Phía sau trang sách
Đẹp là một nỗi đau: Khi “vùng trũng” đắp bồi
“Đám đàn bà tội nghiệp. Chống lại những nỗi đau không thể tránh khỏi là điều tồi tệ hơn bất cứ cái gì khác.”
“Một buổi chiều cuối tuần tháng Ba, Dewi Ayu bước ra khỏi ngôi mộ của bà sau khi đã chết hai mươi mốt năm.”
Trên là câu văn mở đầu của Đẹp là một nỗi đau: Ngờ ngợ một điều thân quen, lần ngược mở lại Juan Rulfo và câu mở đầu của nó cũng thế này: “Tôi tới làng Comala vì người ta bảo rằng cha tôi, một Pedro Páramo nào đó, đã từng sống ở đó.” Hai thế giới quan gặp nhau, hai cá tính gặp nhau; kẻ đi ra người đi vào nhưng cả hai đều bắt đầu bằng cái chết; và cũng như nhau, tử khí bắt đầu tỏa ra không gian của hai tiểu thuyết một màu hiện thực kỳ ảo.
*
Văn chương châu Á từ trước đến nay dường như vẫn là đứa con ngoài giá thú của dòng chảy văn chương đương đại. Lật lại những bài điểm cuối năm 2019 về 10 hay 100 cuốn sách hay nhất thập niên vừa qua, thì văn chương từ lục địa này vẫn luôn chiếm thiểu số (kể cả khi đã bao hàm các tác gia gốc Á). Tổng thể là thế, khi nhắc đến văn chương Đông Nam Á, bức màn chỉ càng trở nên mờ nhạt hơn khi luôn gắn với hai từ “vùng trũng”. Thế nhưng với Han Kang hay Eka Kurniawan, việc góp mặt hay chiến thẳng giải Man Booker International vừa qua đã cho thấy dấu hiệu của những khởi sắc tích cực. Và với Đẹp là một nỗi đau, Eka Kurniawan đã phần nào phơi bày được lịch sử Indonesia trải dài hơn 100 năm, mà trong đó chính những ngang trái tình yêu, phụ nữ, đàn bà, nhan sắc… làm nên thời loạn trong một phông nền mới lạ của hiện thực kỳ ảo.
Nhân vật chính của Đẹp là một nỗi đau là Dewi Ayu – cô gái hậu duệ cuối cùng của dòng họ Stampler – thực dân người Hà Lan. Khi Nhật tràn vào trước ngưỡng Đệ nhị thế chiến, cô bị bắt trở thành tù nhân và sau đó thành trò tiêu khiển cho bọn lính Nhật. Lịch sử qua đi và cô chứng kiến từ khi chiến tranh cho đến giải phóng. Dewi Ayu lớn lên trong lòng lịch sử; và đến lượt mình, lịch sử cũng đồng thời cựa dậy trong cô ở nơi âm đạo thiêng liêng. Cũng từ nơi đó, bốn người con gái ra đời, mỗi người đại diện cho một thời đoạn khác nhau khi được tạo tác từ những người cha khác nhau, đại diện cho những giai đoạn thống trị liên tiếp. Đến lượt mình, những cô gái ấy lần lượt kế thừa những khoái lạc ngổn ngang riêng mình và từ trong đó, lịch sử Indonesia hiện lên qua tầng tầng lớp lớp những rẽ nhánh chánh trị âm ỉ, sục sôi, bùng phát và rồi nổ tung.
Điều đầu tiên Eka Kurniawan đã làm rất tốt trong cuốn sách này có thể kể đến là đã tái hiện một cách hoàn hảo lịch sử theo hướng văn chương. Cốt truyện của Đẹp là một nỗi đau dường như không mới. Ta từng bắt gặp Mạc Ngôn trong Phong nhũ phì đồn cũng dùng câu chuyện về người phụ nữ sinh ra đến bảy người con, đến lượt mỗi một người họ tự hiến thân cho người đàn ông cũng là thủ lĩnh một phe chính trị, từ đó dựng lên bối cảnh của vùng Cao Mật chịu xâu xé từ Đức đến Nhật, từ Quốc dân Đảng đến Đảng Cộng Sản.
Nếu Thượng Quan Lỗ Thị sinh bảy người con thông qua những cuộc vụng trộm, thì Dewi Ayu sinh bốn người con từ nơi nhà thổ của má Kulong. Cả hai người họ trở thành mấu chốt của hai cốt truyện. Nếu Lỗ Thị chịu ách phong kiến phải sinh con trai, của chồng vũ phu của mẹ bạc nhược; thì Dewi Ayu là cảnh trở thành tội phạm chiến tranh, tự mình chống cự và rồi buông xuôi thành thứ tiêu khiển cho bọn lính Nhật. Hai người phụ nữ tuy sống cách nhau hai đầu Nam Bắc, thế nhưng ở hai người họ là mối tương quan không thể chối từ của một hạt giống châu Á – nơi phụ nữ rất ít giá trị và phải gồng mình để được tồn tại.
