Trà chiều

39 năm nhìn lại – Phương Nam trong chúng ta

Ngày 24.02.2021 đánh dấu sinh nhật lần thứ 39 của Công ty CP Văn hóa Phương Nam.

Published

on

Tháng 2 lại đến, một mùa xuân nữa lại về sau 39 năm. Trải qua một chặng đường dài hình thành và phát triển, Phương Nam chiếm một góc cố định trong tâm tưởng người Việt khi nhắc đến văn hóa, và rộng hơn, vượt biển khơi để trở thành đầu tàu giới thiệu văn hóa Phương Nam với bạn bè quốc tế.

Xuất phát từ Công ty Văn hóa Dịch vụ Tổng hợp Quận 11 thành lập năm 1982 nhằm bồi dưỡng, vun đắp những nhu cầu về văn hóa, tinh thần cho bà con trong khu vực; đến năm 1992, nhân kỉ niệm 10 năm thành lập, công ty lập ra hãng phim Phương Nam. Cái tên “Phương Nam” gửi gắm kì vọng của cả tập thể, rằng vượt qua qui mô của một đơn vị cấp quận, chúng ta cùng nhau tạo ra những giá trị văn hóa hàng đầu ở toàn khu vực phía Nam, và rộng hơn nữa, toàn quốc.

Chặng đường dài 39 năm là công sức bền bỉ của cả tập thể, được kiến tạo từ nhiều cá nhân tâm huyết. Người có kinh nghiệm góp kinh nghiệm, người có tuổi trẻ góp tuổi trẻ. Tại Phương Nam, mọi cống hiến dù lớn hay nhỏ đều sẽ được nhìn thấy và trân trọng.

Sinh nhật mỗi năm chỉ có một lần, cùng Ban biên tập Bookish.vn ngồi lại, ôn chuyện xưa, nói chuyện nay, qua những lời tâm tình, tự sự, bộc bạch của những người bạn đường, những người đã sánh vai – đồng hành với Phương Nam trong chặng đường 39 mùa xuân.

*

Tiến sĩ Quách Thu Nguyệt

Nguyên phó giám đốc Đường sách Tp.HCM

Thành lập từ tháng 02.1981, với xuất phát ban đầu là Công ty Văn hóa Dịch vụ Tổng hợp Quận 11, trực thuộc Phòng Văn hóa Thông tin Quận 11, công ty Phương Nam đã vượt qua qui mô của một đơn vị làm văn hóa cấp quận, để vươn lên thành một thương hiệu mang tầm quốc gia với những giá trị cốt lõi được đình hình và vận hành trong suốt nhiều năm qua: sáng tạo ra những sản phẩm văn hóa có giá trị cao, mang tính nhân văn; Cung cấp chất lượng dịch vụ tốt nhất, hài lòng nhất cho khách hàng.

Chị Phan Mộng Thúy

Giám đốc Phương Nam Phim

Nếu Phương Nam kỉ niệm 39 năm, thì Phương Nam Phim cũng tròn 29 tuổi.

Những ngày đầu khó khăn, non nớt, vụng dại mà đầy háo hức, say mê. Nhớ lại cả một quãng đường đã qua, tôi thấy tự hào về những chương trình mình đã tham gia sản xuất. Vinh nhục đã từng, thắng thua đã trải,, tôi không thấy hối tiếc gì khi đã gắn bó gần như cả cuộc đời mình với công ty. Tôi thấy vui vì mình cũng đã đóng góp vào việc xây dựng PNF thành một thương hiệu có uy tín. Cuộc đời thay đổi, thăng trầm không nói trước được, nhưng tôi vẫn mong và tin rằng, với quan điểm, định hướng kinh doanh đúng đắn, PNF sẽ tiếp tục giữ được những truyền thống tốt đẹp, thích nghi với thời đại, vững vàng trước thử thách để hướng tới tương lai.


Bé Hồng Ân

Khách hàng nhí khu vực HCM

Cháu là Nguyễn Hồng Ân (tên tiếng Anh là Alex), hiện tại 6 tuổi rưỡi, đang học lớp 2. Từ khi mới được 1 tháng tuổi cháu đã “nghiện chữ”. Cháu cứ nhìn chằm chằm vào bất kỳ món đồ nào có chữ, từ chai phấn rôm đến chai dầu khuynh diệp. Lớn hơn một chút mẹ cháu mua cho cháu sách vải, rồi đến sách giấy. Mặc dù lúc bé tay chân còn vụng về nhưng chưa bao giờ cháu xé sách. Vì đam mê với con chữ nên cháu rất hay đi nhà sách và nhà sách yêu thích của cháu hiện tại là Nhà Sách Phương Nam ở Vincom Quang Trung ạ.

Mặc dù mỗi lần đi nhà sách là cháu lại lợi dụng mè nheo xin bố mẹ mua thêm đồ chơi nhưng chưa bao giờ bố mẹ từ chối cho cháu đi nhà sách cả. Cháu chúc tất cả mọi người luôn bình an, mạnh khoẻ và chúc Nhà Sách Phương Nam ngày càng to lớn hơn và có thêm thiệt nhiều nhà sách đẹp nữa ạ!

Bạn Minh Duy

Khách hàng khu vực HCM

Số là, sau gần một thời gian dài nằm một chỗ ở nhà do xui xẻo bị tai nạn giao thông, mình mới có thể xách xe ra đường để đi một vòng dạo chơi ngắm đường phố. Sài Gòn ba tháng không gặp lại cũng ít nhiều đổi thay, nhưng điều khiến mình chú ý nhất là ở góc đường Nguyễn Trãi – Cống Quỳnh nay lại có sự xuất hiện của Phương Nam Book City.

