Phía sau trang sách

Âm Dương Bát Quái: Những câu chuyện oái oăm trong buổi giao thoa văn hóa

Published

on

Âm Dương Bát Quái là một chuyến du ngoạn thú vị về miền Trung Hoa cổ xưa. Dưới ngòi bút sâu sắc của Phùng Kí Tài, trải nghiệm này trở nên đáng nhớ và không hời hợt chút nào vì ta được nhìn Trung Quốc cả từ bên ngoài lẫn bên trong.

Âm Dương Bát Quái là tiểu thuyết nằm trong bộ ba Quái Thế Kỳ Đàm của Phùng Kí Tài kể về những chuyện kì lạ xảy ra ở vệ Thiên Tân, được xuất bản lần đầu tại Trung Quốc vào cuối những năm thập niên 1980 (hai truyện còn lại nằm trong tuyển tập này là Gót sen ba tấc, Roi thần).

Sự phi lí được tạo nên từ sự cường điệu

Ảnh: Facebook Tao Đàn

Lấy bối cảnh những năm cuối đời nhà Thanh trong sự giao thoa văn hóa phương Tây, nội dung chính của Âm Dương Bát Quái là những chuyện dở khóc dở cười xoay quanh nhà họ Hoàng với nghề gia truyền là kinh doanh giấy – mực, có cửa hiệu buôn bán là Tụy Hoa Trai. Nhạ Nhạ vốn là con cả của nhà họ Hoàng nhưng vì tính tình lêu lỏng, thích chơi bời hơn là chí thú làm ăn nên từ sau khi cha anh qua đời, việc quản lí cửa hiệu hoàn toàn phó mặc cho gia đình ông Hai – người em trai của cha Nhạ Nhạ, cụ thể hơn là cho bà Hai vì ông Hai chỉ thích vùi đầu vào sách vở. Mọi sự bắt đầu thay đổi vào ngày Tết đầy kho đầu năm, khi đang loay hoay chuẩn bị nghi lễ, bà Hai đã ngã lăn xuống đất và phải nằm dưỡng bệnh đau đớn trên giường. Nhạ Nhạ tìm được thầy thuốc chữa khỏi bệnh cho bà nên nhanh chóng lấy lại sự tín dụng, dần dần nắm giữ việc kinh doanh của gia đình cùng một người bạn tinh thông sự đời là Bát Ca khiến cửa hiệu ngày càng phát đạt. Tuy nhiên, bí mật về cái tráp vàng gia bảo vẫn không thôi khiến Nhạ Nhạ trăn trở. Cũng từ đó, bao chuyện oái oăm lạ kì đã xảy ra cho nhà họ Hoàng.

Cách mở đầu tác phẩm bằng một chuyện phi lí là dấu ấn chung của bộ truyện Quái Thế Kỳ Đàm. Nếu như Kafka tạo sự phi lí bằng cách cho nhân vật phản ứng bình thường trước tình huống bất thường như trong Hóa thân thì Phùng Kí Tài ngược lại, cho nhân vật phản ứng bất thường trước tình huống bình thường. Có thể lấy một ví dụ điển hình là tình huống xảy ra ở hồi thứ nhất khi bà Hai ngã lăn xuống đất. Trước sự cố này, nhân vật đương sự phản ứng rất cường điệu. Sự cường điệu đó lây lan sang một loạt những nhân vật khác đang hiện diện, từ đó tạo ra cảnh hỗn loạn, mang màu sắc vừa hiện thực vừa phi lí – đây là tiền đề rất tốt để bắt đầu câu chuyện.

