Phía sau trang sách

Nghiệt tử: Bài ca khát sống

Tất cả đau thương cứ rơi lả tả như trận mưa không dứt tỏa xuống từ công viên này.

Published

on

Chi tiết tác phẩm

“Tớ sẽ cho cậu thấy, tớ thực sự đang sống trong một vở kịch như thế nào” – đấy là câu thoại mà Tiểu Ngọc nói cùng Thanh trong bản chuyển thể điện ảnh của Nghiệt tử vào năm 2003. Và quả thật cũng đúng như vậy, bằng quyển tiểu thuyết này, Bạch Tiên Dũng đã âm thầm dựng lên một sân khấu lớn, tuyển chọn diễn viên và cứ thế action không cần kịch bản. Vốn dĩ chẳng cần một dòng chữ nào bởi họ đang sống như chính là mình, phơi bày ra trước thế giới rộng lớn bản chất thật nhất của mình, kể câu chuyện đời mình. Họ là đội quân những bóng ma lang thang vô định trong từng mét vuông sân khấu, phê pha tận hưởng từng khoảnh khắc vẻ vang hay đớn đau, và tất cả được Bạch Tiên Dũng ghi lại dưới con mắt lành nghề vừa mang vẻ tinh tế, nhưng cũng đồng thời, thật đến tan nát cõi lòng. Với Nghiệt tử, ông không hẳn cho thấy cái tréo ngoe cùa những con người vốn được coi như một trò đùa của tạo hóa, mà ngay cả những người tưởng như bình thường nhất, những người con theo đúng ý định của Adam và Eva nhất, cũng đồng thời mang trong mình cái gen tréo ngoe mà hễ sinh ra là kiếp con người, ai rồi cũng sẽ nếm mật nằm gai.

Nghiệt tử như cơn đồng sàng dị mộng rất khó tiêu hóa, khi một bên là đời sống bên ngoài ở Công viên Mới, một bên là những thẳm sâu bên trong mỗi nhân vật. Lấy câu chuyện của Thanh làm mạch sườn chính, Bạch Tiên Dũng tạo ra ban đầu một sự tiếp cận vô cùng tuần tự. Một thanh niên đang tuổi nổi loạn bùng cháy những khát khao yêu đương hừng hực tuổi trẻ, nhưng hà khắc ở chỗ, tình yêu ấy chưa bao giờ được chấp nhận bởi những phụ huynh vẫn tin lí tưởng của mình trên hết, và một xã hội dẫu được Tây hóa từ rất lâu như Đài Loan vẫn phải chào thua. Những đứa trẻ một khi đã như những con thiêu thân lao đầu vào thứ tình cảm ấy, đều có một số phận không mấy êm đẹp. Như lời lão Quách từng nói khi mở tập ảnh Bầy chim Thanh xuân rằng: “Chính dòng máu trong người đã thôi thúc chúng bây, chúng bây là lũ nhóc hoang dại sinh ra trên hòn đảo này, giống như bão tố và động đất trên đảo. Chúng bây là bầy chim non đã mất đi tổ ấm. Giống như bầy chim én bay vượt đại dương, chỉ biết gồng mình bay về phía trước, rồi sẽ bay đến nơi đâu chúng bây cũng không biết được.”