Những đầu sách được sắp xếp theo khu vực một cách rất khoa học và số lượng sách vô cùng phong phú và đa dạng, nhưng đồng thời cũng có những điểm rất riêng biệt: khu vực ghế ngồi rộng rãi với quầy cà phê và thức ăn nhẹ, với góc nhìn rất đẹp về phía công viên 23.9 cũng như phía vòng xoay Cống Quỳnh – Nguyễn Trãi tấp nập người qua lại.

Điều cuối cùng làm mình ấn tượng trong chuyến tham quan đầu tiên ở Phương Nam Book City chính là các bạn nhân viên cũng như các chú bảo vệ đều hết sức nhiệt tình khi hỗ trợ mở cửa cũng như thăm hỏi khi thấy mình đi bộ vẫn chưa hoàn toàn bình thường sau cú tai nạn.


Nhà báo Phạm Công Luận – Nhà báo Đặng Nguyễn Đông Vy

Tác giả Nếu biết trăm năm là hữu hạn, sách bán chạy của Phương Nam Book

Điều tâm đắc của chúng tôi là Công ty Phương Nam, trong sự nghiệp xuất bản sách, ngoài việc phổ biến văn hóa nhân loại qua các tác phẩm dịch, phổ biến văn chương nước nhà, đã quan tâm rất nhiều đến việc giữ gìn di sản tinh thần quý giá của Sài Gòn xưa đang ngày càng mai một. Hướng đi đúng đắn đó đã khiến chúng tôi thấy gần gũi hơn với Phương Nam trong mối hợp tác lâu nay.

Tác giả Anh Khang

Tác giả của các tựa sách bán chạy của Phương Nam Book: Ngày trôi về phía cũ, Buồn làm sao buông…

Tôi vẫn nhớ cảm giác khi hoàn chỉnh bản thảo tác phẩm đầu tiên trong nghiệp viết – Ngày trôi về phía cũ – và đang loay hoay với câu hỏi muôn thuở của những người cầm bút trẻ: “Viết xong rồi thì bây giờ phải làm gì tiếp đây?”. Phương Nam là cái tên đầu tiên xuất hiện trong tâm trí tôi khi ấy, bởi hầu như thói quen trước giờ của bản thân là luôn đến Nhà Sách Phương Nam mỗi cuối tuần để chọn mua các tựa sách mới.


Bạn Alvin Hoàng Anh

Cộng tác viên khu vực Huế

Những lúc buồn nhất, tôi thường đến biển, hoặc nhà sách, đôi lúc ghé đến chẳng vì một lí do nào cả. Đơn giản chỉ một chữ “thích” mà thôi. Tôi không thường xuyên đến thư viện trường, tôi đến nhà sách nhiều hơn.

Trường tôi cách nhà sách Phương Nam, hay đúng hơn là Nhà Sách Phú Xuân dòng Hương Giang với chiếc cầu Trường Tiền bắc ngang nối nhịp, hẳn nhiên đó trở thành một địa điểm tôi thường “đóng đô”. Không phải những ngày tháng đại học mới bắt đầu lui tới thường xuyên, trước đó khi thi xong đại học hôm nào tôi cũng ghé Nhà Sách Phương Nam để đọc lỳ, coi cọp.

Nhiều lắm những kỉ niệm tôi có với Nhà Sách Phương Nam Phú Xuân, ít nhất cũng gần năm năm thường xuyên đến mà.

Mọi thứ, mọi chuyện, mọi vật trên đời nhiều khi tình cờ, như việc tại sao tôi lại sinh ra ở thành phố này mà không phải thành phố khác. Trong những năm tháng tuổi trẻ băn khoăn, và thỉnh thoảng bây giờ nữa, tôi có Nhà Sách Phú Xuân, có ngôi trường đại học duyên dáng bên dòng Hương, có những người bạn… và có những cuốn sách.


Anh Đặng Đức Tài

Nhân viên Nhà Sách Phương Nam Vivo City
Giải thưởng nhân viên tương tác tích cực nhất trên mạng xã hội

Mình yêu Phương Nam ở cái cách Phương Nam được hầu hết mọi người dân Việt biết đến.

Phương Nam là nơi mình cảm thấy có thể công hiến hết mình năng lực của mình. Chỉ mới vào công ty không lâu, từ tháng 06.2017 nhưng môi trường làm việc thân thiện từ cấp quản lý đến nhân viên làm mình thực sự bất ngờ. Từ việc dẫn dắt, giao lưu, trao đổi kinh nghiệm giữa nhân viên với nhau và nhân viên với cấp trên cho thấy Phương Nam là một công ty lâu đời không những về lĩnh vực kinh doanh sản phẩm văn hóa, mà văn hóa đó còn ăn sâu vào đội ngũ nhân viên.

Có cơ duyên vào Phương Nam và được sự dẫn dắt của người đi trước (chị Võ Thị Ngọc Hiền – Cửa hàng trưởng của Nhà Sách Phương Nam Nguyễn Oanh) cùng đồng nghiệp và các anh chị phòng ban, mình ngày một trưởng thành hơn và phát triển đến vị trí hiện tại. Môi trường làm việc chuyên nghiệp, công ty thích ứng nhanh và thay đổi ứng dụng công nghệ vào bán hàng.

