Cuối cùng, tôi cũng có chút thời gian để viết đôi dòng cho tuổi 30 năm nay – điều gần như đã trở thành nghi thức với tôi qua sinh nhật mỗi năm bắt đầu từ tuổi 17. Tôi không nhớ trước đó, tôi đã làm gì trong ngày sinh nhật của mình vì bây giờ, tìm lại trong dữ liệu cũ, tôi chỉ còn thấy bài viết mừng sinh nhật xa xưa nhất là năm 17 tuổi. Nhưng chắc chắn là vào năm 16, 15, 14, 13, 12… tôi đã làm một điều gì đó. Nếu không phải viết thì cũng là một hoạt động nào đấy – tôi không nhớ có liên quan gì đến nghệ thuật không nhưng chắc chắn đó là việc tôi có thể làm một mình, độc lập vì tôi hầu như không có bạn vào những năm tháng ấy và sinh nhật lại diễn ra trong mùa hè.

Những mùa hè sinh nhật trống vắng

Tôi nhớ thời cấp 1 và cấp 2, tôi từng nghĩ thật buồn vì sinh nhật vào mùa hè – chẳng người bạn nào nhớ để chúc mừng sinh nhật, có lẽ do lúc đó tôi ghen tị với những bạn được bố mẹ bàn trước với giáo viên, sẽ tổ chức sinh nhật vào tiết cuối của buổi học hôm đó, hoặc trong kí ức xa vời của tôi thì diễn ra hình ảnh một người bạn gửi thiệp mời những bạn trong lớp đến dự sinh nhật của bạn ấy vào giờ ra chơi hay vào lúc cuối buổi học. Tôi không nhớ mình có từng được nhận một thiệp sinh nhật như thế không. Hình như điều này có xảy ra đôi lần vào năm cấp 1. Nhưng sinh nhật tôi vào mùa hè, cách tổ chức sinh nhật trong lớp chắc chắn không phù hợp với tôi, còn cách gửi thiệp mời cũng không thể, và tôi lại càng chẳng có động lực để gọi điện rủ một ai đó trong lớp – đã không gặp nhau hơn một tháng rưỡi tính từ thời điểm bắt đầu nghỉ hè để dự sinh nhật mình. Sau này nghĩ lại, tôi mới thấy là nếu sinh nhật không rơi vào mùa hè mà rơi vào chín tháng còn lại trong thời gian học ở trường thì thực ra sự khác biệt cũng không nhiều. Vì điều mấu chốt ở đây không phải là thời điểm sinh nhật mà nằm ở việc tôi không có bạn, hoặc không có cảm giác quá gắn kết với bất kì ai thì dù sinh nhật diễn ra ở thời điểm nào, kết quả vẫn như nhau. Rốt cuộc, với một người như tôi, sinh nhật vào mùa hè hóa ra lại hay, tôi không phải khổ sở giải thích với gia đình chuyện tại sao chẳng mời bạn nào dự sinh nhật. Đơn giản là không có ai.

Mãi sau này, tôi mới biết về khái niệm “imaginary friend”. Các bài viết thường hay lập luận rằng mỗi trẻ nhỏ đều có một người bạn tưởng tượng, đến một độ tuổi nào đó, người bạn này mới mất đi, đánh dấu một giai đoạn khác trong cuộc đời đứa trẻ. Hình ảnh về người bạn tưởng tượng thường hay bị lạm dụng trong phim kinh dị. Có lẽ, tôi chỉ viết gợi ý đến đây thì mọi người sẽ nhớ lại hàng trăm cốt truyện quen thuộc xoay quanh người bạn này như thế nào rồi, tôi không cần phải đào sâu thêm. Một thể loại phim khác cũng thường khai thác hình ảnh “người bạn tưởng tượng” có lẽ là phim về những nhân vật có vấn đề tâm lí, họ dựng nên người bạn tưởng tượng như một bản ngã khác của chính mình với nhiều mục đích phức tạp khác nhau. Như vậy, nếu xét vấn đề của tôi theo lối diễn dịch, lẽ ra một người như tôi vào thời điểm ấy nên có một người bạn tưởng tượng, tôi nghĩ mình phù hợp với tiêu chí của cả phim kinh dị lẫn phim tâm lí. Nhưng trên thực tế thì vào thời điểm mẫu giáo, cấp 1, cấp 2, dù rất cô đơn và có thể tính là vẫn nằm trong giai đoạn trẻ nhỏ, tôi cũng không tự tạo ra cho mình bất cứ người bạn tưởng tượng nào. Tôi không có bạn thực tế và cũng không có bạn tưởng tượng. Tôi không cố gắng thay đổi thực tại (để có bạn trong thực tế) và cũng không cố gắng chạy trốn thực tại (để có bạn trong tưởng tượng).