Ở đó tồn tại một vương quốc nơi những con người lạc loài như họ hàng ngày vẫn tề tựu về như chốn dung dưỡng tâm hồn. Đó là một vương quốc không phân giàu nghèo, sang hèn, già trẻ hay mạnh yếu, mà đó là chốn thỏa bày, là nơi hợp nhất những sự tuyệt vọng như hai dấu trừ của môn đại số, để rồi từ đó bật lên là những cảm thông, là sự chia sẻ qua hết ngày dài đoạn tháng. Từ Công viên Mới ấy, Bạch Tiên Dũng tỏa ra nhiều ngã, sử dụng những câu chuyện nhỏ như nét chấm phá gợi lên đôi chút thương đau. Về anh thầy giáo thể dục, về cậu thiếu niên nhảy cầu Đạm Thủy, về cậu bé vẫn mãi trông chờ người tình nước Mỹ của mình đến mức hóa rồ hay cả chuyện tình ly kì của Phượng,… Tất cả đau thương cứ rơi lả tả như trận mưa không dứt tỏa xuống từ công viên này.  Chật chội, ám ảnh và đè nén như những thước phim đặc tả cái cô đơn đậm chất Hongkong của Vương Gia Vệ bằng những khung hình chật hẹp, Bạch Tiên Dũng cũng phả vào đây thứ hơi nghẹn đắng ứ đầy ở cổ: “Thứ mà tất cả chúng tôi đều có, là những tấm thân bị dục vọng thiêu đốt đến tột cùng đau đớn, là những trái tim cô đơn đến cuồng dại. Những trái tim cô đơn đến cuồng dại ấy, cứ đến lúc nửa đêm, lại như một bầy mãnh thú phá tan hoang tù ngục giam cầm, nhe nanh múa vuốt, gầm gừ bắt đầu cuộc sục sạo săn tìm. Dưới bóng hắt của vầng trăng đỏ bầm, chúng tôi như lũ con bệnh mộng du, mỗi kẻ giẫm lên một chiếc bóng, bắt đầu cuộc truy tìm cuồng nhiệt vòng quanh hồ hoa súng không ngừng không nghỉ, luân hồi bất tận, theo đuổi cơn ác mộng khổng lồ ngập ngụa yêu thương và dục vọng.”

Thế nhưng ở đó không chỉ là những thiêu đốt của dục vọng thấp hèn, mà ngoài ánh sáng, họ vẫn là những con người hàng ngày quay cuồng với cõi nhân gian. Bạch Tiên Dũng rõ ràng không quá cố gắng khi chỉ khai thác cái sầu thảm hay duy bi kịch, mà ông đạt đến trạng thái cân bằng và sau đó dùng nó làm chiếc đòn bẩy như niềm tiếc nuối cho những tháng ngày đã qua. Hình ảnh cậu em của Thanh không chỉ xuất hiện trong tác phẩm như cách để làm dài thêm, mà đó là cách con người họ sống, là kí ức đẹp và sự xót thương. Hay Tiểu Ngọc với giấc mơ Nhật đi tìm người cha lừa dối mẹ mình, không biết mặt mũi ông sao, chỉ biết tên họ dẫu cho Nakajima trăm ngàn phổ biến ấy biết có thật không? Chuột và người anh Qụa, dẫu có bị hành hạ vô cớ hay đánh đến mềm rũ người, cậu ta vẫn cười hề hề sau mỗi trận đánh, vì sống với Qụa đã quá quen rồi!? Hay như Ngô Mẫn, cậu trai mềm yếu từng cắt tay mình vì một người đàn ông cho cậu giấc mơ về cuộc sống tưởng quá êm đềm: “Cậu không biết phòng tắm nhà anh Trương thích đến mức nào đâu, toàn bộ lát gạch men màu xanh lam, đến bồn tắm cũng màu xanh nốt… Tớ chưa bao giờ nhìn thấy cái bồn tắm nào đẹp đến thế, bên trên bồn tắm có van gas, mở vòi là nước nóng chảy ra ào ào. Tớ xả đầy một bồn nước nóng, ngâm mình trong đó, không muốn bước chân ra ngoài nữa, cứ ngâm đến khi cả người đỏ au lên… Lần đầu tiên trong đời tớ được tắm thỏa thích đến thế”. Tất cả bọn họ đều là những người rất ư bình thường, đều có gia đình, những mối quan hệ, đã từng hay đang mơ ước thứ này thứ khác, những thứ giản đơn… Bạch Tiên Dũng từ đây lại gợi một sự cân bằng, dẫu cho sai khác một mặt nào đó, họ vẫn là những sinh thể dưới ánh mặt trời, khát khao yêu thương, đam mê cả thế giới này. Từ một tác phẩm tưởng như viết riêng cho một cộng đồng người, Nghiệt tử lại như tiếng nói nhân sinh cho mọi con người như lời thiết sống.