Và đặc biệt hơn là sự quan tâm từ phía ban lãnh đạo công ty trong năm vừa qua đối với từng nhân viên. Trong năm dịch bệnh và bão lũ 2020, Phương Nam đã tổ chức nhiều đợt quyên góp trong và ngoài công ty cho các nơi, các trường học bị ảnh hưởng bởi bão lũ ở miền Trung.

Chị Oui Nguyễn

Nhân viên phòng Marketing

Phương Nam Phim – cái tên gắn liền với tuổi thơ Việt Nam, về những dòng sản phẩm phim thuần Việt, đậm tính văn hóa nước nhà…

Phương Nam Book – đến với tôi như một định mệnh của những con người miền Nam mà cái tình lúc nào cũng đầy ắp hơn những tủn mủn tính toán cuộc đời…

Hôm nay, ngồi viết những dòng này, tôi không còn sắm vai là một người khách đứng ngoài nhìn vào Phương Nam. Tôi đã là một “đứa con Phương Nam” tròn 5 tuổi. Thế đấy, Phương Nam với tôi không còn là một thế giới để dõi theo như những ngày ấu thơ bồng bột hay những năm tháng sinh viên nhiều hoài bão, Phương Nam giờ là nhà chung, ngôi nhà của một thời ước mơ và khát vọng, những ngày vùi mình vào đắp xây từng viên gạch, xây nên một thương hiệu lớn mạnh theo thời gian.

Chị Lê Thúy Hà

Cựu nhân viên

Hà Nội, Huế, Cần Thơ, Nha Trang, Đà Lạt, Phan Thiết, Bình Dương, Biên Hòa… mỗi vùng đất đều có Nhà Sách Phương Nam, đều có sách của Phương Nam Book. Cảm giác thân thương, gần gũi biết bao khi nhìn thấy biển hiệu với dòng chữ xanh Nhà Sách Phương Nam, hay bắt gặp đâu cuốn sách có hình logo và hàng chữ xinh xinh Phương Nam Book.

Anh Huỳnh Tấn Đạt

Nhân viên Nhà Sách Phương Nam Cần Thơ

Tuổi thanh xuân…
…cũng giống như mây trời, làm gì cũng được nhưng phải đáng!

6 năm thanh xuân đầu tiên của tôi được sống và làm việc tại Nhà Sách Phương Nam (Phương Nam).

Phương Nam được tôi chọn làm bến đỗ đầu tiên sau khi rời khỏi giảng đường đại học, chặng đường này gắn bó với tôi cũng đã hơn 6 năm rồi. Tôi còn nhớ ngày đầu tiên vào nhà sách nhận việc là ngày (18.09.2014) với bao nhiêu điều phải suy nghĩ về công việc và cuộc sống.

Cha mẹ sinh ra tôi, cho tôi hình hài và dạy tôi những bài học đầu tiên. Trường học, quý thầy cô giáo dạy cho tôi những kiến thức để tôi có một công việc tốt. Nhưng khi đến Phương Nam, tôi lại được học những bài học quý giá, học từ đồng nghiệp, quản lý cấp trên và đặc biệt học từ Phạm Thị Minh Trang – GĐCN về những sự trải nghiệm mà không tiền bạc nào có thể mua được.

Ban đầu, với tôi mọi thứ đều khá xa lạ và bỡ ngỡ, phải nhớ từng vị trí chính xác từng hàng hóa để hỗ trợ khách khi cần gấp, mã nhà cung cấp để hỗ trợ tốt cho việc bổ sung hàng hóa trên kệ, hay nhớ tên từng anh chị trong nhà sách, phải làm quen với cách làm việc và không gian làm việc mà hôm nay, mọi thứ đã trở nên quá đỗi thân thuộc.

Những con số biết nói là như thế nhưng tôi vẫn luôn tin rằng Người Phương Nam vẫn sắc son một lòng từ trên xuống dưới, luôn đồng tâm hiệp lực cung cấp giải pháp hiệu quả cho các lĩnh vực sản xuất và phát hành phim, tổ chức biểu diễn, liên kết xuất bản sách và kinh doanh bản quyền. PNC luôn tự hào là thương hiệu đáng tin cậy, được đông đảo khách hàng yêu mến và là người bạn tinh thần thân thiết của mọi gia đình Việt. Luôn là điểm tựa tỏa sáng cho tài năng của tất cả các bạn và tôi.

Tuy tôi không phải là 39 hay 390 gương mặt tiêu biểu của PNC nhưng tôi cũng thầm vui mừng vì những đóng góp thầm lặng của mình giúp cho Phương Nam Chi nhánh Cần Thơ luôn sáng đèn mỗi ngày kể cả ngày lễ và tết. Hơn 6 năm tôi gắn bó với nhà sách nhưng có đến 7 lần tôi tham gia bán hàng cho Phương Nam tại đường hoa nghệ thuật mừng xuân mới của thành phố. Nơi tôn vinh văn hóa đọc, nơi đưa hình ảnh Phương Nam đến rộng rãi hơn quý độc giả trong và ngoài nước.

