Trà chiều

Fiction vs Non-fiction từ góc nhìn kinh tế

Published

on

Tại sao hồi nhỏ mình thích đọc sách fiction hơn còn lớn lên lại đọc nhiều và quan tâm đến non-fiction hơn?

Lấy cảm hứng từ môn tường thuật kinh tế và quyển Nhà tự nhiên kinh tế: Tại sao kinh tế học có thể lý giải mọi điều, mình sẽ thử giải quyết một vấn đề trước giờ mình vẫn xem là một điều tự nhiên nhất trần đời: tại sao hồi nhỏ mình thích đọc sách fiction (hư cấu) hơn còn lớn lên lại đọc nhiều và quan tâm đến non-fiction (phi hư cấu) hơn.

Mình đã thích fiction, bao gồm thơ, tiểu thuyết, truyện ngắn,… từ khi còn bé. Đến nay tủ sách mình thu nhặt từ khoảng 6, 7 tuổi có 80% là fiction. Mặc dù trong giai đoạn cấp 3 cũng đọc rải rác vài sách lịch sử hay khoa học tự nhiên và khá nhiều sách lý luận phê bình văn học, mình vẫn ưa fiction hơn. Đối với những loại sách kĩ năng dạng self-help, mình vẫn thường gộp chung vào những loại truyện “hạt giống tâm hồn” và gọi là “sách dạy đời”.

Nhưng, vào đại học rồi thì mình lại có khuynh hướng quan tâm đến non-fiction hơn và bớt đọc fiction lại nhiều. Kì hội sách lần này, trong năm quyển mình mua, có ba quyển là non-fiction: Nhà tự nhiên kinh tế như đã nhắc ở đầu, Quảng cáo ở Việt NamNghệ thuật quyến rũ (xin thề quyển cuối không hề rẻ tiền như cái tên của nó: nó là quyển dày và khó đọc nhất). Hai quyển fiction còn thì một quyển là để tặng bạn rồi.

Dĩ nhiên là có những lý do chẳng cần tí kinh tế học nào cũng bật ra ngay được để giải thích cho sự chuyển đổi này, ví dụ như sở thích của con người thay đổi theo từng giai đoạn hay còn bé thì chưa có đủ trình độ đọc non-fiction. Nhưng trong bài viết này, mình sẽ thử hợp lý hóa lựa chọn này xét trong mối quan hệ giữa chi phí và lợi ích. Nguyên tắc kinh tế nói rằng con người chỉ thực hiện một hành động nào đó khi và chỉ khi lợi ích tăng thêm do hành động đó mang lại cao hơn chi phí tăng thêm phải bỏ ra.

Điểm đáng lưu ý đầu tiên là chi phí để đọc sách sẽ tăng lên khá nhiều so với trước. Đại học là đồng nghĩa với không chỉ biết có học như hồi cấp hai hay cấp ba, mà còn bao nhiêu thứ ôi thôi phải lo, từ nghĩa vụ như bài nhóm, thuyết trình, thực tập đến việc “xã hội” như tham gia hội này hội nọ để tạo mối quan hệ, làm tình nguyện, làm part-time. Nghĩa là thời gian và tâm trí dành cho một quyển sách sẽ phải đánh đổi bằng thời gian và tâm trí tương ứng dành cho những hoạt động kia. Trong trường hợp đã đi làm thêm, biết giá trị một giờ lao động của mình, dành một giờ để đọc fiction thay vì ngồi cặm cụi bán chữ, thay vì chỉ tốn chi phí 50K mua sách như hồi xưa, phải cộng thêm chi phí cơ hội là, chẳng hạn, 100K tiền bán chữ. Kết quả là việc lựa chọn sách nào để đọc cũng phải cân nhắc hơn nhiều.

Có một mâu thuẫn xuất hiện ở đây. Đọc một quyển non-fiction rõ ràng là tốn công sức và thời gian hơn đọc fiction nhiều (đọc tiểu thuyết xuyên màn đêm và ngủ gục khi xem một công trình nghiên cứu là lẽ thường tình). Như vậy, chi phí cơ hội của việc đọc non-fiction cũng sẽ cao hơn so với khi đọc fiction. Vì vậy mà phải xét đến yếu tố thứ hai là tương quan lợi ích hai thể loại sách này mang lại.