Nghiệt tử mang trong lòng mình dáng dấp một tác phẩm lớn. Nói thế, bởi Nghiệt tử vô cùng toàn diện, khi không những phác họa thành công những nhân-vật-chính của mình, mà đồng thời, nó còn gom cả xã hội ôm vào trong mình, thành sự phản ánh hai chiều đầy đủ giác quan, nghe-nhìn-cảm nhận. Đó là cha của Lý Thanh, người cha suốt cả một đời chinh chiến nhưng không may bị bắt làm tù binh, để rồi sau đó không còn lại gì: chức tước, danh lợi, địa vị,… Là mẹ Lý Thanh, người đàn bà trẻ khi mới 19 đã lấy cha anh, lúc ấy 45 để rồi sau này say đắm bản tính nghệ sĩ cuốn gói đi xa bỏ mặc cả hai người con. Như chính cái tên dãi dầu của chị – Hoàng Lệ Hà, những năm cuối đời là những kí ức vô cùng muốn quên. Hoảng loạn, cuồng nộ như cơn bão lớn, Thanh viết: “Mẹ tôi suốt đời không ngừng trốn chạy, phiêu bạt, kiếm tìm, để đến cuối cùng phải nằm liệt trên chiếc giường chồng chất những chăn bông chua loét mồ hôi, chụp kín trong cánh màn nhem nhuốc, bệnh độc đầy người, thoi thóp hơi tàn chờ chết.” Là mẹ Tiểu Ngọc, người đàn bà phốp pháp phấn son lem luốc, trót đem lòng tin người đàn ông Nhật để rồi khổ sở cả đời. Là Lệ Nguyệt, người đàn bà đẹp, nhưng quá đa cảm tin vào tình yêu,… Mỗi một người họ đều như những con mồi ngon của thứ thời cuộc ủ men quá độ, đều là những thân những kiếp của loài côn trùng khoác lên trên mình bộ cánh đẹp đẽ, nhưng nào biết rằng họ đang dấn bước vào trong khu rừng của loài nắp ấm, chỉ tiến quá gần, rồi sẽ tiêu tan.

Một điểm rất đáng chú ý ở Nghiệt tử là nó không hề chứa đựng một phút giây nào của những đặc tả ham muốn thể xác. Việc chối từ một mặt tối quan trọng của những tiểu thuyết mô tả bản chất con người của Bạch Tiên Dũng rõ ràng là một ca lạ. Vì như từ trước đến nay, sex trong văn chương vẫn luôn được coi như một thành tố vừa đi sâu vào lòng bản chất, vừa như một lối hướng theo thị hiếu đọc giả. Nói sex trong văn chương châu Á vẫn chưa rộng đường, còn hơi tế nhị cũng chưa hẳn đúng; vì Trương Ái Linh cùng Sắc, Giới hay bộ phim chuyển thể của Lý An sau này đã như một sự phản hồi. Chuyển từ những cảnh tính dục sang những mô tả tình cảm vô cùng thần sầu, mối quan hệ cha – con trong Nghiệt tử là chi tiết cá nhân nhất mà Bạch Tiên Dũng mang vào. Giữ Vương Quỳ Long như nhân vật mang chính hình dáng chính mình, ông khắc sâu vào lòng độc giả thế đối lập tư tưởng giữa những cánh chim hoang dã và người cha của họ. Cụ Phó Sùng Sơn, Vương Thượng Đức và cha Lý Thanh là ba người được ông khắc họa cùng chung một khuôn, như đại diện cho những con người cứng cỏi nhất của thời bấy giờ, khi từng chinh chiến, giữ chức vụ cao và hơn hết, là những kỳ vọng lớn lao vào con trai họ. Trong khi Phó Vệ, Vương Quỳ Long và Lý Thanh, lại là ba con chim hoang dã không chịu khuất phục, lao mình vào lửa không màng kết cục. Sự kình chống tư tưởng giữa mỗi người họ giống như cách nhìn của xã hội Đài Loan lúc bấy giờ, nhưng trong trường hợp này, còn hơn thế nữa, khi nó còn là bộ mặt, còn là thanh danh. Kết cục là cái chết tự kết liễu mình của Phó Vệ, là sự thù hằn không bao giờ nguôi của Vương Thượng Đức và nỗi nhớ nhà nhưng đành bất lực của Lý Thanh. Tất cả xoay vòng thành một hỗn thế, đầy đủ hết mọi xúc cảm: hối hận, căm tức, phẫn nộ, đau khổ,… Nhưng rồi ông lại thắp lên ánh sáng sau đường hầm tối, khi rồi nhìn lại, cụ Phó dang tay cứu giúp những đứa trẻ trong công viên Mới, hay một lần khác ông ngồi trầm ngâm dưới hương ngải tiên vào ngày giỗ của con trai mình. Chi tiết Vương Quỳ Long chất vấn cụ Phó vì sự lạnh lùng của cha mình, để rồi nhận lại câu nói: “Ông ấy không nỡ gặp con… Đến nhắm mắt rồi cũng không nỡ gặp con…”, hay giọt nước mắt của cha Lý Thanh và tiếng gào thét khan đặc gọi cậu quay lại ở bản điện ảnh, tất cả đã như một câu trả lời.