Một trải nghiệm đọc tiểu thuyết thú vị như xem phim truyền hình

Ảnh: Facebook Tao Đàn

Trên thực tế, câu chuyện nhà họ Hoàng chỉ là khung sườn của tác phẩm, là nguyên cớ cho sự xuất hiện sinh động của nhiều kỳ nhân dị sĩ vệ Thiên Tân. Vì vậy, cũng có thể hiểu tác phẩm này như một tập hợp các mẩu truyện về những người thông thái, có tài năng đặc biệt lạ lùng. Thông qua đó, người đọc sẽ có khoái cảm khi được đắm mình giữa cả thế giới của truyện ngắn và tiểu thuyết. Trải nghiệm này khá gần gũi với việc thưởng thức phim truyền hình nhiều tập khi có một câu chuyện chính và nhiều câu chuyện phụ; trong khi đó, phim điện ảnh lại là trải nghiệm được tập trung vào một câu chuyện duy nhất. Chính vì vậy, tiểu thuyết này nảy sinh một ưu điểm tiện lợi với người đọc bận rộn ngày nay: nó có thể đọc theo phương thức của một tập truyện ngắn, không đòi hỏi người thưởng thức phải cố gắng đọc hết trong một thời gian tối thiểu cho liền mạch truyện. Ta hoàn toàn có thể thong thả đọc từng chương của tiểu thuyết này như một truyện ngắn mà không sợ quên chi tiết vì nội dung của từng chương khá độc lập với nhau. Bản thân Phùng Kí Tài sau này cũng xuất bản một tập truyện ngắn tên Tục Thế Kỳ Nhân (ấn bản năm 2008 có 18 truyện, ấn bản năm 2016 có 36 truyện) tập hợp chuyện đời về các bậc kỳ tài được lưu truyền ở vệ Thiên Tân; trong đó, ta thấy có sự xuất hiện trở lại của một số nhân vật đã được giới thiệu trong Âm Dương Bát Quái như thầy thuốc Vương Thập Nhị (xuất hiện ở hồi thứ hai), ông Tám Hồ Đồ (xuất hiện ở hồi thứ mười hai)…

Qua những lần Nhạ Nhạ đi tìm người tài khắp vệ Thiên Tân để thỉnh cầu sự giúp đỡ, câu chuyện một lần nữa trở nên tươi mới, như thể chính nó vừa tự khởi động lại. Điều này nảy sinh vì Phùng Kí Tài xây dựng Nhạ Nhạ là một nhân vật khá khiêm tốn, quý trọng kỳ tài và luôn biết lắng nghe, học hỏi những cái hay ở người khác dù đôi lúc, phẩm tính đó khiến anh mất đi chính kiến và bị lệ thuộc quá nhiều vào quan điểm của tha nhân. Tuy nhiên, khuyết điểm của Nhạ Nhạ lại có lợi cho bản thân câu chuyện vì khi đó, anh nhường lại hào quang sân khấu cho những nhân vật phụ, khiến họ trở thành nhân vật chính trong chương họ xuất hiện. Như vậy, thưởng thức Âm Dương Bát Quái còn đem lại cho người đọc thú vui khi liên tục được thay đổi điểm nhìn kể chuyện, tiếp xúc với nhiều nhân sinh quan khác nhau.

Nghệ thuật dựng truyện bằng cách liên tục đưa vào những nhân vật mới có lẽ là một kĩ thuật khó khăn với phần lớn nhà văn nói chung. Nhưng ở tác phẩm Âm Dương Bát Quái, Phùng Kí Tài đã hoàn thành xuất sắc công việc này. Ông xây dựng được một lượng nhân vật phong phú, đáng tin, thú vị với nhiều chi tiết sống động, hài hước nhờ vốn kiến thức sâu rộng về các lĩnh vực khác nhau như: y học, hội họa, tử vi, phong thủy, khí công…

Triết lí sống ẩn trong biểu tượng Âm Dương Bát Quái

Ảnh: Facebook Tao Đàn

Cái tráp vàng xuất hiện trong tác phẩm Âm Dương Bát Quái theo một phương thức tương tự như thủ pháp MacGuffin thường được áp dụng trong điện ảnh dưới lí thuyết của đạo diễn Alfred Hitchcock. Cái tráp là nguồn cơn của mọi chuyện, là khát vọng, mục tiêu theo đuổi của cả nhân vật (dường như) chính diện lẫn nhân vật (dường như) phản diện. Thế nhưng, Phùng Kí Tài không hướng người đọc đến việc khám phá rốt cuộc cái tráp chứa đựng những gì. Bởi lẽ, đó không phải là điều quan trọng. Cái tráp chỉ là bề nổi để ông truyền tải một chủ đề sâu xa hơn về sự mê tín dị đoan, về thật giả lẫn lộn. Thông qua đó, nhà văn họ Phùng tái hiện cuộc đấu tranh giữa cái hủ tục và cái thực nghiệm, giữa cũ và mới, giữa cảm tính và lí tính. Người tốt và người xấu, người giỏi thực sự và người lừa bịp đan xen xuất hiện trên mọi phương diện trong tác phẩm này. Bản thân từng nhân vật trong truyện cũng tốt xấu lẫn lộn như chính biểu tượng âm dương, trong âm có dương, trong dương có âm.

