1. Biển – Lão già mê đọc truyện tình

Sau khi đã trót say đắm với Chuyện con mèo dạy hải âu bay, Biển không do dự đọc luôn quyển Lão già mê đọc truyện tình. Tựa sách khơi gợi nơi Biển rất nhiều tò mò. Thoạt tiên cứ nghĩ đó là một quyển tiểu thuyết tình cảm mờ nhạt nhưng vì hình con báo trên bìa nên Biển tự tin mua. Càng đọc, Biển càng sửng sốt và xúc động với nội dung sách. Dù đã đọc lại lần thứ hai, kết cuộc câu truyện vẫn khiến Biển phải rưng rưng nước mắt.

“Lão già” trong truyện là một ông lão tên Antonio José Bolívar Proano, khoảng 70 tuổi, vì những lý do không vui vẻ gì mà đã rời bỏ cuộc sống trong cộng đồng người da trắng để phiêu bạt giang hồ. Lão trải qua quãng thời gian ngắn bình yên làm bạn với tộc người thổ dân Shuar, sau đó tiếp tục sống một mình nơi túp lều ở vùng đất El Dilio gần rừng già Amazon. Mỗi khi chuyến tàu Sucre của thực dân khai hoang đến, hàng hóa đem theo là rượu bia và muối, tàu ra đi với những bao tải chuối xanh và hạt cà phê. Chỉ có duy nhất một vị nha sĩ chữa răng cho cả thủy thủ trên tàu và cư dân trên đất liền. Cai quản vùng đất là một gã thị trưởng béo mập, vô dụng và ngu ngốc. Khi một trong số bọn khai hoang giết chết bầy mèo rừng con, cả vùng đất phải đối mặt với sự báo thù dữ dội của mèo mẹ. Với vốn liếng lăn lộn nơi núi rừng của lão Antonio, thị trưởng ép lão phải tìm giết con mèo rừng để trả lại bình an cho dân cư nơi đó.

Tác giả Luis Sepúlveda là người hoạt động tích cực trong phong trào chống chủ nghĩa độc tài. Lão già mê đọc truyện tình được truyền cảm hứng từ chuyến đi bảy tháng do UNESCO tổ chức nhằm đánh giá ảnh hưởng của quá trình thực dân hóa tới đời sống của thổ dân Shuar vùng Amazon. Có lẽ xuất phát từ sự tò mò của phần còn lại của thế giới đối với cuộc sống của các bộ tộc da màu ở sâu trong vùng rừng núi, những nét văn hóa châu Mỹ Latin và những kỹ năng sinh tồn nơi hoang dã được đề cập trong sách rất cuốn hút độc giả. Quyển sách này đã đoạt giải thưởng văn học danh giá Tigre Juan của Tây Ban Nha.

Ngoài nhân vật chính rất thú vị, truyện này còn một nhân vật phụ đáng chú ý không kém là bác sĩ Robicundo Loachamín. Có lẽ tính cách của vị nha sĩ này phản ánh phần nào sự căm ghét của tác giả đối với chính trường. Theo bác này thì răng đau, răng sâu và (chắc là) tất cả những nỗi khổ khác trong cuộc sống đều là lỗi của (tất cả các) chính phủ. Tuy mạnh miệng và sỗ sàng nhưng bác Robicundo là một người tử tế, biết điều, có lòng nhân ái, thường xuyên đem sách cho lão già Antonio đọc.

Quyển sách này cũng giúp độc giả thấu hiểu được cảm giác buồn bã oan khuất của người thổ dân bản địa trước sự xâm lăng chuyên quyền và ngược ngạo của bọn thực dân đi khai hoang, sự hoảng hốt đau đớn của các sinh vật khi bị thô bạo tước đi môi trường sống. Lần đầu đọc Lão già mê đọc truyện tình, Biển khóc khi đọc kết truyện; lần hai đọc lại quyển này, Biển cảm thấy ngậm ngùi suốt vì nhớ đến vụ cháy rừng Amazon gần đây. Hành tinh này chưa đủ tổn thương, chưa đủ thiệt hại hay sao mà con người vẫn thản nhiên đốt rừng, giết cá voi và thải hàng triệu tấn nhựa ra môi trường. Không có điều gì là vĩnh cữu, kể cả mặt đất chúng ta đang đứng. Nếu con người không được cảnh tỉnh và dừng lại kịp thời thì sự hủy hoại và hậu quả phải nhận là không thể tưởng tượng nổi.