Là người đưa và giữ hình ảnh của Phương Nam đến nhiều hơn quý độc giả trên mạng xã hội thông qua ban quản trị kênh là BGĐ Chi nhánh. Là người luôn sáng tạo không gian nhà sách trên nền tảng nhà sách hiện hữu với mức chi phí cho phép. Trong tôi Phương Nam…

  • Là nơi mà những lúc tan ca luôn có tiếng cười nói rôm rả.
  • Là nơi mà những lúc nhân viên nhặt của rơi của khách trả lại khách của rơi nhặt được bằng sự chân thành nhất.
  • Là nơi mà mỗi quý anh/chị/em nhân viên lẫn văn phòng cùng nhau cắt bánh kem chúc mừng sinh nhật cho nhau.
  • Là nơi mà anh/chị/em nhân viên lẫn văn phòng cùng nhau tham gia vào các hoạt động phong trào tập thể để tất cả gắn kết nhiều hơn.
  • Là nơi mà khi đến những ngày lễ đặc biệt trong năm, nhân viên cùng nhau lên ý tưởng trang trí nhà sách để không gian nơi mình làm việc luôn mới mẻ trong mắt khách hàng.
  • Là nơi khi ai đó cần luôn có những con người luôn sẵn lòng với nhau, luôn mong cầu cho nhau hạnh phúc.
  • Là nơi khi cần chia sẻ cho các hoạt động thiện nguyện luôn có những con người sẵn lòng nhường 1 phần tiền công miễn là giúp cái gì được trong khả năng thì giúp.

Cám ơn chị Trang đã cho tôi cảm xúc thật.

Mong rằng ngôi nhà Phương Nam này luôn đủ rộng để “nuôi dưỡng” những con người luôn mong cầu hạnh phúc cho người – cho mình. Còn bạn thì sao đã thấy hấp dẫn chưa? Có muốn chung tay tạo ra hạnh phúc cho mình và cho người không nào.

*

Nhân dịp sinh nhật, Công ty CP Văn hóa Phương Nam xin cảm ơn sự hợp tác chặt chẽ và tin cậy từ các đối tác, sự ủng hộ của khách hàng, chúng tôi sẽ tiếp tục không ngừng đổi mới, hoàn thiện mình để tiếp tục trở thành thương hiệu đáng tin cậy và được nhiều người yêu mến.

Thay cho lời kết, Ban Biên Tập xin được trích dẫn một đoạn trong lời phát biểu của ông Nguyễn Hữu Hoạt – Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Văn hóa Phương Nam:

Nhà Sách, chẳng phải bắt đầu từ Nhà hay sao? Vậy thì trước tiên, nó phải thực hiện nhiệm vụ tạo được sự tin cậy, thoải mái, an toàn cho khách. Với một cuốn sách hay, người đọc sẽ có nhu cầu dọc đi đọc lại nhiều lần. Và khi cần cuốn sách đó, họ sẽ nghĩ đến Phương Nam đầu tiên. Với chúng tôi, nhà sách phải thực sự là…

“NHÀ”

Hết.

Ban Biên Tập tổng hợp

*

Hành trình 39 năm nhìn lại – Nỗ lực và tiếp tục nỗ lực

[Infographic] Hành trình 39 năm: Nỗ lực, dấn thân, cống hiến

Câu chuyện về Thành phố sách Phương Nam: Wonderland của các Alice yêu sách

Phương Nam Book City – “Nhà” của nhiều người trẻ mê văn hóa

Xuân, Hạ, Thu, Đông: Bốn mùa Phương Nam tại Đường Sách TP. HCM

Trà chiều

Văn hóa đọc tại Việt Nam: Hành trình tỉnh thức trong thời đại mất tập trung

Khi cả thế giới đang quay cuồng trong cơn lốc của tốc độ, của công nghệ số và mạng xã hội, văn hóa đọc – vốn là một hoạt động tĩnh tại, cô độc và đòi hỏi sự kiên nhẫn – bỗng trở thành hiện tượng lạ giữa đời sống hiện đại.

Published

on

Một cú chạm màn hình có thể đưa bạn tới bất kỳ đâu: từ buổi hòa nhạc ở Vienna đến một bữa ăn đường phố ở Bangkok, từ những khoảnh khắc riêng tư của người xa lạ đến bản tin thời sự lúc rạng đông. Nhưng càng dễ dàng kết nối, chúng ta lại càng khó khăn trong việc lắng nghe chính mình. 

Và trong cuộc hành trình ấy, đọc sách - hành động tưởng như đã cũ kỹ, đang âm thầm trở lại như một nơi trú ẩn cuối cùng của tâm hồn hiện đại.

Văn hóa đọc không chỉ là việc “đọc sách”

Văn hóa đọc không nên được định nghĩa đơn giản chỉ là hành vi tiếp nhận văn bản in ấn, cần phải nhìn nó như là một cấu trúc hệ giá trị, nơi người đọc không chỉ tiêu thụ thông tin, mà còn tương tác với tri thức, phản tư, và từ đó tạo ra tầng sâu văn hóa cá nhân. Nên hiểu đọc là một hành vi văn hóa, không chỉ là kỹ năng.

Thế nhưng, tại Việt Nam, hành vi đọc nhiều khi bị giản lược thành “hoạt động học thuộc”. Cái gốc của việc đọc để hiểu mình và hiểu thế giới vẫn còn mờ nhạt trong đời sống học đường lẫn đời sống đô thị.

Chúng ta từng được dạy rằng đọc là để biết nhiều hơn. Nhưng biết không đồng nghĩa với hiểu. “Biết” là quá trình tiếp nhận và lưu trữ dữ liệu dưới dạng thông tin. “Hiểu” vượt lên trên điều đó - nó đòi hỏi sự tham gia của trải nghiệm cá nhân, khả năng phân tích, đồng cảm và cả những va chạm nội tâm. Một tác phẩm có giá trị không chỉ cung cấp tri thức ngoại tại, mà còn tạo điều kiện cho chủ thể tiếp nhận được soi chiếu, phản tỉnh từ đó nhận diện những lớp ẩn sâu của bản thể qua hình ảnh của người khác trong trang sách. 