Vẫn giữ tinh thần như tác phẩm Gót sen ba tấc, Âm Dương Bát Quái cũng viết về những khuyết điểm của cái cũ nhưng không phủ nhận hoàn toàn cái cũ mà phê phán có chọn lọc. Phùng Kí Tài không thay thế sự cực đoan này bằng sự cực đoan khác, ông thay thế cực đoan bằng dung hòa. Ông nhìn ra những điểm đúng đắn về mặt khoa học trong lí lẽ của Âm Dương Bát Quái nhưng không lạm dụng nó để tổn hại đến phán đoán lí trí. Đây là quan điểm sống tích cực rất đáng để học hỏi.

Âm Dương Bát Quái là một chuyến du ngoạn thú vị về miền Trung Hoa cổ xưa. Dưới ngòi bút sâu sắc của Phùng Kí Tài, trải nghiệm này trở nên đáng nhớ và không hời hợt chút nào vì ta được nhìn Trung Quốc cả từ bên trong lẫn bên ngoài. Phùng Kí Tài xử lí một đề tài tưởng chừng khó tiếp cận bằng bút lực nhẹ tênh, khiến cho người đọc cảm giác ông không mấy khó khăn mà chỉ đơn thuần ung dung sống trong thế giới đó, quan sát hành vi, cử chỉ của những nhân vật rồi tường thuật lại như một nhà làm phim tài liệu cố gắng ghi hình cuộc sống theo cách nó vốn diễn ra hơn là một đạo diễn nghệ thuật dụng tâm sắp đặt góc máy và dàn cảnh. Trên tinh thần đó, tác phẩm này cung cấp vừa đủ kiến thức chuyên môn của việc vận hành Âm Dương Bát Quái, thuật phong thủy nhưng lại cũng không quá sa đà vào những lí thuyết mà vẫn xây dựng được câu chuyện sinh động, hấp dẫn.

Trong Âm Dương Bát Quái, Phùng Kí Tài xây dựng rất nhiều cuộc thi để tạo tình huống cho nhân vật bộc lộ tính cách. Nếu trong Gót sen ba tấc, người đọc chỉ được chứng kiến cuộc thi chân giữa Qua Hương Liên và những phụ nữ khác thì trong Âm Dương Bát Quái, ta có rất nhiều cuộc so kè ở những ngành nghề khác nhau: Vương Thập Nhị và Ba Sa (về y học), Doãn Sấu Thạch và những họa sĩ thành Thiên Tân (về hội họa), Long Đằng Vân và Mắt Xanh (về khí công)… Phùng Kí Tài đã thuật lại những cuộc so tài này với nhiều chi tiết đặc tả kĩ lưỡng thú vị không kém gì những phim siêu anh hùng ăn khách ngày nay. Người viết so sánh như thế là để nhấn mạnh tính hài hước hiện đại trong tác phẩm của Phùng Kí Tài. Dù tác phẩm này đã được ông viết năm 1988 nhưng sau 30 năm, nó vẫn giữ nguyên cảm giác tươi mới và dễ tiếp cận với độc giả hiện đại.