Tuy không thuộc thể loại trinh thám nhưng tác phẩm không hề thiếu yếu tố phiêu lưu mạo hiểm. Độc giả sẽ thấy bức xúc, bồn chồn với cảnh súng ống bị sử dụng một cách vô tội vạ, sẽ căng thẳng với những chuyến săn đuổi đầy nguy hiểm chốn rừng thiêng nước độc. Bên cạnh những trường đoạn đánh động cảm xúc, người đọc cũng phải trầm trồ thán phục trước khả năng tả cảnh của tác giả Luis Sepúlveda. Trải nghiệm thực tế từ những chuyến lữ hành đã được ông đưa vào sách một cách đậm nét nghệ thuật: “Bất thình lình, hàng triệu chiếc kim bạc chọc thủng vòm lá dày của rừng già, tạo thành vùng ánh sáng rực rỡ trên mọi bề mặt chúng rơi xuống. Lão đang ở ngay dưới khoảng trống của trời và hoa mắt trước phản chiếu của ánh mặt trời trên đám lá ẩm ướt. Lão dụi mắt nguyền rủa, và, bị bao bọc bởi hàng trăm chiếc cầu vồng chóng hiện chóng tàn, lão vội vã bỏ đi trước khi cơn bốc hơi đáng sợ bắt đầu”.

Một điểm thú vị trong truyện là “uống rượu mạnh giúp diệt ký sinh trùng trong bụng”. Tư tưởng đầy chất “Tết Đoan Ngọ” này có vẻ giống nhau ở mọi nền văn hóa, từ Việt Nam đến Nhật rồi sang cả El Dilio. Đọc cuốn này cũng biết thêm rằng loài trăn lớn ở Nam Mỹ có biệt danh là “con nghiền xương”, vì nó sẽ quấn quanh, nghiền nát và từ từ tiêu hóa con mồi bằng một quá trình thảm khốc và tốc độ chậm rãi khủng khiếp.

Sau Chuyện con mèo dạy hải âu bay và Lão già mê đọc truyện tình, Nhã Nam cũng xuất bản thêm khá nhiều truyện thiếu nhi của tác giả này, tuy vậy đối với Biển thì hai cuốn “hải âu bay” và “lão già” là hấp dẫn nhất. Chúng đều là những quyển sách rất đáng đọc, có giá trị nhân văn sâu sắc, khơi gợi tình thương và ý muốn bảo vệ thiên nhiên nơi người đọc. Bốn năm sau khi Biển đọc “lão già”, quyển này được tái bản với bìa sách giữ nguyên phong cách tối giản đẹp hoàn hảo. Sẽ thật thiếu sót nếu không kể đến công lao của dịch giả đã chuyển ngữ quyển này một cách chỉn chu, truyền tải được nội dung, cảm xúc và khiếu hài hước tinh tế của tác giả. Có những câu chuyện sẽ khiến người đọc không thể rời mắt từ những dòng đầu tiên đến những trang cuối cùng; Lão già mê đọc truyện tình là một quyển sách như vậy.

2. Trần Thị Thúy Diễm – Hoa hồng sa mạc

Luis Sepúlveda được nhiều độc giả yêu quý bởi những tác phẩm giàu tính nhân văn như Chuyện con mèo dạy hải âu bay, Chuyện con ốc sên muốn biết tại sao nó chậm chạp,… Nhưng theo đánh giá chủ quan, tôi thích thú nhất là cuốn Hoa hồng sa mạc. Bởi ở đó, tôi bắt gặp sắc màu của nhân văn, làn gió của ngôn từ, và đặc biệt là sự phong phú của tri thức.