Đừng lấy cái này làm chuẩn mực cho cái kia

Trong bảy tháng vừa qua, tôi chủ yếu tập trung học và làm nhạc. Đúng ra, tôi muốn dành phần lớn dung lượng bài viết cho tuổi 30 về việc này. Đây là khoảng thời gian đáng nhớ với tôi vì tôi tự cho phép bản thân thử theo đuổi lại lần nữa con đường trước đây tôi đã từ bỏ, hoặc đơn giản là không dám đi. Tôi muốn thử lại lần nữa vào những ngày cuối cùng của tuổi 29, trước khi bước sang ngưỡng trung niên – nếu không được, tôi sẽ quay lại con đường cũ giờ đây đã trở nên quá quen thuộc.

Trong quá khứ, tôi từng viết rằng âm nhạc khiến tôi cảm thấy nhẹ nhàng, thanh thản, trở thành vị cứu tinh mỗi khi tôi buồn – đó là cảm giác những năm gần đây tôi không thể có được nữa khi nghĩ về văn chương vì càng ngày càng đặt ra những yêu cầu cao cho bản thân dẫn đến việc sợ viết, không dám viết, tốc độ đọc cũng chậm lại đến mức chóng mặt. Giờ đây, tôi bắt đầu có cảm giác tương tự khi nghĩ về âm nhạc. Đây cũng là điều tôi đã lường trước khi quyết định sẽ lảm nhạc nghiêm túc hơn từ tháng 9 năm ngoái.

Bao giờ cũng vậy, khi cuộc chơi trở nên nghiêm túc, cảm giác căng thẳng, mệt mỏi, áp lực lúc ban đầu là điều không thể tránh khỏi. Vốn là một người đàn theo cảm hứng, thích gì đàn đó, đàn theo thói quen đã hình thành trên đôi tay (dẫn đến 90% bài tôi viết đều ở giọng C major, chỉ lác đác vài bài có các giọng khác và xuất hiện dấu hóa), tôi gặp khá nhiều khó khăn khi đàn theo sheet nhạc. Giờ đây, việc nhìn theo sheet nhạc để đàn đã trở nên dễ chịu với tôi đôi phần, tôi không sợ khi nhìn khóa Fa nữa – nó bắt đầu thân thuộc với tôi, tôi không mất quá nhiều thời gian để xác định nốt trên khuông nhạc đang là nốt gì giống ngày xưa. Giờ đây, tôi đã phần nào hiểu được tại sao ngày xưa mình đọc khóa Fa chậm, nguyên nhân là do tôi luôn cố gắng dịch nốt trên khóa Fa về khóa Sol; trong khi đó, lẽ ra chỉ cần học thuộc vị trí các nốt trong khóa Fa là được, tách rời nó với khóa Sol, nhìn nó như chính nó. Hóa ra việc này cũng tương tự như học ngoại ngữ.