Tiếp tục là khi các cô con gái trở mình lớn lên, và mỗi người họ lại chọn cho mình một con đường riêng. Nếu Thượng Quan Lỗ Thị đã nhìn thấy trước tương lai các con, đã cố thử thách những tên thổ phỉ muốn lấy con mình bằng cách bắt hết số thỏ tưởng như không thể; thì cũng tương tự ở Dewi Ayu, là khi bà biết chính bởi sắc đẹp của chúng rồi sẽ trở thành hiểm nguy. Và khi Lỗ Thị đánh chết mẹ chồng dở dở ương ương để đèo các con vòng tránh chiến tranh; thì cùng lúc đó Dewi Ayu đã quyết định số phận của các con mình. Dễ thấy bà chọn lùi lại không ở gần họ vì không muốn họ lại lầm bước, trở thành nữ nhân tửu quán nơi má Kulong hằng tối bà đến – nơi một trăm bảy mươi hai người đàn ông đã đi vào bà, người già nhất chín mươi, đứa nhỏ nhất mười hai, một tuần sau lễ cắt bao quy đầu của nó.
Thế nhưng cuộc đời không như là mơ. Gia đình tứ tán mặc cho Lỗ Thị ra tay ngăn trở, Dewi Ayu cũng không gì hơn trước sự hoang dại của các con mình. Đến nỗi một câu bà tự ngẫm nghĩ: Đàn ông săn lùng cái ấy của mình, còn mình đẻ ra những đứa con gái săn lùng cái ấy của đàn ông. Cũng chính trong những ngã rẽ cuộc đời ấy, lịch sử của một Trung Quốc hay Indonesia đã được dựng lên vô cùng đậm màu. Nhưng cũng từ đây, hai người tỏa ra hai hướng khác nhau. Nếu Mạc Ngôn tiếp cận lịch sử chỉ theo cái nghĩa trực quan, thì Eka Kurniawan gắn kết lịch sử theo câu chuyện tình một cách văn chương đậm đặc huê tình.
Dễ thấy Phong nhũ phì đồn nhìn chung là một câu chuyện phản ánh lịch sử thông qua số phận của người đàn bà; thế nhưng với Đẹp là một nỗi đau, Eka Kurniawan đã khai thác được nhiều hơn thế. Có lẽ là điều dễ hiểu bởi những đặc trưng nơi quê nhà họ: Mạc Ngôn vốn bản thân là thành viên của Hội nhà văn Trung Quốc; ngay cả Phong nhũ phì đồn đắp chăn lên bờ xuống ruộng rất lâu mới được xuất bản thì việc không chứa một tính cá nhân nào âu cũng dễ đoán. Trong khi với Eka Kurniawan và thời đại của anh, tự do là cốt tử. Ở đây ta thấy, Phong nhũ phì đồn ẩn chứa trong mình sức mạnh của một dòng nước, nhưng bởi kiểm duyệt cũng như ngưỡng cửa hẹp của yếu tố chính trị, nó như đang bị bóp chẹt ở ngay đầu ra.
Tình yêu, phụ nữ, nhan sắc, tính dục… những yếu tố đậm chất huê tình làm nên Đẹp là một nỗi đau vừa huy hoàng lịch sử như thế, nhưng cũng riêng tư một bờ một cõi. Kết quả của bốn mối tình không hơn gì khác hai chữ “sầu muộn” để rồi trở thành mấu chốt cho nền lịch sử. Alamanda vì những khờ dại phải cưới Sodancho – người cô không yêu, kẻ đã cưỡng hiếp vợ mình đến mức cô chỉ mang thai một khối khí rỗng: Mất một đứa con còn kinh khủng hơn gặp một con quỷ, nhưng dành tình yêu của tôi cho ông còn kinh khủng hơn mất hai mươi đứa con. Trong khi đó, Adinda – cô gái đến với Kliwon không có gì hơn một sự thương hại. Còn với Maya Dewi, cô con gái út được Dewi Ayu quyết định gả đi khi chỉ 12 để ngừa tai họa, với lí lẽ rằng Chó lấy nhau lúc hai tuổi còn gà lấy nhau lúc tám tháng.