Đến với tác phẩm, đầu tiên, ta sẽ mãn nhãn với ngôn từ, cách liên tưởng, ví von đầy mê hoặc. Đó là thứ gió thuận làm cánh buồm căng phồng, rướn thân trắng giong ra biển chữ phía trước. Tác giả đã phết thêm sự long lanh cho những con chữ giàu sức gợi “Màn đêm đang ép mọng nước trái cây, đánh thức đam mê ở côn trùng, làm dịu nỗi bất an của chim chóc, làm mát da lũ bò sát, truyền lệnh nhảy múa cho đám đom đóm”… Nơi biển chữ ấy, ta mê mẩn với vẻ đẹp của thiên nhiên, núi, rừng, trầm trồ trước sự kì vĩ, đa dạng sinh học chưa kịp bị con người tàn phá với bàn tay nhơ nhuốc tội lỗi và tính hám lợi. Phép tả thực cùng sự thích thú, tình yêu thiên nhiên đã tạo nên những bức tranh tuyệt bích. Tôi say sưa trong từng đoạn văn như thế này “Trên những thân cây nổi lập lờ mặt nước, lũ rùa mời gọi nhàn tản ngắm nhìn hai mươi nghìn loài bướm của rừng Manu, bởi nơi đây là mảnh đất của sắc màu, và không chỉ có loài bướm làm minh chứng mà còn có theobroma, một loại phong lan đỏ tươi, phát lân quang lúc hoàng hôn… hoặc như môi nàng hôn phu, một loại phong lan khác màu xanh biển toả hương vani. Ta còn thấy hương sắc trong từng Manu khơi gợi vị giác như hương sắc của trái tabernamontana mời gọi khách khát nước uống múi nước mọng màu cam và thơm mát của mình”.

Song song đó là nỗi đau xót, là cái trừng mắt lên án của nhà văn trước những hành động huỷ hoại thiên nhiên như tên quý tộc lập dị Fitzcarraldo dấn thân vào rừng sâu để tàn phá cây cối, rồi sự kiện xây dựng nhà máy thuỷ điện ở Laponia lấy đi bao diện tích rừng, nạn huỷ diệt tài nguyên rừng của vùng Patagonia thuộc Chile dưới tay những công ty gỗ Nhật Bản… Những sự kiện được dẫn ra khiến ai cũng phẫn nộ. Đặc biệt trong giai đoạn môi trường đang kêu cứu thảm thiết như hiện nay thì cuốn sách càng có ý nghĩa hơn nữa.

Đan xen đó còn có những câu chuyện của những người bạn, những con người chẳng ai để ý đến được vinh dự đặt chân lên những trang viết của Luis. Mỗi người có một câu chuyện riêng làm ông lay động. Ông xâu chuỗi lại để những số phận nhỏ bé ấy không bị lãng quên. Biết đâu họ còn là điển hình cho những phận người trong cuộc sống này? Tính nhân văn cứ như thế tự nhiên lấp lánh như ánh sáng đàn đom đóm đêm, lung linh, huyền ảo và đẹp vô cùng.

Đặc biệt, cuốn sách tuy mỏng nhưng giá trị lại lớn bởi những kiến thức nhà văn đem lại. Những tên người, những địa danh, những khuynh hướng chính trị… mà ông dẫn ra đã đủ khẳng định vốn tri thức phong phú và sự mày mò, tìm hiểu của một danh nhân.

Bìa sách xanh mát thật sự phù hợp với chủ đề thiên nhiên xanh và con người mãi xanh mà Luis Sepúlveda chuyển tải đến người đọc. Và cuối cùng, tác phẩm còn đề cập đến một hiện tượng thú vị có thật: Sa mạc Atacama ở Chile là một trong những nơi khô cằn nhất trên thế giới sau khi được tắm mát trong những cơn mưa bỗng chốc biến thành biển hoa nở rộ, ngập tràn sắc hồng tươi thắm.

3. Khanh Dang – Lối sống tối giản của người Nhật

Có liên quan không giữa lối sống tối giản và bảo vệ môi trường?

