượng dẫn lối cho tất cả mọi thứ. “Nước đã xuyên qua vách ngăn của da thịt, để con người trở nên trong suốt và tự do.” Có lẽ vì thẩm thấu được mọi thứ nên nước dường như là phương tiện duy nhất có thể xuyên qua vách ngăn phân định giữa thực và ảo được tạo ra bởi những lớp sương mù – vốn cũng là thứ thoát thai từ nước mà thành.

Và theo dòng chảy của nước, trò chơi giữa có và không trong Thành phố những lục địa bay cứ thế diễn ra khoan thai, chậm rãi, nhưng nhiều day dứt. Tuy nhiên, dẫu có nhiều màn sương mơ hồ được giăng ra, người đọc cũng sẽ khó mà hoặc thậm chí là không muốn thoát ra khỏi thứ khiến mình đang băn khoăn ấy. Bởi lẽ, bằng chính việc không chối bỏ sự mơ hồ, dần dần ta sẽ nhìn rõ được mọi thứ. Thành phố những lục địa bay chính là một cái nhìn thấu suốt về Đà Lạt giống như thế.

Nguồn: L'Officiel

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Tiếng Kiều đồng vọng: Thế giới như một khoảng không chật hẹp

Published

on

By

Sự tổn thương sẽ mang lại những tia lấp lánh cho con người trưởng thành dường như chưa bao giờ là bài học cũ kĩ. Tiểu thuyết Tiếng Kiều đồng vọng (tên cũ Mưa ở kiếp sau) của Đoàn Minh Phượng chính là tiếng vọng đến từ một cuộc đời như thế.

Tiếng Kiều đồng vọng kể về cuộc đời của Mai. Mai sinh ra và lớn lên với mẹ Liên ở Hà Nội. Từ nhỏ, cô không biết cha mình là ai và luôn mong muốn được gặp cha. Cơ hội cuối cùng cũng đến khi dì Lan – em gái của Liên từ Huế vào Hà Nội thăm hai mẹ con đã tiết lộ cho Mai địa chỉ của cha Mai ở Sài Gòn. Từ đây, Mai phải lựa chọn rời xa tổ ấm để lên nơi phồn hoa đô thị nhiều cạm bẫy dối trá với ước vọng được đón nhận tình yêu thương từ cha mà bấy lâu cô thiếu thốn.

Trưởng thành từ sự tổn thương

Ảnh: Facebook Tao Đàn

Thông qua hành trình tìm cha của Mai, ta còn thấy xuất hiện một hành trình khác, cũng quan trọng không kém: hành trình tìm lại bản ngã của chính cô - một người luôn bị mắc kẹt trong những câu hỏi thuộc về quá khứ. Có lẽ, khi người ta bắt đầu học cách đưa ra câu trả lời cho những nghi vấn trớ trêu mà số phận đặt ra, dù tiếng vọng cuối cùng chưa hẳn là một đáp án tiệm cận nhất với sự thật thì rốt cuộc, ta cũng dần tiến đến sự trưởng thành bản ngã - thời khắc cái tôi cá nhân phải tự phá vỡ vỏ trứng bảo bọc an toàn tưởng chừng vững chắc như một thành trì nhưng hóa ra lại chỉ mong manh như một làn sương dệt từ những mơ hồ bất quyết. Chỉ khi thành trì ấy sụp đổ, làn sương ấy lùi lại phía sau con người vừa bước ra từ sự tổn thương, chính khi ấy ta mới có thể nhìn rõ hơn thế giới với trọn vẹn hương sắc của nó. Tiếng Kiều đồng vọng chính là tiếng vọng đến từ một cuộc đời như thế. Sự tổn thương sẽ mang lại những tia lấp lánh cho con người trưởng thành dường như chưa bao giờ là bài học cũ kĩ.

Nội dung cơ bản của Tiếng Kiều đồng vọng có nhiều yếu tố tương tự với bộ phim Hạt mưa rơi bao lâu do Đoàn Minh Phượng làm đạo diễn và biên kịch, sản xuất năm 2005. Cả hai người con trong tác phẩm này đều không rõ cha mình là ai, đều tự thân tìm hiểu câu chuyện quá khứ vì cùng có người mẹ trung thành tuyệt đối với sự im lặng. “Những kỷ niệm khác nằm trong niềm im lặng của mẹ tôi, niềm im lặng dài hai mươi hai năm, dài bằng đời tôi và nửa đời của mẹ.” Mai đã từng cảm thán như thế về sự im lặng của mẹ. Im lặng là một từ khóa quan trọng, được lặp lại nhiều lần trong Tiếng Kiều đồng vọng. Bản thân Hạt mưa rơi bao lâu cũng có tên phim trong tiếng Anh là Bride of Silence. Như vậy, có thể thấy rằng, sự im lặng hay thân phận của người phụ nữ bị mất tiếng nói trong xã hội là chủ đề có sức ám ảnh lớn với tác giả Đoàn Minh Phượng. Khi những người con sống dưới cái bóng im lặng của người mẹ, họ càng có thôi thúc mạnh mẽ hơn trong việc đi tìm câu trả lời cho một quá khứ bất minh. Thoát khỏi sự im lặng, tự cất lên tiếng nói cho chính mình – đó là một trong những bước đầu tiên để trưởng thành, như cách Mai đã dứt khoát nói với mẹ vào ngày cô rời đi rằng: "Con hai mươi hai tuổi, con trưởng thành đã bốn năm rồi mẹ."

Nước bao bọc kí ức để tiếng nói được cất lên

Ảnh: Facebook Tao Đàn

Mưa ở kiếp sau (tên cũ của Tiếng Kiều đồng vọng) là một tiêu đề gợi hình; trong khi đó, Tiếng Kiều đồng vọng lại là một tiêu đề gợi âm. Thử tìm cách lí giải sự thay đổi này, ta sẽ nhận ra một số điều thú vị.