Eka Kurniawan bằng những yếu tố vô cùng châu Á – quan hệ huyết thống, bối cảnh lịch sử, yếu tố dân gian – đã xây nên Đẹp là một nỗi đau như một tinh cầu ẩn chứa tình yêu. Ở đó có đủ mọi thứ, từ nhan sắc cho đến xấu xí, từ tự hiến dâng đến căm hờn, từ yêu mãnh liệt đến những bội phản… cả một vũ trụ sắc thái tình yêu được anh dệt nên trong cuốn sách này, để rồi qua đó, tình yêu – khoái lạc không hơn gì khác con dao hai lưỡi: nó đưa người ta đến những đê mê nhưng cũng đồng thời dìm những người họ xuống vũng đau khổ. Và đẹp, như ba đứa con đầu, sẽ luôn đi cùng là những nỗi đau. Nhưng còn xấu xí? – Cũng không khác mấy. Đến cuối rồi thì chẳng phải sắc đẹp, mà chính tình yêu làm nên nỗi đau, một niềm dai dẳng.
*
Tình yêu trong nền lịch sử là hai mắt xích vô cùng phổ biến trong văn châu Á, và với Eka Kurniawan anh không đơn thuần chỉ dừng ở đấy. Nếu điểm đặc biệt thứ nhất là bối cảnh lịch sử diễn ra nơi âm hộ của tình yêu, thì điểm thứ hai – sáng nhất (nếu được gọi thế) – nằm trong một phong cách viết vô cùng mới lạ. Hiện thực kỳ ảo rõ ràng không phải là mới trong văn chương thế giới, nhưng với Đẹp là một nỗi đau, anh đã căn chỉnh hài hòa giữa cái kỳ ảo và chuyện tâm linh phảng phất Á Đông, làm nên những nét cân đối cho cuốn sách này.
Từ việc Dewi Ayu trở về từ mộ của bà sau ngần ấy năm đến việc Alamanda mang thai một khối không khí, từ chuyện công chúa mang thai với chó đến chuyện gọi hồn những jailangkung; Eka Kurniawan đã cho ta thấy những nét sáng tạo trong từng tình tiết. Một chút Márquez, một chút Latin; dường như anh đã chuyển dời ngôi làng Macondo nơi ấy trở thành vương quốc bất khả xâm nhập Halimunda, nơi câu chuyện nghiệt ngã kéo dài đến bảy đời người. Nếu Mạc Ngôn từng dùng hình tượng mông – vú khái quát lên đỉnh tâm tưởng trong đầu Kim Đồng; thì bằng tình yêu, bội phản, cái chết và những niềm đau; Eka Kurniawan đã xây nên một câu chuyện vô cùng bảng lảng và kỳ lạ. Ở đó tình yêu, khoái lạc, niềm đau, cái chết cách nhau rất gần, gần hơn rất nhiều những gì ta tưởng.
Nói thế không có nghĩa Đẹp là một nỗi đau không có điểm yếu. Thứ nhất về việc xây dựng hình tượng. Dewi Ayu dường như vô cùng phổ quát theo một motif các nhân vật chính của văn châu Á – đẹp, mạnh mẽ, tận hưởng khoái lạc, đấu tranh một cách không ngừng… Cô có tất cả những gì Chúa có: hoàn hảo, siêu thực, văn chương đến vô nghĩa lý. Thứ hai, Eka Kurniawan dường như nhồi nhét quá nhiều trong một cốt truyện dày đặc nhân vật trong suốt khoảng dài của nền lịch sử. Dẫu cho câu chuyện của anh với những dường dây vô cùng logic, thế nhưng với một mật độ quá dày không hề cân xứng, Đẹp là một nỗi đau dường như phơi ra một sự cố sức trong việc cân chỉnh nội dung – ngôn từ. Thế nhưng nhìn chung, vượt lên trên hết những điều quen thuộc, Đẹp là một nỗi đau xứng đáng là một tiểu thuyết rất đáng thử qua, và nhất là khi đã được bảo chứng bởi nhãn giải thưởng vô cùng uy tín.
Khép lại Đẹp là một nỗi đau, những phông nền lịch sử được viết ra trong ảnh hưởng của một Márquez vẫn còn ngồn ngộn âm vang trong này. Không ngoa khi nói một ngày nào đó khi bừng tỉnh dậy từ dưới nắm mồ như Dewi Ayu, đại văn hào người Colombia chắc sẽ ngạc nhiên khi biết ngôi làng Macondo của mình cuối cùng cũng đã sinh con đẻ cái, và một trong những hậu duệ lại ở Halimunda – nơi đất nước vạn đảo mà nền văn học từ lâu được xem như là vùng trũng – giống nhau, na ná, nhan nhản và đôi khi là quá mỏi mệt.
Hết.
Ngô Thuận Phát
Xem tất cả những bài viết của Ngô Thuật Phát tại đây.
Bài viết có liên quan
Sứ đoàn Iwakura là một phái đoàn ngoại giao quan trọng của Nhật Bản được thành lập vào năm 1871, nhằm mục đích tìm hiểu về các quốc gia phương Tây, thu thập kiến thức về công nghệ, khoa học, và hệ thống chính trị của các quốc gia này để áp dụng vào việc cải cách Nhật Bản.