Nếu bạn muốn đọc hoặc nghe hiểu tiếng Anh nhanh, cách tốt nhất là đừng dịch tiếng Anh thành tiếng Việt trong đầu vì khi đó não lại mất thêm thời gian để xử lí, cố gắng đọc và nghe bằng tiếng Anh trực tiếp như thể nó là ngôn ngữ nguồn và ngôn ngữ đích duy nhất mình có được, chẳng có một trạm trung gian nào là ngôn ngữ khác trong quá trình chuyển đổi này. Đây là bài học tôi biết từ năm cấp hai lúc học tiếng Anh trong trường, vậy mà tôi đã chẳng thể nhìn ra mối tương quan giữa nó với việc đọc khóa Sol, khóa Fa trong âm nhạc. Khóa Sol và khóa Fa nên bình đẳng với nhau. Khóa Sol không phải là chuẩn mực để qui đổi giá trị của khóa Fa. Nghe cứ như thể là một trích đoạn trong bài diễn thuyết nào đó về nam nữ bình quyền nhỉ. Nhưng giờ đây, vấn đề của tôi không chỉ nằm ở khóa Fa nữa rồi. Tôi bắt đầu bước những bước chập chững sang khóa C3 và sợ mình một lần nữa lại bị nhập nhằng các giá trị về cao độ nốt giữa C3 với Fa và Sol. Nhưng một bản phối dù đơn giản đến đâu cũng phải có đủ ba khóa cho các nhạc cụ ở âm vực trầm, trung và cao.

Đến đây, tôi lại nhận ra mối tương quan giữa việc này và chuyện học tiếng Nhật. Tiếng Nhật cũng có ba bảng chữ cái phục vụ cho những mục đích khác nhau buộc người học phải tuân theo. Tuy nhiên, vấn đề không chỉ dừng lại ở C3 hay thị tấu, tôi còn gặp rất nhiều vấn đề khác về trường độ nốt, tiết tấu, kí xướng âm. Quá trình này khiến tôi nhớ lại những kí ức vui và cả kí ức buồn trước đây xoay quanh việc học nhạc. Hiện tại, mọi thứ vẫn còn quá khó khăn với tôi. Tôi dần cảm thấy chán nản, nhiều tiếng nói tiêu cực xuất hiện trong đầu. Nhưng tôi không muốn lần nữa lặp lại vòng lặp cũ. Tôi biết nếu bây giờ tôi bỏ cuộc, tôi của nhiều năm sau này sẽ hối hận, sẽ trách móc tôi bây giờ sao không chịu cố gắng hơn một chút, một chút nữa thôi. Vì những lời trách móc có thể đón nhận trong tương lai ấy, bây giờ tôi vẫn đang cố gắng từng chút, từng chút một, rất chậm, rất đau, rất buồn và cũng rất đẹp. Tôi chỉ không biết sự cố gắng này có thể kéo dài bao lâu. Đôi lúc, tôi cảm giác mình sắp kiệt sức. Chỉ là tôi muốn thu lại những giai điệu còn dở dang trong điện thoại, trong máy tính từ rất nhiều năm về trước và những năm gần đây thôi.