Đầu tiên, mời các bạn cùng lướt qua một chút về giải pháp 3R nhé. Reduce – Reuse – Recycle nghĩa tiếng Việt là Tiết giảm – Tái sử dụng –Tái chế (3T). Đây là giải pháp đã và đang chứng minh hiệu quả tuyệt vời tại nhiều quốc gia trên thế giới trong phát triển kinh tế – xã hội nói chung và bảo vệ môi trường nói riêng.

Trong 3R ấy, Reduce – Tiết giảm được đưa lên hàng đầu. Ở đây, tôi xin được phân tích với ý nghĩa gần chúng ta hơn cả: mua sắm ít đi. Bạn có biết, thực phẩm và thời trang được xếp vào top những ngành gây ô nhiễm môi trường hàng đầu trên thế giới. Một chiếc quần/ áo có thể không tốn nhiều tiền của bạn; bạn nghĩ rằng chỉ mặc một vài lần rồi bỏ. Hoặc bạn nấu thừa mứa thức ăn rồi đổ đi. Vấn đề môi trường ở đây không chỉ là việc cái quần, áo, đồ ăn thừa ấy đi đâu, về đâu mà bạn đã lãng phí rất nhiều tài nguyên để tạo ra sản phẩm, đồ ăn đó. Tôi không có quyền khuyên can bạn hay tác động vào việc bạn tiêu tiền như thế nào, hoặc đối xử với đồ ăn, đồ đạc của bạn ra sao, tôi chỉ dám gợi ý đến một lối sống mà ở đó, việc tồn tại của chúng ta hạn chế đến mức tối đa áp lực lên sinh thái.

Trở lại cuốn sách Lối sống tối giản của người Nhật, đây là một cuốn sách mà tôi đánh giá rất thú vị và hữu ích. “Lối sống tối giản là cách sống cắt giảm vật dụng xuống còn mức tối thiểu. Và cùng với cuộc sống ít đồ đạc, ta có thể để tâm nhiều hơn tới hạnh phúc, đó chính là chủ đề của cuốn sách này”. Điều tôi chưa thấm được ở cuốn sách này là sự đề cao, thần thánh hóa sự tối giản, tối giản gần như tuyệt đối và mình nghĩ, điều đó không phù hợp với bản thân, cũng có thể không phù hợp với đa số bạn đọc. Thế nhưng không vì thế mà cuốn sách mất đi giá trị. Đọc cuốn sách, tôi khám phá ra nhiều điều mà trước giờ tôi chưa từng để ý về đồ đạc về sự cảm nhận hạnh phúc.

Để cân bằng được nhu cầu của bản thân và việc Tiết giảm, chỉ cần bạn đặt câu hỏi cho bản thân mình trước khi mua sắm: “Điều đó có thật sự cần thiết không?” Chỉ như vậy thôi, tôi nghĩ, chúng ta sẽ cùng nhau tạo ra nhiều điều bất ngờ và giá trị cho cuộc sống. Điểm hay nhất ở cuốn sách này là cuốn sách không chỉ nêu vấn đề về việc tối giản đồ đạc mà còn giúp người đọc nhận ra tầm quan trọng của việc lựa chọn, thanh lọc các mối quan hệ cũng như lối sống của mình, để ta sống trọn vẹn và tận hưởng những khoảnh khắc của cuộc sống.

4. Anna Tran – Trở về nơi hoang dã

Trở về nơi hoang dã của bạn Trang Nguyễn (do Nhã Nam phát hành) chính là cuốn sách đã thức tỉnh mình về vấn đề bảo vệ môi trường và động vật hoang dã khi sự phát triển của loài người đã, đang và sẽ đe dọa đến chính cuộc sống của con người, tương lai của thế hệ sau. Chính sự phát triển các nhu cầu, càng tân tiến, hiện đại bao nhiêu, chúng ta càng hủy diệt sự sống của chính chúng ta bấy nhiêu. Không chỉ có vậy, chúng ta còn cướp đi môi trường sống của các loài động vật khác. Nhưng lại mâu thuẫn khi chúng ta muốn tìm về với thiên nhiên, hòa mình với thiên nhiên, muốn cho con cái chúng ta thấy được vẻ đẹp của thiên nhiên, trong khi chúng ta lại đang hủy hoại Trái đất từng ngày. Một thực tế đáng buồn khi đọc xong cuốn sách, đó chính là nếu muốn bảo vệ Trái đất này, bảo vệ các loài động vật thì chỉ trừ khi không có sự hiện diện của con người.