Phái đoàn này được tổ chức dưới sự lãnh đạo của Iwakura Tomomi, một quan chức cao cấp của chính phủ Minh Trị. Được đánh giá là một trong những sự kiện lớn nhất của lịch sử châu Á cuối thế kỷ 19, sứ mệnh Iwakura chủ trương “Bunmei kaika” (văn minh khai sáng) đã chuyển sức mạnh của lưỡi gươm samurai sang năng lực của trí tuệ. Sứ đoàn gồm khoảng 100 thành viên, trong đó có nhiều nhân vật chính phủ cao cấp. Ngoài số kể trên còn có các du học sinh phục vụ cho việc thông dịch, thông tin. Họ đã đi thăm Hoa Kỳ và hàng chục các quốc gia châu Âu khác nhau như Anh, Pháp, Đức, Áo, Ý, Bỉ, Hà Lan, Đan Mạch, Thụy Sĩ, Thụy Điển và Nga.
Đoàn cũng có nhiều nữ sinh trẻ tuổi theo du học, phục vụ cho việc giáo dục phụ nữ sau này. Trong số những người thuộc sứ đoàn có năm cô gái rất trẻ tham gia vào chuyến đi. Chuyến công du này đã thay đổi vận mệnh của từng người trong số họ nói riêng và cả dân tộc Nhật Bản nói chung.
Năm cô gái đồng hành cùng Sứ đoàn Iwakura gồm: Tsuda Umeko, Nagai Shigeko, Yoshimasu Ryoko, Yamakawa Sutematsu và Ueda Teiko. Trong đó, nhỏ nhất là Tsuda Umeko, lúc đó chỉ mới 6 tuổi, lớn nhất là Ueda Teiko và Yoshimasu Ryoko, 14 tuổi. Trong chuyến công du này, họ không có quyền quyết định theo ý mình mà phải nghe theo sự sắp xếp của cha mẹ và gia đình để đến một vùng đất xa lạ, gánh trên vai trách nhiệm lớn lao với nước nhà.
Trước khi được đưa sang Mỹ, họ không được học tiếng Anh hay văn hóa để thích nghi với môi trường sống ở nước ngoài. Đặt chân lên đất khách, họ bị báo chí bủa vây và gọi là "những cô công chúa kỳ lạ đến từ phương Đông". Những cô gái trẻ cảm thấy lạc lõng, cô đơn và sợ hãi khi tiếp nhận nền văn minh mới. Tệ hơn, sau đó họ phải tách nhau ra và được gửi đến các nhà nuôi dưỡng khác nhau. Sau một thời gian, hai người chị lớn tuổi nhất dần không chịu được cuộc sống ở nơi đất khách quê người và được đưa trở lại về quê nhà. Ba cô gái còn lại bao gồm Yamakawa Sutematsu, Nagai Shigeko và Tsuda Umeko đã kiên cường trụ lại, chăm chỉ nỗ lực học tập và làm nên lịch sử. Họ chính là ba trong số năm người phụ nữ đầu tiên rời khỏi Nhật Bản và cũng là những người phụ nữ thành công nhất thời Minh Trị.
Tsuda Umeko
Tsuda Umeko sinh ra trong một gia đình quan chức và được cử tham gia vào Sứ đoàn Iwakura sang Mỹ du học vào năm 1871 khi chỉ mới 6 tuổi. Dù phải học cách tự lập khi còn quá nhỏ, bà đã nỗ lực không ngừng và tốt nghiệp Học viện Aarcher Institute. Bà về nước vào năm 1892 và làm giáo viên dạy tiếng Anh của trường chuyên dành cho các nữ quý tộc.
Umeko đã dành cả cuộc đời mình để cống hiến cho giáo dục, đặc biệt là giáo dục nữ giới. Năm 1900, với sự trợ giúp của hai người bạn, bà mở trường Joshi Eigaku Juku (Trường Anh ngữ cho nữ sinh), chính là tiền thân của Đại học Tsuda hiện nay. Những cống hiến lớn lao của bà đã được chính phủ Nhật Bản ghi nhận, hình ảnh của bà cũng được in trên tờ tiền 5000 yên phát hành vào năm 2024.
Nagai Shigeko
Nagai Shigeko sinh năm 1862 trong một gia đình quan chức Mạc phủ Tokugawa. Năm 1871, bà được đưa sang Mỹ sinh sống và học tập tại nhà của nhà sử học John Stevens Cabot Abbott. Năm 1878, bà nhập học trường Nghệ thuật tại Đại học Vassar và theo học chuyên ngành âm nhạc.