Đài Loan những năm 70 chìm trong bầu không khí ngột ngạt của nền kinh tế chuyển mình, rón rén bước chân trở thành một trong bốn con rồng châu Á, giống như lời Bạch Tiên Dũng mô tả một con ngõ nhỏ: “Trong con ngõ số 125 đường Nam Kinh Đông, quán ăn, nhà hàng san sát. Đầu ngõ là Phượng Thành, một nhà hàng chuyên món Quảng Đông rất đắt khách […] Sát bên cạnh là một nhà hàng Nhật Bản tên là Mai Uyển, tiếp nữa là quán thịt nướng Hàn Quốc Arirang, đối diện với Arirang là nhà hàng Âu Golden Angel.” Một cách gần giống với Us của đạo diễn Jordan Peele, ở đâu đó trong đêm trường tăm tối, cả một cộng đồng mới đã dần thành hình. Nhưng khác với nhóm những người song trùng đầy những hận thù của Red, cộng đồng những con chim hoang dại tập hợp ở đây chỉ với một mục đích duy nhất, khát khao sống. Đọc Nghiệt tử, ta thấy họ cũng như những con người khác, cũng mong manh trước những thân phận, nhưng cũng mạnh mẽ đứng lên trước những khó khăn. Nghiệt tử là một tác phẩm lớn, khi nó không chỉ khắc họa sự lênh đênh của những con người bị tạo hóa trêu đùa, mà nó còn như nét màu hoàn thiện bức tranh nhân quần đầy chuyển động, cạnh đó là một xã hội Đài Loan thu nhỏ với nhịp sống về đêm vô cùng nhộn nhịp, là chốn vui chơi lạc thú bên cạnh những thân xác rã rời. Với Nghiệt tử, Bạch Tiên Dũng đã tự đưa mình vào hàng ngũ những cây bút ngoài Đại Lục vô cùng tài hoa, bên cạnh những Kim Dung, Trương Ái Linh, Lưu Dĩ Sưởng,… từng làm nức lòng xứ Cảng Thơm biết bao thế hệ.

Hết.

Ngô Thuận Phát


Xem tất cả những bài viết của Ngô Thuật Phát tại đây.


Bài viết có chủ đề liên quan



Phía sau trang sách

Giải mã hạnh phúc: Khám phá nguồn gốc của niềm vui và sự hài lòng

Liệu có bí mật nào cho hạnh phúc? Đây là câu hỏi đã xuất hiện từ hàng thập kỷ trước, và nhiều triết gia, lãnh tụ tôn giáo cũng như nhà khoa học đã đưa ra câu trả lời của riêng họ. Nhưng liệu có thể dùng khoa học để giải mã sự mưu cầu hạnh phúc được không?

Published

on

Hãy cùng đến với “Giải mã hạnh phúc”. Đây là một giả thuyết được đưa ra bởi chuyên gia tâm lý Jonathan Haidt, cho rằng hạnh phúc đến từ những khao khát nội tâm và đồng thời cũng đến từ các yếu tố bên ngoài. Nói cách khác thì hạnh phúc vừa là “bẩm sinh”, vừa là “nuôi dưỡng”.

Cụ thể thì như vậy nghĩa là gì? Hãy cùng phân tích các thành phần tạo nên “Giải mã hạnh phúc”, cũng như cách ứng dụng chúng vào cuộc sống để tìm kiếm niềm vui và sự hài lòng.

Bẩm sinh

Yếu tố di truyền đóng một vai trò nhất định trong cảm nhận chung về hạnh phúc của chúng ta. Một số người sinh ra đã có cái nhìn lạc quan, trong khi những người khác có thể phải vật lộn với lo âu và trầm cảm. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là mặc dù di truyền có thể ảnh hưởng đến mức độ hạnh phúc cơ bản, nhưng chúng không phải là yếu tố quyết định duy nhất.