Khi một đứa trẻ đọc Những tấm lòng cao cả, em sẽ không chỉ học đạo đức, mà bắt đầu cảm nhận được trái tim nhân loại. Khi một thiếu niên lần đầu đọc Người xa lạ của Camus, cậu ấy có thể không lý giải nổi thế giới, nhưng sẽ bắt đầu đặt câu hỏi về nó và về chính mình.

Vấn đề không nằm ở việc thiếu sách, mà thiếu “thái độ văn hóa” với sách

Mặc dù Việt Nam có hơn 30.000 đầu sách xuất bản mỗi năm (theo Cục Xuất bản), thế nhưng lượng sách bán ra tập trung chủ yếu ở thể loại giải trí, ngôn tình, self-help, còn các dòng sách triết học, văn hóa, nhân văn… chiếm tỷ lệ nhỏ hơn. Ta không thiếu sách, ta thiếu một nền tảng thẩm mỹ và nhân văn để lựa chọn sách một cách có chủ đích.

Nguyên nhân không chỉ nằm ở thời đại số làm thay đổi thói quen tiếp nhận thông tin, mà còn nằm ở cách giáo dục về đọc sách. Tại nhiều trường học, việc đọc vẫn gắn liền với hình thức kiểm tra, chấm điểm, làm bài văn nghị luận sách giáo khoa - điều khiến đọc sách trở thành một “nghĩa vụ” hơn là một hành trình khám phá. Gia đình, các bậc phụ huynh còn chưa thực sự nghiên cứu và đặt mối quan tâm lớn lao cho việc giáo dục con trẻ dẫn đến việc các em phụ thuộc quá nhiều vào các thiết bị công nghệ. 

Nhưng tín hiệu đáng mừng là trong những năm gần đây, chúng ta chứng kiến sự nở rộ của các phong trào đọc sách tự phát, không phải từ chỉ đạo hành chính, mà từ những con người đang đi tìm lại bản thân giữa cơn hỗn loạn của thông tin.

Đáng chú ý, sự phát triển của nền tảng số cũng không còn là lực cản, mà đang dần trở thành đòn bẩy cho việc tiếp cận sách: audio book, book podcast, nền tảng chia sẻ tóm tắt sách hay các cộng đồng đọc sách online đang lan tỏa mạnh mẽ. Sách không còn là một vật thể bất động mà trở thành dòng chảy đồng hành với sự phát triển mạnh mẽ của công nghệ, âm thanh và cảm xúc.

Tất cả đang làm sống lại một giá trị xưa cũ: sự tĩnh lặng nội tâm. Đọc sách giờ đây không chỉ là tiếp nhận thông tin, mà là một hành động phản kháng với sự phân tán, ồn ào, và tiêu dùng giải trí mang tính chất "mì ăn liền".

Văn hóa đọc trong thời đại “siêu dữ liệu”

Thách thức lớn nhất với văn hóa đọc trong thời đại kỹ thuật số không phải là sự biến mất của sách giấy, mà là sự thoái hóa khả năng tập trung, năng lực phản tư và thái độ nghiêm túc của con người với tri thức. Chúng ta sống trong thời đại mà nội dung có thể bị tiêu thụ như thức ăn nhanh, nơi mọi người “đọc để phản ứng”, thay vì “đọc để cảm nghiệm”. Bởi vậy, chọn đọc - nhất là đọc sâu, đọc chậm giờ đây không chỉ là một lựa chọn mang tính trí tuệ, mà còn là một cách gìn giữ bản thân trước sự xao nhãng của thế giới hiện đại.

Đọc là kháng cự lại tốc độ. Là từ chối cái dễ. Là chọn cái sâu - dù biết nó chậm.

Văn hóa đọc giờ đây không chỉ là sách, mà còn là cách ta sống. Không chỉ là hành động cá nhân. Nó phản ánh cả một văn hóa. Một đất nước biết trân trọng sách là một đất nước không dễ bị lãng quên ký ức. Một thế hệ đọc sách là một thế hệ có nội lực.

Ở Việt Nam, từng có một thế kỷ mà sách được đọc bằng ánh đèn dầu, được chép tay, được truyền tay như những báu vật. Sách đi qua chiến tranh, qua đói nghèo, qua đạn bom, nhưng vẫn sống. Vấn đề của hôm nay không phải là thiếu sách, mà là quá nhiều thứ giành giật tâm trí ta khỏi sách.

Vấn đề sâu xa hơn: ta không còn coi đọc là một phần của việc sống đẹp. Thế giới đang dần lãng quên sự im lặng, sự chậm rãi, sự suy tư. Trong truyền thống tư tưởng phương Đông, đọc không phải là phương tiện để đạt được cái bên ngoài, mà là trở về với cái bên trong. Từ thời Lão - Trang, việc học, việc đọc vốn gắn liền với sự tĩnh tại của tâm. Đọc là tu thân. Đọc là dưỡng khí. Đọc là hành động đi ngược lại với sự xao động của đời sống, để khơi mở “minh tâm kiến tánh”, thấy lại chân diện mục của chính mình. 