Khi trở về nước, bà kết hôn với Uryu Sotokichi và trở thành một trong những những giáo viên dạy piano đầu tiên ở Nhật Bản. Bà cũng là một trong những người sáng lập, dạy âm nhạc phương Tây tại Đại học Nghệ thuật Tokyo.
Yamakawa Sutematsu
Yamakawa Sutematsu sinh ra trong một gia đình Samurai truyền thống hỗ trợ Mạc phủ Tokugawa trong Chiến tranh Boshin. Gia đình bà ở phe thua trận trong cuộc nội chiến cuối cùng kết thúc thời kỳ Samurai của Nhật Bản và rơi vào hoàn cảnh khó khăn. Để giảm bớt miệng ăn trong nhà, người anh trai đã tự ý quyết định đưa bà tới Mỹ mà không hỏi ý kiến của bà.
Ở Mỹ, bà đã cố gắng học tập và đạt thành tích xuất sắc, sau đó ghi danh lịch sử khi trở thành người phụ nữ có học vị cao nhất Nhật Bản lúc bấy giờ. Bà là người phụ nữ Nhật đầu tiên có bằng Đại học.
Sau khi tốt nghiệp, bà học thêm về nghiệp vụ y tá và trở về Nhật Bản vào tháng 10 năm 1882. Khi trở lại quê nhà, Sutematsu gặp khó khăn trong việc giao tiếp khi không thể đọc hoặc viết tiếng Nhật. Sau đó, bà kết hôn với Oyama Iwao. Khi chồng bà được thăng chức, bà được cũng thăng cấp theo và trở thành Công chúa Oyama vào năm 1905. Thuở ấy, bà là một người có địa vị cao trong xã hội. Bằng kiến thức của mình, Sutematsu đã tư vấn cho Hoàng hậu về các phong tục phương Tây. Bà cũng sử dụng vị trí xã hội của mình để kêu gọi, quyên góp cho giáo dục phụ nữ. Bà là người góp công lớn trong việc thành lập nên Đại học Tsuda cùng với hai người bạn Tsuda Umeko và Nagai Shigeko.
Yamakawa Sutematsu, Nagai Shigeko và Tsuda Umeko đã mang kiến thức học được từ chuyến đi cùng Sứ đoàn Iwakura để truyền bá cho nữ giới ở quê nhà. Họ cùng nhau thực hiện một kế hoạch lớn lao, đó là mở trường học dành cho phụ nữ thuộc mọi tầng lớp trong xã hội. Dù ngay từ lúc bắt đầu đã gặp rất nhiều khó khăn, nhưng họ vô cùng quyết tâm và đã thành công. Họ là những người đã đặt nên nền móng để xây dựng nên nền giáo dục vì phụ nữ tại Nhật Bản, phất lên ngọn cờ chiến đấu vì nữ quyền, quyền được học tập làm việc, theo đuổi đam mê của bản thân.
Phỏng theo bài viết của Ái Thương trên Kilala.vn
Patrick Hogan đóng quân tại miền Nam Việt Nam từ tháng 9.1966 đến tháng 6.1969 tại Cam Ranh (Khánh Hòa). Sau khi giải ngũ, ông được bổ nhiệm vào Sở cảnh sát Teaneck với tư cách là nhân viên thực thi pháp luật. Vào năm 2012, sau khi nghe bài phát biểu của cựu Tổng thống Barack Obama về chiến tranh Việt Nam, ông bỗng cảm thấy vô cùng cấp bách để điều tra về việc phơi nhiễm chất độc màu da cam và những hóa chất mà chính quyền Mỹ đã rải xuống Việt Nam trong giai đoạn này.
Khi bắt đầu nghiên cứu, ông chưa từng nghĩ mình sẽ chạm đến những bí mật khổng lồ về các loại hóa chất này. Nhưng sau cái chết của người bạn và cũng là cựu chiến binh Larry White, ý tưởng về Mùa xuân vắng lặng - Mùa thu chết chóc của Chiến tranh Việt Nam đã ra đời. Tác phẩm vừa được Phương Nam Books và NXB Thế giới ấn hành, qua việc chuyển ngữ của dịch giả Nguyễn Văn Minh. Cuộc phỏng vấn sau đây sẽ nói nhiều hơn về tác phẩm ông đã “thai nghén” trong nhiều năm qua.
- “Mùa xuân vắng lặng - Mùa thu chết chóc của Chiến tranh Việt Nam” nói về điều gì, thưa ông?