Chia sẻ của Phùng Kí Tài về bộ ba “Quái Thế Kỳ Đàm”

Ảnh: Facebook Tao Đàn

Tôi tạo cho Roi thần một nội dung nghiêm túc, dưới hình thức hài kịch, mang dáng dấp ngớ ngẩn và quái lạ, bởi lẽ sự ngưỡng vọng của chúng ta dành cho tổ tiên đã qua thời mù quáng hoang đường; Gót sen ba tấc có hình thức là chính kịch pha lẫn bi kịch, nhưng nội dung lại tràn ngập sự phi lí, bởi lẽ dưới nhãn quan ngày nay, biểu tượng văn hóa mang tính trói buộc bản thân ẩn trong hình ảnh gót sen ba tấc là cực kì hoang đường; và ở Âm Dương Bát Quái thì từ nội dung đến hình thức đều mang tính hoang đường. Tất cả nhân vật cùng hành vi của họ đều thấm nhuần trong chất dẫn truyền hoang đường. Một cái thì mang tính quái đản, một cái thì nhuốm mùi bi kịch, một cái thì cảm thức phi lí.

Thông tin tác giả

Phùng Kí Tài

Phùng Kí Tài là một trong số những nhà văn nổi tiếng trong thời kì văn học mới của Trung Quốc kể từ sau 1977 đến nay. Ông sinh năm 1942 ở thành phố Thiên Tân nhưng gốc gác ở thành phố Ninh Ba, tỉnh Chiết Giang.

Sau khi tốt nghiệp trung học, nhờ tầm vóc cao lớn, Phùng Kí Tài tham gia hội bóng chuyền rồi chuyển sang làm giáo viên dạy vẽ, chuyên vẽ theo lối cổ. Trong “cách mạng văn hóa”, ông chịu nhiều khổ cực như bao trí thức khác, từng làm công nhân, nhân viên bán hàng, dạy học và nhiều công việc khác nữa. Những nỗi cực nhọc cùng những công việc không hợp sở trường không hề làm ông nhụt chí, mà lại làm giàu cuộc đời sáng tác của ông.

Tác phẩm tiêu biểu:

– Gót sen ba tấc
– Roi thần
– Âm dương bát quái

Vũ Lập Nhật

Click to comment

Viết bình luận

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Phía sau trang sách

Giải mã hạnh phúc: Khám phá nguồn gốc của niềm vui và sự hài lòng

Liệu có bí mật nào cho hạnh phúc? Đây là câu hỏi đã xuất hiện từ hàng thập kỷ trước, và nhiều triết gia, lãnh tụ tôn giáo cũng như nhà khoa học đã đưa ra câu trả lời của riêng họ. Nhưng liệu có thể dùng khoa học để giải mã sự mưu cầu hạnh phúc được không?

Published

on

Hãy cùng đến với “Giải mã hạnh phúc”. Đây là một giả thuyết được đưa ra bởi chuyên gia tâm lý Jonathan Haidt, cho rằng hạnh phúc đến từ những khao khát nội tâm và đồng thời cũng đến từ các yếu tố bên ngoài. Nói cách khác thì hạnh phúc vừa là “bẩm sinh”, vừa là “nuôi dưỡng”.

Cụ thể thì như vậy nghĩa là gì? Hãy cùng phân tích các thành phần tạo nên “Giải mã hạnh phúc”, cũng như cách ứng dụng chúng vào cuộc sống để tìm kiếm niềm vui và sự hài lòng.

Bẩm sinh

Yếu tố di truyền đóng một vai trò nhất định trong cảm nhận chung về hạnh phúc của chúng ta. Một số người sinh ra đã có cái nhìn lạc quan, trong khi những người khác có thể phải vật lộn với lo âu và trầm cảm. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là mặc dù di truyền có thể ảnh hưởng đến mức độ hạnh phúc cơ bản, nhưng chúng không phải là yếu tố quyết định duy nhất.

Nuôi dưỡng

Môi trường và trải nghiệm cũng định hình hạnh phúc, điều này  bao gồm các mối quan hệ, công việc và thậm chí cả cộng đồng nơi chúng ta sống. Bằng cách tạo ra một môi trường hỗ trợ và trọn vẹn, chúng ta có thể nuôi dưỡng hạnh phúc lớn hơn trong cuộc sống.

Cân bằng giữa mong muốn và hoàn cảnh: “Giải mã hạnh phúc” cho rằng chúng ta có thể tìm thấy hạnh phúc bằng cách cân bằng giữa mong muốn bên trong và hoàn cảnh bên ngoài. Ví dụ, nếu bạn có mong muốn mạnh mẽ về an ninh tài chính, có thể bạn cần tìm một công việc mang đến nguồn thu nhập ổn định. Mặt khác, nếu bạn có niềm đam mê sâu sắc với sự sáng tạo, việc theo đuổi một sự nghiệp cho phép niềm đam mê đó phát triển có thể quan trọng hơn.