Tuy nhiên, vượt lên trên những suy nghĩ, những trăn trở đó, Trở về nơi hoang dã sẽ là một cuốn sách đem đến cho người đọc kiến thức quý giá về môi trường, về vấn đề tuyệt chủng, bảo vệ động vật hoang dã, vấn nạn buôn bán trái phép động vật,… qua hành trình năm năm theo đuổi đam mê của Trang Nguyễn – một nhà bảo tồn động vật hoang dã. Cuốn sách sẽ là một bộ phim ngắn dài đúng 365 trang đi từ ước mơ thuở bé được khám phá thế giới hoang dã ở Madagascar, lời hứa với bạn gấu bị nhốt để lấy mật, đến những chuyến đi xuyên suốt các vùng đất để nghiên cứu về động vật, với đầy đủ những cung bậc của cảm xúc. Đó là khát khao, cháy bỏng của cô gái nhỏ bé quyết tâm thực hiện ước mơ của mình; đó là tinh thần quả cảm và quyết đoán khi đương đầu với những tên tội phạm săn bắn trái phép động vật hoang dã; đó là sự mạnh mẽ, kiên cường chiến đấu với bệnh ung thư khi du học xa nhà; và đó còn là tình yêu thắm thiết với thiên nhiên, với động vật.

Trở về nơi hoang dã là cuốn sách đã thức tỉnh và mở đầu cho hành trình tìm kiếm, đọc, theo dõi, cập nhật và chia sẻ các kiến thức về môi trường của mình. Đúng như tên của cuốn sách, sau khi đọc, bạn sẽ thật sự muốn trở về với hoang dã, với thiên nhiên đất mẹ. Bởi vì suy cho cùng, chúng ta chỉ tìm thấy được bình yên khi hòa với đất trời. Ở góc độ của người chuẩn bị làm mẹ khi đọc cuốn sách này, ngoài việc tăng nhận thức về bảo vệ Trái đất thân yêu, mình còn được biết thêm nhiều kiến thức mới để truyền đạt cho con, hành động nào đúng – sai đối với môi trường, với các loài động vật. Cuốn sách chắc chắn sẽ khiến bạn đọc phải “ồ, à” vì những điều hoàn toàn, những kiến thức rất khoa học nhưng lại rất dễ tiếp thu.

Biệt Đội Mọt Sách (BOOKISH SQUAD) là ngôi nhà nhỏ của hơn 7.000 con người đáng yêu, hằng ngày chia sẻ về chuyện sách, chuyện đọc và vô số những nỗi niềm dở khóc dở cười, với những review sách muôn màu muôn dạng, từ những tác phẩm đoạt giải Pulitzer, Man Booker, Nobel danh giá,… đến những tác phẩm thiếu nhi kinh điển, truyện trinh thám kinh dị hết hồn,… cùng những minigame để các bạn đọ sức thi tài giật sách.

Bạn đã sẵn sàng để hòa mình vào không khí vừa nghiêm túc, vừa ngọt ngào, vừa mặn mòi này chưa? Còn ngại gì không nhấn #JOIN nhỉ?

Những bài viết có cùng chủ đề môi trường & thiên nhiên

Ngưng giả vờ như thể chúng ta không biết rằng tận thế do biến đổi khí hậu đang đến

Pom Poko – Một ngoại lệ của đạo diễn Takahata Isao, Studio Ghibli

7 quyển sách xanh biếc về môi trường và thiên nhiên

Lời thì thầm của cây