- Đây là câu chuyện về chiến tranh, câu chuyện về sự giận dữ và cuồng nộ, một cuốn biên niên sử được viết trong đau buồn và hy vọng. Đó là câu chuyện của vô số cựu binh từng phục vụ tại Việt Nam. Đó là một cuốn sách đi sâu vào các hóa chất chết người đã được sử dụng trong suốt cuộc chiến và ảnh hưởng của chúng lên các cựu binh. Nhiều trong số đó vẫn đang được sử dụng trên khắp nước Mỹ, thậm chí cho đến ngày nay. Đó là hành trình phơi bày mọi điều mà chính phủ Hoa Kỳ chưa từng và chưa bao giờ muốn phơi bày ra ánh sáng.
- Điều gì đã truyền cảm hứng cho ông viết về chiến tranh Việt Nam?
- Thực ra tôi chưa bao giờ nung nấu ý định trở thành nhà văn. Cuốn sách ra đời trong một hoàn cảnh gần như ngẫu nhiên. Điều tốt nhất tôi có thể làm gần nửa thế kỷ sau chiến tranh là viết lại “sự phản bội” mà chúng tôi nhận được khi bị buộc phải tiếp xúc với thuốc trừ sâu độc hại và những điều kiện khắc nghiệt của chiến tranh Việt Nam. Tất cả là nỗ lực đưa ra ánh sáng những gì đã xảy ra ở đó để chúng sẽ không bao giờ có khả năng lặp lại với các thế hệ quân nhân mới, với cả gia đình và con cháu họ, thậm chí là cả cháu chắt nữa.
Ban đầu, việc viết sách hay trở thành tác giả là điều xa vời trong tâm trí tôi. Tuy nhiên, ngay sau khi tôi từ Việt Nam trở về, cha tôi đã thúc giục tôi nộp đơn yêu cầu bồi thường khuyết tật lên Bộ Cựu chiến binh (DVA) vì những vấn đề y tế mà tôi gặp phải trong thời gian phục vụ quân ngũ. Tôi bắt đầu quá trình này không mấy nhiệt tình và nhanh chóng bị cuốn hút bởi cuộc sống dân sự mới.
Tôi không truy tầm lại chúng suốt nhiều thập kỷ, cho đến vào một ngày tháng 5 của năm 2012, sau khi xem Tổng thống Barack Obama phát biểu về sự khủng khiếp của Chiến tranh Việt Nam, thì điều gì đó trong con người tôi bất chợt “sống dậy”. Từ đó dấn thân nghiên cứu và điều tra mối liên hệ nhân quả giữa vô số vấn đề về sức khỏe và việc tôi bị phơi nhiễm chất độc màu da cam ở Việt Nam.
- Ông có thể chia sẻ về quá trình nghiên cứu của mình không? Đâu là khía cạnh thú vị nhất?
- Nghiên cứu của tôi kéo dài vài năm vì sự phức tạp của tất cả các hóa chất độc hại mà chúng tôi đã tiếp xúc và tương tác. Càng điều tra, tôi càng nhìn lại và cân nhắc tất cả những sinh mạng đã bị rút ngắn một cách không cần thiết - bị lấy đi, bị hủy diệt và chết dần mòn do việc sử dụng tràn lan thuốc trừ sâu. Tôi tức giận và quyết tâm hoàn thành cuốn sách.
Chúng tôi không chỉ bị phơi nhiễm chất độc màu da cam mà còn vô số hóa chất độc hại chết người. Thật đáng xấu hổ khi có biết bao nhiêu sinh mạng đã thiệt mạng trong nửa thế kỷ qua mà không ai biết sự thật về chúng. Một trong những điều hối tiếc lớn nhất của tôi là đã mất quá nhiều thời gian để thức tỉnh và viết cuốn sách này.
- Ông là một cựu trung sĩ. Điều này đã ảnh hưởng đến việc viết như thế nào?
- Việc là một sĩ quan cảnh sát và điều tra viên đã nghỉ hưu thực sự có ích trong giai đoạn nghiên cứu và viết nó ra. Thực ra, tất cả kinh nghiệm sống của tôi đều được phát huy trong quá trình viết sách.
- Về thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ được sử dụng trong giai đoạn ấy, ông có nghĩ rằng tác động của chúng đã dần giảm đi trong những năm qua?
- Cuốn sách không chỉ thảo luận về các hóa chất đã được sử dụng ở Việt Nam mà còn về tất cả các loại thuốc diệt cỏ và thuốc trừ sâu độc hại được dùng trong chiến tranh nói chung. Thật không may, ngày nay hầu hết mọi người đều tin rằng chất độc màu da cam là loại thuốc trừ sâu duy nhất mà chúng ta bị phơi nhiễm. Sự thật là chiến tranh Việt Nam đã bị chính phủ biến thành một chiến dịch truyền thông sai lệch nhằm hạ thấp hoặc phớt lờ tất cả các hóa chất khác mà chúng ta đã tiếp xúc ở đó.