Vậy, làm cách nào để áp dụng “Giải mã hạnh phúc” vào thực tiễn? Dưới đây là một vài mẹo giúp bạn tìm thấy niềm vui và sự hài lòng trong cuộc sống:

1. Xác định các giá trị của bản thân: Hiểu được điều gì thực sự quan trọng với bạn có thể giúp định hướng các quyết định và tạo ra một cuộc sống viên mãn hơn.

2. Nuôi dưỡng các mối quan hệ: Mối quan hệ bền chặt với gia đình và bạn bè có thể mang lại tình yêu thương, sự hỗ trợ và cảm giác được thuộc về.

3. Theo đuổi đam mê: Tham gia vào các hoạt động và sở thích mang lại niềm vui có thể làm tăng cảm giác hạnh phúc và hài lòng.

4. Thực hành lòng biết ơn: Dành thời gian để trân trọng những điều tốt đẹp trong cuộc sống, dù nhỏ bé, có thể làm tăng cảm giác hạnh phúc tổng thể của bạn.

5. Cho đi: Giúp đỡ người khác có thể mang lại ý nghĩa và sự trọn vẹn cho cuộc sống của chúng ta.

Jonathan Haidt là một nhà tâm lý học và nhà tâm lý học xã hội, nổi tiếng với các công trình nghiên cứu về tâm lý học đạo đức và tâm lý học tư tưởng chính trị. Ông là giáo sư ngành Lãnh đạo Đạo đức tại Trường Kinh doanh Stern thuộc Đại học New York, và đã xuất bản một số cuốn sách và nhiều bài báo nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý học.

Các công trình của Haidt thường tập trung vào ý tưởng rằng niềm tin và giá trị đạo đức của chúng ta được hình thành bởi nhiều yếu tố, bao gồm văn hóa, sự nuôi dạy và kinh nghiệm cá nhân. Ông lập luận rằng đạo đức không chỉ là vấn đề lý trí mà còn bị ảnh hưởng bởi cảm xúc và trực giác của chúng ta.

Một trong những đóng góp đáng chú ý nhất của Haidt cho lĩnh vực tâm lý học là mô hình “trực giác xã hội” về phán đoán đạo đức. Mô hình này cho rằng các phán đoán đạo đức thường dựa trên những đánh giá tự động, vô thức về các tình huống, thay vì lý luận có ý thức và có chủ ý. Công trình này thách thức quan điểm truyền thống cho rằng việc ra quyết định đạo đức là một quá trình hoàn toàn lý trí, và nhấn mạnh tầm quan trọng của cảm xúc và trực giác trong việc hình thành niềm tin đạo đức của chúng ta.

Nghiên cứu của Haidt cũng đã khám phá vai trò của đạo đức trong hệ tư tưởng chính trị, và ông đã chỉ ra rằng những người theo chủ nghĩa bảo thủ và tự do thường có nền tảng đạo đức khác nhau. Ví dụ, những người theo chủ nghĩa bảo thủ có xu hướng coi trọng các giá trị như lòng trung thành, quyền lực và sự thiêng liêng, trong khi những người theo chủ nghĩa tự do có xu hướng coi trọng sự công bằng và chăm sóc. Haidt lập luận rằng những khác biệt về đạo đức này đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình thái độ và hành vi chính trị.

Các công trình của Haidt đã được trích dẫn rộng rãi và nhận được nhiều giải thưởng, bao gồm Giải thưởng William James Fellow từ Hiệp hội Khoa học Tâm lý. Các cuốn sách của ông được ca ngợi vì dễ tiếp cận và chứa đựng những hiểu biết sâu sắc về tâm lý con người.

Nhìn chung, những đóng góp của Jonathan Haidt cho lĩnh vực tâm lý học đã làm sáng tỏ vai trò của đạo đức và cảm xúc trong việc định hình niềm tin và hành vi, đồng thời giúp mở rộng hiểu biết về sự phức tạp của tâm trí con người.