Ở phần mở đầu tác phẩm, Đoàn Minh Phượng có trích dẫn lời bài hát Within you, Without you của nhóm The Beatles do George Harrison sáng tác với phần lời như sau:

“Ngày sẽ đến khi em nhận ra chúng ta đều là nước.
Cuộc đời trôi bên trong em và bên ngoài em...”

Câu gốc bài này trong tiếng Anh là:

“And the time will come when you see we're all one.
And life flows on within you and without you.”

Thông qua đó, có thể thấy tác giả đã có dụng ý khi thay “one” bằng “nước”. Nước rõ ràng là một hình ảnh rất quan trọng với Đoàn Minh Phượng trong tác phẩm này vì bản thân “mưa” ở tiêu đề cũ cũng là một yếu tố thuộc nước. Vậy dưới ngòi bút của tác giả, nước mang ý nghĩa gì?

“Một câu chuyện không có lời giống như một cơn mưa không có giọt nước từ trời. Tôi sẽ đi tìm lời cho những gì tôi biết.”

Như vậy, nước trong tác phẩm này tượng trưng cho “lời,” cho kí ức – là điều Mai luôn tìm kiếm, đồng thời cũng là điều bao bọc Mai như cách cô ví von: “Tôi còn là loài cá đầu to nằm còng queo trong lòng đại dương chật hẹp, trong bụng của người mẹ chửa hoang.” Vì “sự im lặng” của mẹ Mai là nguồn cơn khởi phát cho hành trình của Mai nên có thể xem như “nước” – một  hiện thân của “lời” – chính là đích đến, đồng thời là phương tiện để Mai hiện thực hóa mục tiêu của mình.

Do đó, so với Mưa ở kiếp sau, Tiếng Kiều đồng vọng là một tiêu đề thể hiện sự chuyển biến tích cực. Mai không còn chờ “mưa”/ “lời giải đáp” ở kiếp sau nữa, cô tìm nó ngay trong kiếp này để cất lên thành một tiếng vọng, phá tan sự im lặng của mẹ cô, của những phận nữ nhi bị mất đi tiếng nói ở thế hệ trước.

Một giọng văn mềm mại nhưng ngầm cuộn sóng bên trong

Tiếng Kiều đồng vọng vẫn kể chuyện theo lối tuyến tính, nhưng khi trình bày các sự kiện diễn ra trong cái khuôn đó, Đoàn Minh Phượng vẫn cho phép dòng tự sự của nhân vật chảy miên man tự do, đi đi về về giữa quá khứ và hiện tại. Chính vì thế, dòng chảy tâm thức của nhân vật tuy được giọng văn mềm mại dẫn dắt nhưng vẫn ngầm cuộn sóng bên trong bởi lẽ chỉ cần rẽ qua một bước ngoặt nhỏ, sự kiện đau lòng nào đó trong quá khứ lại đột ngột ập đến; hoặc ngược lại, khi đang đắm chìm trong hồi tưởng êm đềm, bất thình lình hiện thực phũ phàng xâm chiếm và hủy hoại ta. Người đọc như bước đi trong mê cung, chỉ có thể tri nhận thế giới như một khoảng không chật hẹp trước mắt, không thể biết điều gì sẽ chờ đợi mình trong ngã rẽ kế tiếp.

Ở một thế giới mơ hồ thì những cái tên - vốn dĩ là phép định danh chống lại sự mơ hồ - càng được Đoàn Minh Phượng dụng công để có thể hòa quyện trong bầu không khí hư ảo. Ta có thể thấy tác giả không vội vàng giới thiệu tên họ, lai lịch đầy đủ của nhân vật ngay từ đầu theo lối kể chuyện tiểu sử quen thuộc. Nhân vật hiện lên thoạt tiên với những tâm tư, cuộc sống ập ngay trước mắt độc giả. Những thông tin bên lề sẽ đến sau. Mãi đến chương bốn, trong đoạn đối thoại với mẹ, người đọc mới biết nhân vật chính tên Mai. Nếu để ý kĩ, ta sẽ thấy hầu như những nhân vật trong truyện đều có tên gắn với một loài hoa: Mai, Liên, Lan, Quỳnh... Và Chi - một nhân vật đặc biệt trong tác phẩm này thì tên cô lại có nghĩa là “cành”, không phải là loài hoa đích thực mà có thể là cành cho bất cứ loài hoa nào.  

Những giấc mơ cũng là một yếu tố quan trọng trong Tiếng Kiều đồng vọng. Thông qua đó, Đoàn Minh Phượng xây dựng một thế giới tổn thương, quái lạ với những buổi tiệc kì dị của giới nhà giàu, có phần nào đó mang không khí tương đồng buổi tiệc của hội kín quí tộc mà Stanley Kubrick đã đặc tả rất kĩ lưỡng trong phim Eye Wide Shut (1999).

Sống trong thế giới hiện đại, những cô Kiều dưới ánh sáng thị thành dường như không còn giữ nổi tâm trí tỉnh táo. Họ hồ như đều có chung một dòng máu điên loạn và chỉ biết lặng nhìn dòng chảy ấy trôi qua nhiều kiếp người. Vì vậy, tiếng kêu của họ có thể không đứt ruột như người xưa do nỗ lực chôn vùi cảm xúc, nhưng lại trở thành những tiếng vọng được cộng hưởng vào nhau nên còn mãi ngân nga rất lâu sau khi Tiếng Kiều đồng vọng đã kết thúc.

Đọc bài viết

Cafe sáng