Đọc tiểu thuyết đình đám, chạy theo tiêu chí giải trí thuần túy thì đầu tiên độc giả được thỏa trí tò mò. Nếu may mắn hơn, quyển sách đủ hấp dẫn để độc giả đó lật vài trang đầu rồi vứt thì quyển sách nọ đã thực hiện hiệu quả chức năng giải trí. Lợi ích nó mang lại cũng chỉ bấy nhiêu. Trong trường hợp này thì mặc dù chi phí cơ hội của loại sách này thấp hơn sách non-fiction nhiều, vì mất rất ít thời gian đọc sách, nhưng lợi ích nó mang lại cũng chẳng bõ với chi phí bỏ ra. Dành thời gian cho một quyển non-fiction dễ đọc, chẳng hạn như một quyển của Tony Buzan là một lựa chọn hợp lý hơn.

Xét một trường hợp khác là tiểu thuyết văn chương mà theo thầy Nguyễn Thế Truật bảo là dành cho “người tìm kiếm một cái gì đó” thì lợi ích thu được sẽ khá hơn. Đối với một người đang tìm thì “cái gì đó” hẳn phải có giá trị cao rồi. Nhưng “cái gì đó”, rủi thay, thường chỉ là gợi ý chứ không phải giải pháp cho vấn đề, thậm chí còn đánh đố là đằng khác. “Cái gì đó” thường sẽ là một điều rất mông lung và khó nắm bắt. Vì thế mà độc giả thường chỉ quen đọc sách giải trí mà chuyển sang đọc Murakami hẳn chỉ thấy sex và những đoạn xen giữa khá vô nghĩa, đọc Bắt trẻ đồng xanh chỉ thấy những lời tục tĩu và một thằng bé tâm lý không được bình thường. Tuy nhiên, người đã thấm được rồi thì cũng không dễ mà vít “cái gì đó” chấp chới trên cao xuống, áp vào cuộc đời mình để thành ra sự khôn ngoan ngay được. Phải nghiền ngẫm, phải hỏi han, phải thử nghiệm, phải đúc kết kinh nghiệm… Cả quá trình nọ làm chi phí cơ hội của loại fiction tăng vùn vụt, mặc dù chưa chắc đã thu lại được lợi ích gì. Cái này có thể xem là đầu tư dài hạn nhưng lại mạo hiểm nữa.

Chỉ xét hai yếu tố chi phí cơ hội và lợi ích, rõ ràng đọc fiction trở nên một thú tiêu khiển khá xa xỉ: hoặc vứt tiền qua cửa sổ, hoặc vốn đầu tư mạo hiểm. Non-fiction là một khoản đầu tư nhiều khả năng thu hồi vốn, dù ngắn hạn (sách kĩ năng) hay dài hạn (dòng sách Tinh hoa của NXB Tri Thức). Xét về một phương diện nào đấy, lựa chọn đọc ít fiction đi và nhiều non-fiction hơn của mình đúng là đã bị chi phối bởi quy luật kinh tế!

Hết.

Chi Mai


Những bài viết có cùng chủ đề



Click to comment

Viết bình luận

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Trà chiều

Sứ Đoàn Iwakura đạt Giải thưởng sách Quốc Gia 2024

Published

on

Giải thưởng Sách Quốc gia là giải thưởng do Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông, Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức hàng năm, trao giải cho những cuốn sách (bộ sách) có giá trị nổi bật về nội dung tư tưởng, tri thức, thẩm mỹ nhằm tôn vinh tác giả, dịch giả, nhà khoa học và người làm công tác xuất bản.

Tối ngày 29.11.2024 tại lễ trao Giải thưởng Sách Quốc gia lần VII, tác phẩm Sứ Đoàn Iwakura - Chuyến Tây Du Khảo Cứu Nhằm Canh Tân Nhật Bản Thời Minh Trị (Ian Nish biên soạn, Nguyễn Hoàng Mai - Nguyên Tâm dịch) hân hạnh được vinh danh giải Khuyến khích.

Sứ Đoàn Iwakura là tác phẩm nghiên cứu tập hợp nhiều tư liệu giá trị, giúp độc giả hiểu rõ hơn về chuyến du khảo nhằm canh tân Nhật Bản thời Minh Trị dưới góc nhìn của người phương Tây. Để có một đường lối phát triển đất nước hoàn toàn mới, người Nhật đã khởi động chuyến công du gọi là Sứ mệnh Iwakura thăm Hoa Kỳ và nhiều nước châu Âu. Đây là một chuyến đi lịch sử có tầm quan trọng đến mức khi nhắc về Minh Trị Duy Tân, người ta lập tức nhớ đến chuyến đi này.