Tóm lại, “Giải mã hạnh phúc” nhắc nhở chúng ta rằng hạnh phúc là sự kết hợp của cả bẩm sinh và nuôi dưỡng. Bằng cách cân bằng những mong muốn bên trong với hoàn cảnh bên ngoài, chúng ta có thể tạo ra một cuộc sống viên mãn và vui vẻ hơn. Vậy nên, hãy thử kiểm chứng “Giải mã hạnh phúc” và xem liệu nó có khiến bạn hạnh phúc hơn không nhé!

Lam dịch từ MindfulMac

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Trách nhiệm thuộc về ai khi thiên nhiên hoang dã trở thành “tội phạm”?

Gấu đen đột nhập nhà dân, cây cối bị tình nghi gây ra án mạng, con nai băng qua đường không đúng luật. Nếu thiên nhiên phạm luật thì ai sẽ là người chịu trách nhiệm?

Published

on

Trong thế giới ngày càng đô thị hóa, ranh giới giữa lãnh địa con người và thiên nhiên hoang dã trở nên mong manh hơn bao giờ hết, dẫn đến những cuộc "chạm trán" dở khóc dở cười. Mary Roach đã khám phá thế giới kỳ thú nơi luật pháp - con người giao thoa, xung đột với bản năng tự nhiên trong Fuzz - Khi tự nhiên phạm luật.

Giải mã "tội ác" của thiên nhiên

Mary Roach mở đầu Fuzz bằng cách đặt ra một câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại khơi gợi vô số vấn đề phức tạp: Điều gì xảy ra khi thiên nhiên "phạm luật"? Không chỉ là những con thú lớn như gấu hay báo sư tử gây rắc rối ở vùng ngoại ô, danh sách "tội phạm tự nhiên" của Roach còn bao gồm cả những loài chim ăn trộm nông sản, những con khỉ tinh ranh ở Ấn Độ, những hạt đậu độc gây chết người hay thậm chí là những cái cây vô tri bị xem là mối nguy hiểm tiềm tàng.

Roach không ngồi yên trong phòng viết mà xông pha thực địa. Bà tham dự một khóa học về an toàn khi gặp thú dữ, theo chân các nhà khoa học điều tra hiện trường các vụ tấn công của động vật hoang dã, thậm chí nếm thử các loại thực vật bị xem là "có vấn đề".

Sách Fuzz - Khi tự nhiên phạm luật (trái) và tác giả Mary Roach.

Khi tìm hiểu về những con voi ở Bắc Bengal thích chè chén, say xỉn, bà cho biết voi uống thứ mà dân làng thường uống: haaria, loại rượu pha chế tại nhà được lên men và dự trữ với số lượng đủ để làm say một con voi. "Theo Sĩ quan Raj, có hai điều xảy ra khi voi say xỉn. Hầu hết chỉ lạc đàn và ngủ quên. Nhưng dường như mọi đàn đều có một kẻ say xỉn hung hăng, thường là con đầu đàn hoặc voi đực đang trong kỳ musth. Trên đời, dù bạn có muốn mạo hiểm thế nào chăng nữa thì cũng phải tránh xa một con voi đực say xỉn", Roach viết.

Trọng tâm của Fuzz không phải là việc kết tội thiên nhiên mà là nỗ lực giải mã những hành vi bị xem là "phạm luật" ấy dưới góc độ khoa học. Tác giả đưa độc giả đi sâu vào thế giới của sinh thái học hành vi, di truyền học bảo tồn, khoa học pháp y động thực vật và quản lý động vật hoang dã.

Cụ thể như việc tìm hiểu các nghiên cứu tập tính nhằm hiểu rõ hơn về cách động vật di chuyển, kiếm ăn, và phản ứng với sự hiện diện của con người, từ đó xây dựng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn, như thiết kế hàng rào chống gấu, tạo hành lang di chuyển an toàn cho động vật hoang dã...

Con người nằm ở đâu trong "tội ác" này?