Ngày xưa, các nho sĩ khi đọc sách thường đặt một bát nước trong veo bên cạnh, để “nếu tâm xao động thì nước đục” như một cách tự phản tỉnh. Người đọc không chỉ là kẻ truy cầu tri thức, mà còn là người gìn giữ đạo lý, tiết tháo và sự lặng thầm bền bỉ của văn hóa.

Trong thời đại siêu kết nối hiện nay, nghịch lý lớn nhất là con người càng lúc càng rỗng hơn giữa vô số dữ liệu. Chúng ta “biết” rất nhiều thứ nhưng lại hiểu rất ít điều, và càng ít sống sâu. Văn hóa đọc nếu được xem là một hệ sinh thái văn hóa bền vững - chính là cơ chế tự phòng vệ của trí tuệ trước sự tha hóa của thị hiếu và tốc độ.

Bởi vì đọc không chỉ là để “biết”, mà để nghi ngờ cái mình biết. Không chỉ để “giỏi lên”, mà để hiểu mình và hiểu người hơn. Và không chỉ để có tri thức, mà để trở nên người hơn trong thế giới ngày càng thiếu vắng chất người. 

Đọc - tự bản thân nó là một hành động kháng cự lại sự lãng quên, sự cạn mỏng và cả sự dễ dãi. Nó khơi mở lại điều tưởng như đã mất: một chiều sâu văn hóa không thể số hóa, không thể sao chép, thứ văn hóa được chưng cất từ mỗi lần lật trang, từ mỗi khoảnh khắc im lặng tự đối diện chính mình. Để được sống với một trái tim có lớp lang. 

Và nếu phải chọn một hành động lặng lẽ nào đó để định nghĩa tinh thần của một dân tộc đang muốn trở mình từ bên trong, thì đó hẳn phải là: đọc sách.

Ngọc Trâm

Đọc bài viết

Trà chiều

Vẻ đẹp từ những cuộc đời bình thường

Không cần phải nổi bật, bạn vẫn có thể sống một đời ý nghĩa.

Published

on

Làm người bình thường giờ đây bị ngầm hiểu là một thất bại trong một thế giới say mê những con người xuất chúng. Từ những giải vàng trong các trường tiểu học đến danh hiệu “nhân viên xuất sắc của tháng”; từ những tấm hình, thước phim được chọn lựa kĩ càng để đăng trên Instagram đến cuộc đua trở thành “phiên bản rực rỡ nhất của chính mình”, văn hóa của chúng ta không ngừng nâng cao chuẩn mực cho những tính từ “thành công”, “xứng đáng” hoặc thậm chí là “đủ”. Nhưng liên tục chạy đua để trở thành người xuất chúng liệu có khiến chúng ta hạnh phúc hơn hay chỉ đang gieo thêm lo âu, mặc cảm và đứt gãy trong kết nối giữa người với người?

Ẩn giấu trong những cuộc đời không mấy nổi bật vẫn tồn tại sự bình yên sâu lắng, đích đến đáng quý, thậm chí là vẻ đẹp đáng tôn vinh. Có lẽ đã đến lúc ta nên giành lại chân lý ấy - rằng không cần rực rỡ để sống một đời đáng sống.

Những chuẩn mực ngày càng leo cao

Ngay cả trẻ con giờ đây cũng không thoát khỏi chuỗi dài những kì vọng từ gia đình và xã hội. Trước kia, thời chúng ta đi học, “trung bình” được coi là nền tảng để phấn đấu, không có gì đáng xấu hổ. Nhưng nhìn xem, lũ trẻ bây giờ đang bị áp lực phải trở thành những người có thành tựu từ khi còn chưa học được cách chơi đùa vô tư. Giành được điểm A vẫn bị coi là chưa đủ tốt nếu chúng không mang thêm giải thưởng, tham gia hoạt động ngoại khóa và trong vai những người dẫn dắt, lãnh đạo đội nhóm. Những rào chắn vô hình không ngừng cao lên, vì thế chẳng ngạc nhiên khi những sinh viên mới bước vào ngưỡng cửa đại học hay thị trường lao động đã kiệt sức thay vì hạnh phúc. 

Mạng xã hội chỉ đổ thêm dầu vào lửa, đốt cháy cuộc đua kì vọng ấy hơn. Không dừng lại ở việc lướt xem những khoảnh khắc rực rỡ của người khác, chúng ta bắt đầu so sánh với cuộc đời chưa được đánh bóng của bản thân. Đọc được câu chuyện về những bạn trẻ 22 tuổi khởi nghiệp, đi du lịch vòng quanh thế giới, tự sắm nhà riêng - ta cảm thấy mình tụt lại vì mỗi ngày chỉ dậy đi làm và thanh toán hóa đơn. Những điều ấy trước kia từng được coi là phi thường, nay bỗng hóa tiêu chuẩn tối thiểu.

Ngay cả trong đời sống riêng, áp lực vẫn len lỏi. Ta phải là những người yêu lý tưởng, cha mẹ dịu dàng, giỏi chăm sóc bản thân và công dân đầy chánh niệm - tốt nhất là xong hết trước 9 giờ sáng. Người ta truyền nhau một quan niệm hiện đại, rằng: bạn đang lãng phí tiềm năng nếu không tối ưu từng giây phút của cuộc đời mình.

Nhưng nếu tiềm năng không phải là một chiếc thang để leo, mà là một không gian để ta an trú thì sao?

Phẩm giá ẩn sau lựa chọn một đời an yên

Hãy đổi cách ta kể câu chuyện. Sẽ ra sao nếu một cuộc sống “tầm trung” lại chính là một công việc đủ nuôi sống bản thân, những mối quan hệ đầy yêu thương, và một mái nhà rộn tiếng cười xen lẫn tiếng bát đũa? Không phải thứ để ta trốn chạy khi nhắc đến, mà là điều đáng để gìn giữ và trân trọng đúng không?