- Ông cũng trích dẫn nhiều thông điệp tích cực từ “Kinh Thánh”. Vì sao trong một nghiên cứu đầy cuồng nộ vẫn có những niềm hy vọng như thế?
- Đối với tôi, ở cả thời điểm này, tôi vẫn khó có thể hiểu được động cơ của tội ác ấy, cũng như sự vụ che giấu trong nhiều thập kỷ. Nhưng dù thế nào thì vẫn có ánh sáng trong ngày tăm tối. Hy vọng trong tương lai những hồ sơ này sẽ được tiết lộ, và tội ác sẽ không xảy ra thêm lần nào nữa với thế hệ quân nhân khác.
- Xin ông chia sẻ khía cạnh thách thức nhất khi viết cuốn sách này là gì?
- Đó là nỗi buồn cá nhân khi viết câu chuyện của Larry – bạn tôi, và quay lại khoảng thời gian tôi ở Việt Nam cũng như rất nhiều căn bệnh mà tôi đã mắc trong những năm qua.
Hồ sơ chính thức của chính phủ Hoa Kỳ ghi nhận hơn 58.280 quân nhân Hoa Kỳ đã chết ở Việt Nam. Đó là thương vong cuối cùng của cuộc chiến đó. Ngoài ra, có trên 300.000 quân nhân được ghi nhận là bị thương và tàn phế. Tuy nhiên, những số liệu thống kê nghiêm túc đó lại không ghi nhận hàng chục nghìn binh sĩ, thủy quân lục chiến và thủy thủ đã thiệt mạng, bị thương và bị thương tật do thuốc trừ sâu sử dụng ở Việt Nam. Ai sẽ ghi lại sự hy sinh và cái chết của họ? Mặc dù tôi không mong đợi cuốn sách của mình sẽ thay đổi những số liệu thống kê, nhưng tôi hy vọng có thể giúp ích một phần nào đó cho thế hệ tương lai.
- Ông có bao giờ rơi vào tình trạng bị bí ý tưởng?
- Không. Bản thảo ban đầu của cuốn sách dài khoảng 400 trang, ngoại trừ câu chuyện của Larry và việc hồi tưởng lại thời gian tôi ở Việt Nam thì mọi việc diễn ra suôn sẻ.
- Ông có phải là một tác giả có kỷ luật hay có lịch trình cụ thể không?
- Tôi tự coi mình là một tác giả có kỷ luật, nhưng ngay cả vậy tôi cũng thường mang theo tập giấy và bút vì sẽ có những cảm hứng sẽ đến bất chợt. Đặc biệt là sau sự tương tác căng thẳng của tôi với Bộ Cựu chiến binh (DVA) và vòng xoay hành chính.
Đọc thêm nội dung sách: tại đây!
Kevin Goetz và Darlene Hayman nghiên cứu tâm lý người xem nhằm lý giải sự thành bại của các phim Hollywood, trong sách "Khán giả học".
Cuốn sách xuất bản trong nước, Phương Nam Book phát hành, đưa ra cách tiếp cận mới khi khảo sát những điều khán giả chờ đợi ở một bộ phim. Hai tác giả đi sâu vào bóc tách tâm lý của khán giả trong 10 chương, từ đó đưa ra sự đúc kết về tầm ảnh hưởng của người xem đối với điện ảnh.
Kevin Goetz cho rằng những lời góp ý, nhận xét sẽ làm thay đổi diện mạo phim. Phản hồi từ khán giả trong các buổi chiếu thử có thể giúp tác phẩm được quảng bá rộng rãi, thậm chí nâng cao chất lượng về mặt nghệ thuật lẫn doanh thu. Goetz lấy ví dụ: "Tờ giấy khảo sát sau khi xem phim có khối lượng chưa đến 100 gr, song lại mang sức mạnh tựa như cú móc hàm phải của võ sĩ Tyson".
Sách có đoạn: "Qua nhiều năm, các nhà nghiên cứu và những người dày dặn kinh nghiệm trong ngành công nghiệp điện ảnh đều biết rõ, thước đo then chốt cho mức độ hấp dẫn của bất kỳ bộ phim thương mại nào cũng được xác định bởi các điểm số xuất sắc và rất hay mà phim nhận được từ phản hồi của khán giả tham dự buổi chiếu thử".
Trong sách, hai nhà nghiên cứu thuật lại quy trình của buổi chiếu thử, từ việc chọn khán giả dựa theo số liệu nhân khẩu học, tiêu chí chọn địa điểm công chiếu, đến những khoảnh khắc trong phim khiến người xem bật cười hay òa khóc. Goetz nhấn mạnh việc lấy khảo sát từ khán giả có thể giúp biên kịch, nhà sản xuất và đạo diễn lược bỏ chi tiết thừa hoặc thêm yếu tố mới, nhằm đẩy câu chuyện lên cao trào, đồng thời giúp phim đạt hiệu quả tốt nhất.