Nuôi dưỡng

Môi trường và trải nghiệm cũng định hình hạnh phúc, điều này  bao gồm các mối quan hệ, công việc và thậm chí cả cộng đồng nơi chúng ta sống. Bằng cách tạo ra một môi trường hỗ trợ và trọn vẹn, chúng ta có thể nuôi dưỡng hạnh phúc lớn hơn trong cuộc sống.

Cân bằng giữa mong muốn và hoàn cảnh: “Giải mã hạnh phúc” cho rằng chúng ta có thể tìm thấy hạnh phúc bằng cách cân bằng giữa mong muốn bên trong và hoàn cảnh bên ngoài. Ví dụ, nếu bạn có mong muốn mạnh mẽ về an ninh tài chính, có thể bạn cần tìm một công việc mang đến nguồn thu nhập ổn định. Mặt khác, nếu bạn có niềm đam mê sâu sắc với sự sáng tạo, việc theo đuổi một sự nghiệp cho phép niềm đam mê đó phát triển có thể quan trọng hơn.

Vậy, làm cách nào để áp dụng “Giải mã hạnh phúc” vào thực tiễn? Dưới đây là một vài mẹo giúp bạn tìm thấy niềm vui và sự hài lòng trong cuộc sống:

1. Xác định các giá trị của bản thân: Hiểu được điều gì thực sự quan trọng với bạn có thể giúp định hướng các quyết định và tạo ra một cuộc sống viên mãn hơn.

2. Nuôi dưỡng các mối quan hệ: Mối quan hệ bền chặt với gia đình và bạn bè có thể mang lại tình yêu thương, sự hỗ trợ và cảm giác được thuộc về.

3. Theo đuổi đam mê: Tham gia vào các hoạt động và sở thích mang lại niềm vui có thể làm tăng cảm giác hạnh phúc và hài lòng.

4. Thực hành lòng biết ơn: Dành thời gian để trân trọng những điều tốt đẹp trong cuộc sống, dù nhỏ bé, có thể làm tăng cảm giác hạnh phúc tổng thể của bạn.

5. Cho đi: Giúp đỡ người khác có thể mang lại ý nghĩa và sự trọn vẹn cho cuộc sống của chúng ta.

Jonathan Haidt là một nhà tâm lý học và nhà tâm lý học xã hội, nổi tiếng với các công trình nghiên cứu về tâm lý học đạo đức và tâm lý học tư tưởng chính trị. Ông là giáo sư ngành Lãnh đạo Đạo đức tại Trường Kinh doanh Stern thuộc Đại học New York, và đã xuất bản một số cuốn sách và nhiều bài báo nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý học.

Các công trình của Haidt thường tập trung vào ý tưởng rằng niềm tin và giá trị đạo đức của chúng ta được hình thành bởi nhiều yếu tố, bao gồm văn hóa, sự nuôi dạy và kinh nghiệm cá nhân. Ông lập luận rằng đạo đức không chỉ là vấn đề lý trí mà còn bị ảnh hưởng bởi cảm xúc và trực giác của chúng ta.

Một trong những đóng góp đáng chú ý nhất của Haidt cho lĩnh vực tâm lý học là mô hình “trực giác xã hội” về phán đoán đạo đức. Mô hình này cho rằng các phán đoán đạo đức thường dựa trên những đánh giá tự động, vô thức về các tình huống, thay vì lý luận có ý thức và có chủ ý. Công trình này thách thức quan điểm truyền thống cho rằng việc ra quyết định đạo đức là một quá trình hoàn toàn lý trí, và nhấn mạnh tầm quan trọng của cảm xúc và trực giác trong việc hình thành niềm tin đạo đức của chúng ta.

Nghiên cứu của Haidt cũng đã khám phá vai trò của đạo đức trong hệ tư tưởng chính trị, và ông đã chỉ ra rằng những người theo chủ nghĩa bảo thủ và tự do thường có nền tảng đạo đức khác nhau. Ví dụ, những người theo chủ nghĩa bảo thủ có xu hướng coi trọng các giá trị như lòng trung thành, quyền lực và sự thiêng liêng, trong khi những người theo chủ nghĩa tự do có xu hướng coi trọng sự công bằng và chăm sóc. Haidt lập luận rằng những khác biệt về đạo đức này đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình thái độ và hành vi chính trị.