Thật tuyệt khi bạn xuất hiện trên mạng xã hội với những khoảnh khắc như vậy, dù cho chẳng có lời tán dương nào. Chúng ta vẫn luôn cần một người bạn chân thành, một người lạ biết cảm thông, và một đồng nghiệp đáng tin cậy. Những vai trò ấy hiếm khi xuất hiện trên mạng xã hội, nhưng chúng là sợi chỉ âm thầm dệt nên kết cấu bền chặt của xã hội -  điều mà danh vọng và tiền bạc đôi khi không thể làm được.

Hãy nghĩ về những giáo viên, lao công, y tá, tài xế, đầu bếp, điều dưỡng - những con người mà công việc thầm lặng của họ vẫn đang giữ cho thế giới vận hành. Họ có thể không bao giờ được gọi tên rộng rãi, nhưng công sức của họ chạm đến cuộc sống của biết bao người. Những tên gọi nghề nghiệp nghe có vẻ “bình thường”, nhưng những gì họ làm được thì không hề nhỏ bé.

Bình thường không có nghĩa là tầm thường. Đó là sự biết đủ với những gì bạn có, thay vì liên tục đem so với những cuộc đời khác. Đó là việc bạn hiểu rằng mình không thất bại chỉ vì không xuất chúng - chỉ cần là một con người đã luôn là điều đặc biệt. 

Những đánh đổi phía sau niềm tin phải trở nên xuất chúng

Bị cuốn vào cuộc đua theo đuổi sự vĩ đại thường dẫn ta đến tình trạng kiệt sức, lo âu và cô đơn. Chủ nghĩa cầu toàn gây ra chứng tê liệt cảm xúc, còn việc so sánh khiến ta đánh mất niềm vui. Ai cũng có thể “trên mức trung bình” - rõ ràng về mặt thống kê quan niệm này sai. Ấy vậy mà xã hội vẫn tiếp tục bán giấc mơ ấy, và ta vẫn tiếp tục mua nó, rồi cảm thấy mình chưa bao giờ đủ.

Ở một góc độ khác, việc tôn vinh thành công thái quá cũng hình thành một tâm thức thiếu hoàn thiện: nếu chỉ có một vài người ở đỉnh cao, thì phần còn lại ắt phải là kẻ thua cuộc. Nhưng cuộc sống đâu phải là một bảng xếp hạng, nó là bức tranh khảm đầy những niềm vui nhỏ bé, những khoảnh khắc yên tĩnh, và những kết nối thành thật giữa con người với nhau.

Ta chỉ thực sự sống trong hiện tại khi ngừng đuổi theo những cột mốc tiếp theo. Ta có thể tìm thấy sự đủ đầy, không phải trong việc trở nên khác biệt, mà trong cảm giác được thuộc về gia đình, cộng đồng và chính bản thân mình.

Viết lại định nghĩa “cuộc đời ý nghĩa”

Định hình lại những gì là cốt lõi của cuộc sống đòi hỏi sự can đảm - nhất là trong nền văn hóa đầy rẫy phô trương. Nó đồng nghĩa với việc khước từ lối sống "cày cuốc", chọn thầm lặng thay vì tiếng tăm, chọn sống sâu thay vì sống gấp, chọn sống đúng với hệ giá trị riêng của bản thân thay vì đứng trên những tiếng vỗ tay hào nhoáng.

Một cuộc đời ý nghĩa không được xây nên từ giải thưởng hay thuật toán mà được dệt từ những cuộc trò chuyện chân thật, những thói quen bồi đắp nên chúng ta, những bữa cơm trong gian bếp, những bước đi chậm rãi, những cử chỉ tử tế nhỏ nhoi - và nghỉ ngơi mà không mang theo cảm giác tội lỗi.

Hà Nhi dịch từ Psychology Today

Đọc bài viết

Trà chiều

“Cạm bẫy tiện lợi” của AI

Published

on

Vào thứ Sáu ngay trước ngày khai mạc Hội sách Thiếu nhi Bologna, OpenAI đã tung ra công nghệ tạo hình ảnh mới tích hợp trong GPT-4o. Công nghệ này giới thiệu các khả năng đa phương thức tiên tiến, cho phép người dùng tạo ra những hình ảnh vô cùng chi tiết bằng nhiều phong cách nghệ thuật đa dạng. Gần như ngay lập tức, người dùng đã thử tạo hình ảnh theo phong cách thẩm mỹ đặc trưng của Studio Ghibli và thử nghiệm với nhiều phong cách minh họa sách thiếu nhi kinh điển. Độ chính xác của kết quả và khả năng bắt chước các họa sĩ minh họa nổi tiếng của công nghệ này đã thực sự gây sốc cho những người đang tề tựu tại Bologna.

Nổi bật trong các tiếng nói quan ngại về những bước tiến mới này là Nurgül Senefe, họa sĩ minh họa người Thổ Nhĩ Kỳ. Bà là nhà sáng lập của tổ chức vận động Illustrator’s Platform và Mạng lưới ZNN, một công ty đại diện tác giả và họa sĩ minh họa, đồng thời là Tổng Thư ký của Diễn đàn Họa sĩ Minh họa Châu Âu. Bà Senefe chia sẻ với tờ Publisher Weekly rằng, “sự lười biếng trong nhận thức” đang đe dọa khiến con người ngày càng phụ thuộc vào AI.