Những lý giải nhằm chứng minh công việc sáng tạo giống như trò chơi "đỏ đen" có tên là tâm lý học. Sau buổi công chiếu thử, tiếng vỗ tay, hò hét hay phản ứng khóc, cười từ khán giả có thể trở thành tín hiệu dự báo mức độ thành công.
Tác phẩm còn cho thấy nền điện ảnh không chỉ có bề dày lịch sử, các đạo diễn gạo cội, phim bất hủ, mà là một ngành khoa học phải đối mặt với nhiều thử thách. Goetz đưa chuyện thực tế trong các buổi chiếu thử phim nhằm giúp độc giả có cơ hội chứng kiến hậu trường Hollywood từ nhiều khía cạnh.
Goetz mời một số nhân vật nổi tiếng để chia sẻ trải nghiệm của họ với các buổi chiếu thử, gồm chủ hãng phim Blumhouse Jason Blum, đạo diễn Ron Howard và nhà sáng lập công ty Illumination Chris Meledandri. Theo Variety, sách cũng cung cấp góc nhìn về tác động của khán giả đối với bản dựng phim cuối trước khi công chiếu, như trong một số tác phẩm biểu tượng Fatal Attraction, Thelma & Louise và Cocktail.
Khán giả học nhận nhiều ý kiến tích cực từ giới chuyên môn. Theo trang Goodreads, sách được viết với giọng văn hài hước, pha lẫn kịch tính và bất ngờ, mang đến cho độc giả cái nhìn mới về lịch sử điện ảnh. Trang tin tức A Frame của giải Oscar xếp tác phẩm là một trong những cuốn sách phải đọc về điện ảnh hiện đại.
Cựu chủ tịch hãng phim Sony Amy Pascal đánh giá tác phẩm gây ấn tượng khi mang đến câu chuyện ngoài lề thú vị ở Hollywood. "Tôi ước quyển sách này xuất hiện lúc tôi bắt đầu sự nghiệp trong ngành điện ảnh", Pascal cho biết trong một cuộc phỏng vấn.
Chủ tịch Sony Pictures Entertainment Motion Picture Group - Tom Rothman - nhận xét: "Thấu hiểu những gì khán giả thực sự nghĩ không phải là điều dễ dàng. Và Kevin là bậc thầy trong việc lắng nghe người xem, như những gì được tiết lộ trong quyển sách của anh".
Kevin Goetz là nhà sáng lập công ty nghiên cứu phim Screen Engine, có hơn 30 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực điện ảnh. Anh cũng là thành viên của Viện Hàn lâm Khoa học Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ, Hiệp hội các nhà sản xuất phim Mỹ. Sách đầu tay của Goetz Khán giả học ra mắt lần đầu năm 2021.
Darlene Hayman là nhà phân tích nghiên cứu thị trường phim ảnh ở Mỹ, cộng tác với Kevin Goetz hơn 15 năm. Cô nổi tiếng vì hỗ trợ các đạo diễn trong việc nắm bắt thị hiếu khán giả, góp phần tinh chỉnh tác phẩm trong giai đoạn cuối quá trình hậu kỳ.
-
Book trailer3 months agoHÃY KỂ TÔI NGHE SỰ THẬT VỀ TÌNH YÊU- Những RED FLAG điển hình qua 13 câu chuyện trị liệu cặp đôi
-
Book trailer4 months ago
Kể chuyện hay là chết: Khám phá bí mật để kết nối, thuyết phục và tạo dựng ảnh hưởng
-
Cafe sáng4 months ago
KOMO+ (KOMO PLUS) – ỨNG DỤNG KHÁCH HÀNG THÂN THIẾT CỦA HỆ SINH THÁI PHƯƠNG NAM
-
Book trailer2 months ago
CHŌWA – Ổn định nội tâm sống cân bằng như người Nhật
-
Book trailer3 months ago
Phát hành sách Nexus và bộ đôi Guinness Worlds Record 2025 và Guinness World Records Gamer’s Edition 2025 cùng thời điểm với thế giới
-
Book trailer2 months ago
NGÀY TRÔI VỀ PHÍA CŨ… & BƯỚC QUA NƯỚC MẮT, TỰ KHẮC TRƯỞNG THÀNH: Bộ đôi tác phẩm đánh dấu sự trở lại của tác giả Anh Khang
-
Cafe sáng1 month ago
Lịch Xuân 2025: Đón Xuân Rộn Ràng – Nhận Ngàn Ưu Đãi
-
Cafe sáng4 weeks ago
Cùng Nhà Sách Phương Nam Hỗ Trợ Trẻ Em Đến Trường 2024