Sách dày 427 trang, gồm 11 chương tổng hợp các bài viết của Ian Nish và 12 chuyên gia trong lĩnh vực quan hệ quốc tế khu vực Nhật Bản và Đông Á. Tám chương đầu, độc giả sẽ cùng phái đoàn đi qua tám cường quốc từ Mỹ, Anh, Pháp, Bỉ, Đức, Nga, Thụy Điển và Italy. Bản ghi chép của những học giả góp phần tái hiện hành trình tìm kiếm “văn minh khai sáng” của sứ đoàn Iwakura tại trời Âu dưới góc nhìn của người phương Tây. Ba phần còn lại trong ấn phẩm là bài phân tích, nhận định của chuyên gia lịch sử, đánh giá tình hình nước Nhật sau chuyến công du.

Để hiểu thêm về một lát cắt lịch sử quan trọng của Nhật Bản, cũng như đọc thêm về chuyến đi được mệnh danh là “Chuyến công du lịch sử thay đổi nước Nhật”, mời bạn tìm đọc sách tại đây hoặc tại hệ thống các nhà sách Phương Nam trên toàn quốc.

Đọc bài viết

Trà chiều

Nhà Sách Phương Nam đồng hành cùng các bạn học sinh tham gia cuộc thi ‘F1 in Schools’

Published

on

F1 in Schools là một giải đấu mang tính giáo dục, cạnh tranh toàn cầu do Formula One kết hợp với chương trình quốc tế STEM (khoa học, công nghệ, kỹ thuật, toán học). Giải đấu được tổ chức hàng năm dành cho học sinh trung học với mục đích giới thiệu kỹ thuật cho những người trẻ tuổi trong một môi trường thú vị. Mỗi đội thi (từ 3 - 6 học sinh) phải thiết kế và chế tạo một chiếc xe đua Công thức 1 cỡ nhỏ từ Khối mô hình F1 chính thức bằng các công cụ thiết kế CAD/CAM.

Năm 2024, ADUA Racing - đội bao gồm các học sinh cấp 2 của trường British International School Ho Chi Minh City đã vinh hạnh giành được cơ hội tham gia vòng chung kết cuộc thi F1 in Schools ở Dubai, Ả Rập Saudi. Đây là đội duy nhất đại diện Việt Nam tham gia vòng chung kết năm nay.

Những nỗ lực rèn luyện, khả năng sáng tạo, tư duy học tập đáng ngưỡng mộ của các em học sinh trong giải đấu này phù hợp với định hướng và giá trị cốt lõi mà Nhà Sách Phương Nam luôn muốn đem lại cho các bạn đọc và khách hàng trên toàn quốc.

Vì vậy, Nhà Sách Phương Nam hân hạnh trở thành nhà tài trợ đồng hành cùng đội thi ADUA Racing trên hành trình vươn ra thế giới. Nhà Sách Phương Nam hy vọng nỗ lực này sẽ góp phần ươm mầm cho những tài năng tương lai, khuyến khích người trẻ phát triển tư duy độc lập, sáng tạo.

Nhà Sách Phương Nam luôn chú trọng hỗ trợ, khuyến khích thế hệ trẻ phát huy tối đa tiềm năng của bản thân. Bên cạnh đó, hệ thống Nhà Sách Phương Nam vẫn luôn nỗ lực trên hành trình kết nối bạn đọc đến với thế giới tri thức thông qua những cuốn sách hay và các hoạt động ý nghĩa.

Cảm ơn sự ủng hộ của các độc giả và khách hàng đã tạo điều kiện để Nhà Sách Phương Nam tiếp tục đồng hành cùng thế hệ trẻ trên những chặng đường đầy ý nghĩa trong tương lai.

Đọc bài viết

Trà chiều

Sự kiện giao lưu & ký tặng: Bước Qua Nước Mắt, Tự Khắc Trưởng Thành

Published

on

Nhân dịp ra mắt tác phẩm mới Bước qua nước mắt, tự khắc trưởng thành, Nhà Sách Phương Nam và Phương Nam Book phối hợp cùng tác giả Anh Khang tổ chức sự kiện giao lưu và ký tặng vào lúc 16g00, thứ Bảy ngày 16.11.2024 tại sân khấu A – Đường sách TP. Hồ Chí Minh (Nguyễn Văn Bình, P. Bến Nghé, Q.1, TP. HCM).