Chỉ là tôi cô đơn quá

Bạn thân mến của tôi những năm về sau ơi, nếu bạn còn kiên nhẫn đọc tiếp những dòng này, nếu bạn muốn nhớ lại bạn của tuổi 30 đã như thế nào thì đây là câu trả lời của tôi: chỉ đơn giản là bạn đã quá cô đơn, vào những năm hai mươi tuổi, bạn đã cố gắng tìm đủ mọi cách để chạy trốn sự cô đơn này, bạn luôn tìm ai đó để yêu – dù chỉ là yêu lặng thầm trong tâm tưởng nhằm khiến bạn quên đi chính mình, quên đi thực tại tẻ nhạt bạn đang sống. Điều đó khiến bạn không còn quá chắc chắn vào tình yêu nữa. Liệu yêu có thực sự là trao đi tình cảm của mình cho một đối tượng khác, hay nó chỉ là biến dạng của phương thức quên đi sự tồn tại đang khiến bạn ngột ngạt bởi từng giờ từng phút, nó luôn nhắc bạn nhớ cảm giác nặng nề khi thời gian qua đi? Tôi không thể đưa ra câu trả lời rõ ràng được. Tôi chỉ biết rằng ở tuổi 30, tôi hay bạn đều đã quá kiệt sức, chúng ta không còn đủ năng lực tinh thần để lắp đầy khoảng trống mà văn chương để lại nữa. Nhiệm vụ của văn chương là gợi thêm nhiều câu hỏi mới, nó không cung cấp một câu trả lời thuần túy dễ dãi để dỗ ngọt đầu óc của người đọc. Nhưng chúng ta đều đã quá mệt mỏi trong sự cô đơn của chính mình đến mức ta đi đến quyết định chấp nhận mà không than vãn nữa, vậy thì còn đâu sức lực tinh thần để ta tiếp tục đặt câu hỏi, tiếp tục lao vào những khoảng trống và miệt mài vun đắp trong một thế giới thuần túy tưởng tượng? Khi nhận ra trạng thái tinh thần của mình đã suy sụp đến mức như thế, tôi hiểu được một cách sâu sắc hơn tại sao những năm qua tôi dần sao lãng văn chương để đi đến kết cục ngày nay. Bây giờ, tôi không hẳn là căm ghét nó, tôi chưa bao giờ ghét văn chương và dẫu thế nào, tôi biết mình sẽ không bao giờ có thể ghét nó. Làm sao tôi có thể ghét được môi trường thân thuộc đã cho tôi cảm giác như một mái nhà, một đại dương bao la để con cua như tôi có thể thỏa sức vẫy vùng và ẩn náu? Dù muốn dù không, tôi cũng nhận thức rất rõ rằng hiện tại, văn chương vẫn là phương thức duy nhất để tôi có thể biểu đạt chính xác những gì tôi muốn truyền tải với thế giới. Ở các ngành nghệ thuật khác, ngôn ngữ biểu đạt của tôi hãy còn quá nghèo nàn, tôi thậm chí chưa học xong ngôn ngữ riêng biệt của những ngành ấy. Vì thế, tôi vẫn nghĩ về văn chương với sự trìu mến – đặc biệt là vào những lúc tủi thân khi các cuộc thử nghiệm ở những ngành nghệ thuật khác trở nên thất bại. Tôi luôn có cảm giác mình là một “loser” trong cuộc sống ở tất cả mọi mặt. Tuy nhiên với văn chương, điều an ủi là tôi không có cảm giác “loser” (dù tôi vẫn đọc sách rất chậm, song cảm giác “loser” khi đọc sách chậm không ảnh hưởng đến cảm giác chung về văn chương), nhưng tôi cũng không có cảm giác ngược lại là “winner”. Với văn chương, tôi không phải là “loser”, cũng chẳng là “winner”, chỉ đơn giản là một người bình thường ở mức tầm trung – nhưng với tôi, cảm giác này đã đủ đáng quý – nếu đem so với cảm giác “loser” thảm hại ở tất cả mọi mặt khác trong cuộc sống, nó càng đáng quý hơn. Tuy nhiên, hiện tại nó không đủ lấp đầy sự trống trải trong lòng tôi – hoặc là, như tôi đã viết ở trên, bản thân tôi cũng không còn đủ vẹn toàn về mặt tinh thần để lấp đầy sự trống trải của nó nữa, giờ đây tôi cảm thấy mình loang lổ vết thương nhưng không có thôi thúc muốn chữa lành – có thể vì lười biếng, cũng có thể vì thấy các vết thương ấy khá bình thường – chuyện sống mà chưa từng bị thương mới là bất thường, chắc chắn ai cũng có những vết thương như tôi. Vậy nên, tôi vẫn sống cùng những vết thương ấy ngày qua ngày.