Các công trình của Haidt đã được trích dẫn rộng rãi và nhận được nhiều giải thưởng, bao gồm Giải thưởng William James Fellow từ Hiệp hội Khoa học Tâm lý. Các cuốn sách của ông được ca ngợi vì dễ tiếp cận và chứa đựng những hiểu biết sâu sắc về tâm lý con người.

Nhìn chung, những đóng góp của Jonathan Haidt cho lĩnh vực tâm lý học đã làm sáng tỏ vai trò của đạo đức và cảm xúc trong việc định hình niềm tin và hành vi, đồng thời giúp mở rộng hiểu biết về sự phức tạp của tâm trí con người.

Tóm lại, “Giải mã hạnh phúc” nhắc nhở chúng ta rằng hạnh phúc là sự kết hợp của cả bẩm sinh và nuôi dưỡng. Bằng cách cân bằng những mong muốn bên trong với hoàn cảnh bên ngoài, chúng ta có thể tạo ra một cuộc sống viên mãn và vui vẻ hơn. Vậy nên, hãy thử kiểm chứng “Giải mã hạnh phúc” và xem liệu nó có khiến bạn hạnh phúc hơn không nhé!

Lam dịch từ MindfulMac

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Trách nhiệm thuộc về ai khi thiên nhiên hoang dã trở thành “tội phạm”?

Gấu đen đột nhập nhà dân, cây cối bị tình nghi gây ra án mạng, con nai băng qua đường không đúng luật. Nếu thiên nhiên phạm luật thì ai sẽ là người chịu trách nhiệm?

Published

on

Trong thế giới ngày càng đô thị hóa, ranh giới giữa lãnh địa con người và thiên nhiên hoang dã trở nên mong manh hơn bao giờ hết, dẫn đến những cuộc "chạm trán" dở khóc dở cười. Mary Roach đã khám phá thế giới kỳ thú nơi luật pháp - con người giao thoa, xung đột với bản năng tự nhiên trong Fuzz - Khi tự nhiên phạm luật.

Giải mã "tội ác" của thiên nhiên

Mary Roach mở đầu Fuzz bằng cách đặt ra một câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại khơi gợi vô số vấn đề phức tạp: Điều gì xảy ra khi thiên nhiên "phạm luật"? Không chỉ là những con thú lớn như gấu hay báo sư tử gây rắc rối ở vùng ngoại ô, danh sách "tội phạm tự nhiên" của Roach còn bao gồm cả những loài chim ăn trộm nông sản, những con khỉ tinh ranh ở Ấn Độ, những hạt đậu độc gây chết người hay thậm chí là những cái cây vô tri bị xem là mối nguy hiểm tiềm tàng.

Roach không ngồi yên trong phòng viết mà xông pha thực địa. Bà tham dự một khóa học về an toàn khi gặp thú dữ, theo chân các nhà khoa học điều tra hiện trường các vụ tấn công của động vật hoang dã, thậm chí nếm thử các loại thực vật bị xem là "có vấn đề".

Sách Fuzz - Khi tự nhiên phạm luật (trái) và tác giả Mary Roach.

Khi tìm hiểu về những con voi ở Bắc Bengal thích chè chén, say xỉn, bà cho biết voi uống thứ mà dân làng thường uống: haaria, loại rượu pha chế tại nhà được lên men và dự trữ với số lượng đủ để làm say một con voi. "Theo Sĩ quan Raj, có hai điều xảy ra khi voi say xỉn. Hầu hết chỉ lạc đàn và ngủ quên. Nhưng dường như mọi đàn đều có một kẻ say xỉn hung hăng, thường là con đầu đàn hoặc voi đực đang trong kỳ musth. Trên đời, dù bạn có muốn mạo hiểm thế nào chăng nữa thì cũng phải tránh xa một con voi đực say xỉn", Roach viết.

Trọng tâm của Fuzz không phải là việc kết tội thiên nhiên mà là nỗ lực giải mã những hành vi bị xem là "phạm luật" ấy dưới góc độ khoa học. Tác giả đưa độc giả đi sâu vào thế giới của sinh thái học hành vi, di truyền học bảo tồn, khoa học pháp y động thực vật và quản lý động vật hoang dã.

Cụ thể như việc tìm hiểu các nghiên cứu tập tính nhằm hiểu rõ hơn về cách động vật di chuyển, kiếm ăn, và phản ứng với sự hiện diện của con người, từ đó xây dựng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn, như thiết kế hàng rào chống gấu, tạo hành lang di chuyển an toàn cho động vật hoang dã...