Bước qua nước mắt, tự khắc trưởng thành là tác phẩm kỷ niệm hơn một thập kỷ viết văn của tác giả Anh Khang. Anh gọi đây là một “cuốn sách làm lành” – thay vì “chữa lành” như cách gọi thường thấy trong xã hội hiện đại. Tác phẩm được chia làm hai phần, mở đầu bằng “Độc thoại” với những dòng tư lự đơn lẻ như tự trấn an “đứa trẻ bên trong đang ăn vạ trên đường trưởng thành”, rồi sang đến “Đối thoại” là những lời tâm can san sẻ cùng Gen Z lẫn Gen Z(à) để tìm sự ủi an. Mỗi câu, mỗi lời tâm tình thủ thỉ đều quá đỗi chân thành, như chính lời tác giả tự nhận thì đây “chính là những ghi chép trong lúc ‘khóc một trận đã đời’, rồi từ nay, chỉ nhìn về phía trước”.

Kể từ khi xuất bản tác phẩm đầu tay Ngày trôi về phía cũ… vào năm 2012, đến nay Anh Khang đã trở thành “tác giả triệu bản” với nhiều tác phẩm nhận được sự đón nhận nồng nhiệt của độc giả. Anh còn được bạn đọc thương tặng tên gọi “nhà văn của những nỗi buồn tuổi trẻ” vì những chia sẻ sâu sắc và đầy cảm thông trong từng trang sách. Sách Bước qua nước mắt, tự khắc trưởng thành đánh dấu sự trở lại của Anh Khang sau 4 năm tạm vắng mặt trên văn đàn, đồng thời cũng là món quà tri ân dành tặng cho thế hệ độc giả đã trưởng thành cùng những bài viết của anh.

Bước qua nước mắt, tự khắc trưởng thành – tác phẩm mới nhất của tác giả Anh Khang do Phương Nam Book liên kết xuất bản.

Đến với sự kiện giao lưu và ký tặng, độc giả sẽ có cơ hội trò chuyện cùng nhà văn Anh Khang và lắng nghe anh chia sẻ về những thăng trầm trong quá trình sáng tác cuốn Bước qua nước mắt, tự khắc trưởng thành. Đặc biệt, sự kiện còn chào đón sự góp mặt của ca sĩ - nhà văn Hamlet Trương.

Giao Lưu & Ký Tặng: Bước Qua Nước Mắt, Tự Khắc Trưởng Thành

  • Thời gian: 16:00 – Thứ bảy, ngày 16.11.2024
  • Địa điểm: Sân khấu A – Đường sách TP. Hồ Chí Minh (Nguyễn Văn Bình, P. Bến Nghé, Q.1, TP. HCM)
  • Vào cửa tự do

Về tác giả: Quách Lê Anh Khang

  • Công việc chính là làm báo, công việc phụ là làm mệt mình bằng những cảm xúc đa mang. Mọi nghề nghiệp đã và đang làm như phóng viên, biên tập viên, PR, MC... đều có vẻ khá nghiệp dư, nhưng lại rất chuyên nghiệp trong vai trò làm “người độc thân nhạy cảm”.
  • Ngày sinh: 11/8
  • Cung Hoàng đạo: Sư Tử (Leo)
  • Cử nhân khoa Báo chí & Truyền thông – Đại học KHXH&NV TP.HCM
  • Sách đã xuất bản:
    • Ngày trôi về phía cũ... (2012)
    • Đường hai ngả, người thương thành lạ (2013)
    • Buồn làm sao buông (2014)
    • Đi đâu cũng nhớ Sài Gòn và... Em (2015)
    • Thương mấy cũng là người dưng (2016)
    • Trời vẫn còn xanh, em vẫn còn anh (2017)
    • Người xưa đã quên ngày xưa (2018)
    • Những năm tháng đó, có tôi yêu người (2019)
    • Thả thính chân kinh (2020)
    • Bước qua nước mắt, tự khắc trưởng thành (mới xuất bản – năm 2024)
Đọc bài viết

Cafe sáng