Một trong những thông điệp ngầm nhưng mạnh mẽ xuyên suốt Fuzz là sự tự vấn về vai trò của con người trong các cuộc xung đột với thiên nhiên. Mary Roach đặt câu hỏi: Liệu việc phá hủy môi trường tự nhiên, thay đổi cảnh quan, để thức ăn ngoài trời, vứt rác không đúng cách đã vô tình "mời gọi" động vật hoang dã vào những tình huống rắc rối?

Theo tìm hiểu của Roach, một con gấu vào khu dân cư tìm thức ăn không phải vì nó "xấu tính". Mà có thể vì nguồn thức ăn tự nhiên của nó bị suy giảm hoặc vì thùng rác của con người quá hấp dẫn, dễ tiếp cận. Bà không đổ lỗi cực đoan nhưng chỉ ra nhiều "tội ác" của thiên nhiên thực chất là hậu quả trực tiếp hoặc gián tiếp từ hành động của con người.

Cuốn sách cũng nhắc đến những tình huống tiến thoái lưỡng nan về đạo đức, thực tiễn trong việc quản lý xung đột. Từ những người ủng hộ biện pháp cứng rắn để bảo vệ tài sản và tính mạng con người, đến những nhà bảo tồn nỗ lực tìm kiếm giải pháp nhân đạo hơn, tác giả để độc giả tự suy ngẫm về sự phức tạp của việc tìm kiếm điểm cân bằng. Làm thế nào để vừa bảo vệ lợi ích của con người, vừa tôn trọng quyền sống và không gian sinh tồn của các loài khác?

Theo Nguyệt Dạ | ZNews

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Nếu từng khóc khi xem phim “Mưu cầu hạnh phúc”, thì đây là cuốn sách bạn nên đọc

Published

on

Trong bộ phim Mưu Cầu Hạnh Phúc (The Pursuit of Happyness) ra mắt vào năm 2006 của đạo diễn Gabriele Muccino, diễn viên Will Smith vào vai Chris Gardner - một người cha đơn thân thất nghiệp, vô gia cư, phải vật lộn giữa cuộc sống bấp bênh, những đêm ngủ ở nhà ga, và giấc mơ đổi đời từ một chương trình thực tập không lương. Đó là một hành trình đầy khổ đau, nước mắt, nhưng cũng là bản hùng ca của lòng kiên cường và khát khao vươn lên.

Cùng năm 2006, chuyên gia tâm lý học Jonathan Haidt cho ra đời Giải Mã Hạnh Phúc, một công trình kết nối những minh triết cổ đại với khoa học hiện đại để trả lời câu hỏi muôn thuở: Hạnh phúc là gì, và làm sao để có được nó?

Khi đặt nhân vật Chris Gardner bên cạnh các giả thuyết về hạnh phúc của Haidt, ta nhận ra: Có những chân lý không bị mài mòn bởi thời gian hay hoàn cảnh, chẳng hạn như việc hạnh phúc không đến từ việc trốn tránh khổ đau, mà từ cách ta bước xuyên qua nó.

Will Smith và con trai Jaden Smith trong Mưu Cầu Hạnh Phúc.

"Con voi" và "người cưỡi voi": Cảm xúc và lý trí trong hành trình sinh tồn

Tác giả Jonathan Haidt dùng hình ảnh “con voi và người cưỡi voi” để ví von mối quan hệ giữa cảm xúc (con voi) và lý trí (người cưỡi). Trong phim, Chris Gardner nhiều lần bị cảm xúc dồn vào chân tường: Khi bị đuổi khỏi nhà, khi mất chỗ ngủ, khi con trai hỏi “Chúng ta có nhà không?”. Nhưng chính trong những khoảnh khắc ấy, “người cưỡi voi” - lý trí, bản lĩnh, lòng tin của Chris - vẫn kiên định dẫn đường.

Anh không để cảm xúc giận dữ, tuyệt vọng kiểm soát mình. Anh chọn hành động, kiên trì học hỏi, giữ vững phẩm giá ngay cả khi lau dọn toilet công cộng để có thêm chút tiền. Dù cảm xúc có lúc muốn gục ngã, anh vẫn tiếp tục hành động có lý trí, không để cơn tuyệt vọng làm tê liệt mình. Những lúc phải ngủ ở ga tàu với con trai, Chris vẫn giữ lòng tự trọng và tiếp tục cố gắng, giống như một người cưỡi đang cố gắng điều khiển một con voi đầy hoảng loạn.