Con người nằm ở đâu trong "tội ác" này?

Một trong những thông điệp ngầm nhưng mạnh mẽ xuyên suốt Fuzz là sự tự vấn về vai trò của con người trong các cuộc xung đột với thiên nhiên. Mary Roach đặt câu hỏi: Liệu việc phá hủy môi trường tự nhiên, thay đổi cảnh quan, để thức ăn ngoài trời, vứt rác không đúng cách đã vô tình "mời gọi" động vật hoang dã vào những tình huống rắc rối?

Theo tìm hiểu của Roach, một con gấu vào khu dân cư tìm thức ăn không phải vì nó "xấu tính". Mà có thể vì nguồn thức ăn tự nhiên của nó bị suy giảm hoặc vì thùng rác của con người quá hấp dẫn, dễ tiếp cận. Bà không đổ lỗi cực đoan nhưng chỉ ra nhiều "tội ác" của thiên nhiên thực chất là hậu quả trực tiếp hoặc gián tiếp từ hành động của con người.

Cuốn sách cũng nhắc đến những tình huống tiến thoái lưỡng nan về đạo đức, thực tiễn trong việc quản lý xung đột. Từ những người ủng hộ biện pháp cứng rắn để bảo vệ tài sản và tính mạng con người, đến những nhà bảo tồn nỗ lực tìm kiếm giải pháp nhân đạo hơn, tác giả để độc giả tự suy ngẫm về sự phức tạp của việc tìm kiếm điểm cân bằng. Làm thế nào để vừa bảo vệ lợi ích của con người, vừa tôn trọng quyền sống và không gian sinh tồn của các loài khác?

Theo Nguyệt Dạ | ZNews

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Nếu từng khóc khi xem phim “Mưu cầu hạnh phúc”, thì đây là cuốn sách bạn nên đọc

Published

on

Trong bộ phim Mưu Cầu Hạnh Phúc (The Pursuit of Happyness) ra mắt vào năm 2006 của đạo diễn Gabriele Muccino, diễn viên Will Smith vào vai Chris Gardner - một người cha đơn thân thất nghiệp, vô gia cư, phải vật lộn giữa cuộc sống bấp bênh, những đêm ngủ ở nhà ga, và giấc mơ đổi đời từ một chương trình thực tập không lương. Đó là một hành trình đầy khổ đau, nước mắt, nhưng cũng là bản hùng ca của lòng kiên cường và khát khao vươn lên.

Cùng năm 2006, chuyên gia tâm lý học Jonathan Haidt cho ra đời Giải Mã Hạnh Phúc, một công trình kết nối những minh triết cổ đại với khoa học hiện đại để trả lời câu hỏi muôn thuở: Hạnh phúc là gì, và làm sao để có được nó?

Khi đặt nhân vật Chris Gardner bên cạnh các giả thuyết về hạnh phúc của Haidt, ta nhận ra: Có những chân lý không bị mài mòn bởi thời gian hay hoàn cảnh, chẳng hạn như việc hạnh phúc không đến từ việc trốn tránh khổ đau, mà từ cách ta bước xuyên qua nó.

Will Smith và con trai Jaden Smith trong Mưu Cầu Hạnh Phúc.

"Con voi" và "người cưỡi voi": Cảm xúc và lý trí trong hành trình sinh tồn

Tác giả Jonathan Haidt dùng hình ảnh “con voi và người cưỡi voi” để ví von mối quan hệ giữa cảm xúc (con voi) và lý trí (người cưỡi). Trong phim, Chris Gardner nhiều lần bị cảm xúc dồn vào chân tường: Khi bị đuổi khỏi nhà, khi mất chỗ ngủ, khi con trai hỏi “Chúng ta có nhà không?”. Nhưng chính trong những khoảnh khắc ấy, “người cưỡi voi” - lý trí, bản lĩnh, lòng tin của Chris - vẫn kiên định dẫn đường.