Bà Nurgül Senefe. Nguồn: Diễn đàn Họa sĩ Minh họa.

Từ kinh nghiệm điều hành một tổ chức với 400 nhân sự đang tận tâm bảo vệ quyền của họa sĩ minh họa và xây dựng những phương thức kinh doanh bền vững, bà Senefe cho rằng: “Điểm yếu lớn nhất của con người là cảm giác vui sướng đến từ sự tiện lợi mà AI mang đến”.

Mạng lưới ZNN hoạt động như một cầu nối trung gian giữa họa sĩ và bên đặt hàng, giúp thiết lập các quy chuẩn tối ưu cho ngành, đồng thời giám sát quy trình đặt hàng tác phẩm. Công việc của họ nay càng trở nên cấp bách hơn bao giờ hết khi AI ngày một tác động mạnh mẽ đến lĩnh vực sáng tạo.

“Đặc biệt với trí tuệ nhân tạo, chúng tôi đang nỗ lực xây dựng một nền tảng để đại diện cho quyền lợi của họa sĩ minh họa”, bà Senefe cho biết.

Khi khảo sát các thành viên trong tổ chức, bà Senefe thường đưa ra một câu hỏi lấy ví dụ từ bộ phim Ma trận (The Matrix), hỏi họ sẽ chọn viên thuốc nào – đỏ hay xanh. “Mọi người đều nói, ‘Tôi sẽ chọn viên màu đỏ’, bà kể lại, dùng phép ẩn dụ này để nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giữ chính mình “tỉnh táo nhận thức về những gì đang diễn ra hôm nay”.

Mối bận tâm hàng đầu của bà Senefe xoay quanh chính bản chất của con người. “Nếu bạn không ý thức được hành vi của mình, nó sẽ dần định hình nên tính cách của bạn.” Dù vấp phải sự phản đối từ nhiều chuyên gia sáng tạo – “Mọi người nói chúng ta không sử dụng AI tạo sinh, chúng ta chống lại nó”, bà vẫn quan sát thấy người ta tiếp tục thử nghiệm công nghệ này và ghi nhận rằng một số người cho biết nó “khá tiện lợi”.

Bà Senefe nhận định: Yếu tố tiện lợi này chính là mấu chốt của vấn đề. Bà cũng đưa ra các ví dụ tương tự trong đời thực. “Nếu bạn để ý, tôi chắc chắn bạn sẽ thấy ở ga tàu điện hoặc nhà ga xe lửa, mọi người xếp hàng dài hàng mét chỉ để đi thang cuốn, nhưng tại sao họ không leo thang bộ cơ chứ?” Các ví dụ khác bao gồm sự lệ thuộc của xã hội vào thức ăn nhanh, bất chấp những rủi ro sức khỏe đã được chứng minh, hay việc nhiều bậc cha mẹ dùng máy tính bảng làm "người giữ trẻ kiểu mới cho con” khi quá tải hay xao nhãng.

Họa sĩ Hayao Miyazaki, đồng sáng lập Studio Ghibli luôn thể hiện sự phản đối mạnh mẽ đối với AI trong sáng tạo. Trong bộ phim tài liệu Never - ending man: Hayao Miyazaki năm 2016, khi được giới thiệu về một dự án hoạt hình sử dụng AI, ông Hayao Miyazaki đã thẳng thừng chỉ trích công nghệ này. Ông gọi nó là "một sự xúc phạm đến cuộc sống" và nhấn mạnh rằng nghệ thuật không chỉ là kỹ thuật mà còn là cảm xúc, trải nghiệm và tinh thần con người.

Bà Senefe tỏ ra lo lắng về một khả năng trong tương lai, nơi những người làm sáng tạo cuối cùng sẽ phải “làm việc cho máy móc”, khi các nhà xuất bản có khả năng chọn AI thay vì sản phẩm của con người vì chúng “quá tiện lợi, rẻ, hiệu quả và nhanh chóng”.

“Dần dà, chúng ta sẽ quen xem cái ‘chưa đủ’ là đủ, ‘không đẹp’ là đẹp, ‘phi nghệ thuật’ là nghệ thuật. Điều này sẽ kéo tụt mặt bằng giá trị của nhận thức chung, hiểu biết và sự chấp nhận của xã hội, làm thay đổi cả một lĩnh vực mà chúng ta thậm chí không hề hay biết”.

Để mô tả quá trình bình thường hóa đáng lo ngại này, bà Senefe đã đặt hàng một bức tranh minh họa dựa trên ẩn dụ về con ếch trong nồi nước đang nóng dần lên, không nhận ra mối nguy hiểm đang cận kề. Bức tranh này đặt ra một câu hỏi nhức nhối: “Bạn sẽ dùng AI một cách có ý thức và để máy móc phục vụ cho bạn, hay bị AI thống trị và trở thành tay chân cho máy móc?”

“Thử thách lớn nhất của chúng ta trong cuộc đối đầu với AI chính là sự lười biếng trong nhận thức”, bà Senefe kết luận. Bà cho rằng, cũng như sự nghiện ngập và các thói quen độc hại khác, sự phụ thuộc vào AI có thể bén rễ từ từ và len lỏi vào đời sống một cách khó nhận biết nếu giới chuyên môn sáng tạo không duy trì cảnh giác.

Hoàng Thảo dịch từ Publishers Weekly

Đọc bài viết

Cafe sáng