Điều kiện ngoại cảnh và “ngưỡng hạnh phúc”

Sách Giải Mã Hạnh Phúc chỉ ra rằng con người có “mức độ hạnh phúc” nhất định. Ta có thể vui hoặc buồn nhất thời vì sự kiện bên ngoài, nhưng sau đó sẽ quay về mức hạnh phúc trung bình của mình. Thế nhưng, Haidt cũng lưu ý rằng có những yếu tố bên ngoài ảnh hưởng lâu dài đến hạnh phúc: nghèo đói, cô lập, hoặc bị sỉ nhục kéo dài.

Chris Gardner trải qua gần như tất cả những điều này, nhưng thay vì cam chịu, anh đã cố gắng tìm nhiều cách khác nhau để xoay chuyển số phận của bản thân, dẫu có những lúc rơi vào cảnh nghèo túng đến mức chỉ còn vỏn vẹn 30 đô la trong ví. Vì đã nỗ lực tự mình thay đổi hoàn cảnh nên khi thành công đến, anh không chỉ nhận được phần thưởng vật chất mà kèm theo đó còn là cảm giác xứng đáng, sự gắn kết với con trai, và lòng tự tôn được củng cố.

Ý nghĩa và mục đích sống: Cội nguồn của hạnh phúc bền vững

Haidt cho rằng hạnh phúc bền vững không đến từ việc theo đuổi khoái lạc (pleasure), mà đến từ việc sống có mục tiêu, có giá trị. Chris Gardner không chỉ muốn giàu mà hơn thế nữa, anh muốn trở thành một người cha xứng đáng, một con người có giá trị. Tình yêu dành cho con trai là kim chỉ nam dẫn lối, khiến anh không bỏ cuộc dù bị cả thế giới quay lưng.

Điều này khớp với một câu nói của triết gia Friedrich Nietzsche: "Nếu bạn có một lý do đủ lớn để sống, bạn có thể chịu đựng hầu hết mọi nỗi đau." (He who has a why to live for can bear almost any how).

Hạnh phúc không phải đích đến, mà là hành trình

Cuối phim, khi Chris được nhận vào làm chính thức, anh rưng rưng cố không bật khóc giữa đám đông, chạy vội đến nhà trẻ của con trai và ôm lấy con. Đó không chỉ là giây phút hạnh phúc đơn thuần, mà còn là sự giải phóng sau bao tháng ngày chịu đựng và không từ bỏ. Từ một nhân viên chào bán thiết bị y tế, cuộc đời Chris đã thay đổi. Đó là minh chứng cho giả thuyết cuối cùng của Haidt: “Hạnh phúc không phải là thứ mà bạn có thể tìm thấy, có được hoặc đạt được một cách trực tiếp. Bạn phải có được các điều kiện phù hợp và sau đó chờ đợi. Một số điều kiện đó nằm trong bạn, chẳng hạn như sự gắn kết thống nhất giữa các phần và cấp độ trong tính cách của bạn. Các điều kiện khác yêu cầu mối quan hệ với những thứ bên ngoài bạn: giống như cây cối cần mặt trời, nước và đất tốt để phát triển, con người cũng cần tình yêu, công việc và sự kết nối với một điều gì đó lớn lao hơn.”

Mưu Cầu Hạnh Phúc không kể lại con đường đạt đến thành công của một người đàn ông, mà đã khắc họa lại lòng kiên trì bền bỉ và ý chí quyết tâm vượt lên số phận. Giải Mã Hạnh Phúc không dạy ta cách để luôn hạnh phúc, mà cho ta công cụ để hiểu hạnh phúc thật sự là gì. Một bên là nhân vật trong phim, một bên là những giả thuyết được đúc kết từ hàng ngàn năm trí tuệ của nhân loại, giao nhau tại điểm giữa: sự gắn kết với cuộc sống, niềm tin vào một điều tốt đẹp và cao cả hơn chính bản thân mình.

Lam

Đọc bài viết

Cafe sáng