Tôi vẫn nhớ mình đã từng yêu văn chương nhiều như thế nào, bằng tất cả nhiệt huyết và đam mê của tuổi trẻ, những đêm thức trắng bất tận đọc từ cuốn sách này đến cuốn sách khác, rồi viết – viết không ngừng để xong một câu chuyện nào đó, viết như thể sợ ngày mai mình sẽ chết. Nhưng tôi của những ngày ấy dường như đã trở nên quá xa xôi, tình cảm mãnh liệt xưa kia giờ hóa mơ hồ. Khi hiểu về cơ chế vận hành các giác quan của con người sẽ khác nhau như thế nào dựa trên quá trình tri nhận bộ môn nghệ thuật nhiều hay ít tính vật chất, tôi cũng cảm thông hơn cho bản thân những năm vừa qua đã đắm chìm trong điện ảnh và âm nhạc, trước đó còn có khoảng thời gian dành cho thiết kế đồ họa, nhiếp ảnh. Đơn giản là chúng đã trao thứ mà văn chương không thể đem đến cho tôi: sự cụ thể của tính vật chất, sự tương tác giữa nhiều yếu tố vật lí khác nhau. Chúng như tạo ra những cơ thể sống động khiến tôi có thể chạm vào, hân hoan nói với tôi rằng tôi không cô đơn. Chỉ đơn giản là vì tôi cô đơn quá nên rất cần những yếu tố vật lí ấy. Tôi sẽ không viết dông dài ở đây về quyết định thử theo đuổi lại âm nhạc – mà tôi vốn đã ghi rất chi tiết ở bài viết đầu năm nay nữa. Tôi chỉ viết ngắn gọn ở đây thông tin này để nhiều năm sau, nếu bạn có đọc lại thì sẽ nhớ rằng tôi của tuổi 29 đã rất cố gắng để làm một món quà tặng sinh nhật bạn năm 30 tuổi. Vì 30 là một cột mốc đặc biệt, nửa đời người đã trôi qua rồi nên quà tặng cũng phải đặc biệt bạn nhỉ. Tôi chưa bao giờ làm quà sinh nhật tặng cho chính mình và cho bạn cả, thế nên còn đợi gì nữa mà năm nay không làm. Quà tặng của tôi là EP Summers of an Outsider. Tôi đã rất cẩn thận khi làm và khi kiểm tra âm thanh. Trước đây, tôi thường chỉ làm những track riêng lẻ rồi ấn hành ngay trên mạng, không hề có sự chờ đợi để tổng hợp lại thành một chủ đề. Tính đến nay, nếu như lấy cột mốc từ bài Walking silently in a deep sorrow viết năm 2009 thì tôi sáng tác nhạc không lời cũng đã được hơn 10 năm (đương nhiên con số 10 năm này không chính xác vì có rất nhiều năm tôi không viết gì cả, cũng không tập đàn hay học thêm kĩ thuật, lí thuyết mới – có lẽ trình độ hiện tại của tôi chỉ bằng một người nghiêm túc học đàn liên tục từ 6 tháng – 1 năm thôi, vậy nên tôi không bao giờ có thể đưa ra câu trả lời chính xác khi ai đó hỏi tôi học đàn được bao lâu rồi), cũng đã đến lúc nên hạn chế phát hành những track lẻ tẻ mà bắt đầu làm nghiêm túc hơn – nghiêm túc ở đây chỉ đơn giản là học hỏi và luyện tập nhiều hơn, kiên nhẫn làm và chờ đợi để tổng hợp nhiều bản nhạc/bài hát theo chủ đề và làm thành album. Dù sao, ở thời điểm này, tôi vẫn yêu việc viết nhạc – dẫu biết mình không thể làm tốt và lớn tuổi rồi mà vẫn muốn cố gắng thêm chút nữa, từ bỏ lúc này thật không cam tâm – nhưng tôi cũng không phải là một người quá cố chấp, nếu như cuộc đời đưa ra những tín hiệu cho thấy tôi không thể nào theo đuổi ngôn ngữ âm nhạc, tôi sẽ chọn thời điểm thích hợp để từ bỏ, sẽ không hành xác bản thân mình như mấy tháng qua nữa mà chỉ đơn thuần chơi để giải trí, không còn sáng tác, không còn ghi âm – sự căng thẳng, mệt mỏi, cảm giác loser sẽ biến mất. Nhưng bạn này, hiện tại tôi đang thực sự rất hài lòng với Summers of an Outsider. Tôi biết rằng nó không đủ tốt khi xét trên mặt bằng chung, nhưng nó đã là sự cố gắng để vươn đến cái tốt nhất trong khả năng có thể của tôi. Nó là một cột mốc quan trọng với tôi. Những ngày qua, tôi đã nghe đi nghe lại nó nhiều lần, bằng máy tính lúc ở nhà, bằng điện thoại phát qua earphone khi chạy xe trên đường với sự khoan khoái khó tả. Tôi chỉ mong rằng bạn của những năm về sau, khi thưởng thức lại món quà này, dẫu có nhận ra những mặt hạn chế và khiếm khuyết của nó, bạn vẫn sẽ mỉm cười hài lòng, cảm thấy nhẹ nhàng, thoải mái.      

Kodaki