Anh không để cảm xúc giận dữ, tuyệt vọng kiểm soát mình. Anh chọn hành động, kiên trì học hỏi, giữ vững phẩm giá ngay cả khi lau dọn toilet công cộng để có thêm chút tiền. Dù cảm xúc có lúc muốn gục ngã, anh vẫn tiếp tục hành động có lý trí, không để cơn tuyệt vọng làm tê liệt mình. Những lúc phải ngủ ở ga tàu với con trai, Chris vẫn giữ lòng tự trọng và tiếp tục cố gắng, giống như một người cưỡi đang cố gắng điều khiển một con voi đầy hoảng loạn.

Điều kiện ngoại cảnh và “ngưỡng hạnh phúc”

Sách Giải Mã Hạnh Phúc chỉ ra rằng con người có “mức độ hạnh phúc” nhất định. Ta có thể vui hoặc buồn nhất thời vì sự kiện bên ngoài, nhưng sau đó sẽ quay về mức hạnh phúc trung bình của mình. Thế nhưng, Haidt cũng lưu ý rằng có những yếu tố bên ngoài ảnh hưởng lâu dài đến hạnh phúc: nghèo đói, cô lập, hoặc bị sỉ nhục kéo dài.

Chris Gardner trải qua gần như tất cả những điều này, nhưng thay vì cam chịu, anh đã cố gắng tìm nhiều cách khác nhau để xoay chuyển số phận của bản thân, dẫu có những lúc rơi vào cảnh nghèo túng đến mức chỉ còn vỏn vẹn 30 đô la trong ví. Vì đã nỗ lực tự mình thay đổi hoàn cảnh nên khi thành công đến, anh không chỉ nhận được phần thưởng vật chất mà kèm theo đó còn là cảm giác xứng đáng, sự gắn kết với con trai, và lòng tự tôn được củng cố.

Ý nghĩa và mục đích sống: Cội nguồn của hạnh phúc bền vững

Haidt cho rằng hạnh phúc bền vững không đến từ việc theo đuổi khoái lạc (pleasure), mà đến từ việc sống có mục tiêu, có giá trị. Chris Gardner không chỉ muốn giàu mà hơn thế nữa, anh muốn trở thành một người cha xứng đáng, một con người có giá trị. Tình yêu dành cho con trai là kim chỉ nam dẫn lối, khiến anh không bỏ cuộc dù bị cả thế giới quay lưng.

Điều này khớp với một câu nói của triết gia Friedrich Nietzsche: "Nếu bạn có một lý do đủ lớn để sống, bạn có thể chịu đựng hầu hết mọi nỗi đau." (He who has a why to live for can bear almost any how).

Hạnh phúc không phải đích đến, mà là hành trình

Cuối phim, khi Chris được nhận vào làm chính thức, anh rưng rưng cố không bật khóc giữa đám đông, chạy vội đến nhà trẻ của con trai và ôm lấy con. Đó không chỉ là giây phút hạnh phúc đơn thuần, mà còn là sự giải phóng sau bao tháng ngày chịu đựng và không từ bỏ. Từ một nhân viên chào bán thiết bị y tế, cuộc đời Chris đã thay đổi. Đó là minh chứng cho giả thuyết cuối cùng của Haidt: “Hạnh phúc không phải là thứ mà bạn có thể tìm thấy, có được hoặc đạt được một cách trực tiếp. Bạn phải có được các điều kiện phù hợp và sau đó chờ đợi. Một số điều kiện đó nằm trong bạn, chẳng hạn như sự gắn kết thống nhất giữa các phần và cấp độ trong tính cách của bạn. Các điều kiện khác yêu cầu mối quan hệ với những thứ bên ngoài bạn: giống như cây cối cần mặt trời, nước và đất tốt để phát triển, con người cũng cần tình yêu, công việc và sự kết nối với một điều gì đó lớn lao hơn.”

Mưu Cầu Hạnh Phúc không kể lại con đường đạt đến thành công của một người đàn ông, mà đã khắc họa lại lòng kiên trì bền bỉ và ý chí quyết tâm vượt lên số phận. Giải Mã Hạnh Phúc không dạy ta cách để luôn hạnh phúc, mà cho ta công cụ để hiểu hạnh phúc thật sự là gì. Một bên là nhân vật trong phim, một bên là những giả thuyết được đúc kết từ hàng ngàn năm trí tuệ của nhân loại, giao nhau tại điểm giữa: sự gắn kết với cuộc sống, niềm tin vào một điều tốt đẹp và cao cả hơn chính bản thân mình.

Lam

Đọc bài viết

Cafe sáng