Phía sau trang sách

Cuộc chiến không dây – Cuộc chiến vô hình

Published

on

Cuộc bầu cử năm 2020 cho thấy sự chia rẽ dường như không thể hàn gắn của một nước Mỹ xáo trộn. Thế nhưng lẩn trong những trận đối đầu trên sóng truyền hình, người ta thấy rằng cả Trump và Biden đều muốn ghi điểm ở một mặt trận, và một trong số đó là thái độ của Mỹ với Trung Quốc. Nói rộng ra hơn, chưa khi nào lưỡng viện thống nhất một cách triệt để hơn thế, khi Trump dự định sẽ tiếp tục “kìm nén” Trung Quốc; còn Biden khi đó hứa sẽ “kềm giữ” sự trỗi dậy của một siêu cường đang lên.

Sự bành trướng của đất nước tỷ dân này không chỉ xuất hiện ở biển Đông với thứ “vật chất tối” không có thật là đường lưỡi bò, mà một cách vô hình, nó cũng trườn khắp toàn cầu trong bộ áo choàng phù thủy mong manh mà ta không thể thấy bằng mắt thường. Trong cuốn 2030 – Những xu hướng lớn sẽ định hình thế giới tương lai, nhà quan sát Mauro F. Guillén cũng cảnh báo thập kỉ sắp tới đây là sự vươn mình của Trung Quốc, cũng như mạng 6G – một khái niệm dường như vẫn còn trong phòng thí nghiệm, nhưng là có thật. Trở về thời điểm hiện tại, Trung Quốc dường như cũng đang “vi hành” trên khắp thế giới thông qua một cuộc chiến – cuộc chiến không dây.

Một lịch sử hùng mạnh

Năm 1980, khi Colin Golder – người sau này sẽ hỗ trợ triển khai mạng truyền thông số cho Trung Quốc đặt chân đến đất nước sau cuộc cách mạng nhân dân 30 năm mà Mao tạo ra, mức sống nơi này thậm chí còn thấp hơn cả Sudan và mọi thứ dường như đều được làm bằng tay. Đó là khi Mao vừa qua đời, Đặng Tiểu Bình lên nắm chính quyền và mọi thứ chỉ mới sơ khởi. Nhà ga hoành tráng nhất lúc đó có thể nói không lớn hơn một quầy bar giản dị ở phương Tây, trong khi người dân thì ủ ê trong những bộ Mao phục rộng thùng thình, được phân phát với số lượng ba bộ một năm.

Thế nhưng không ai tin rằng chỉ vài thập niên sau đó, Trung Quốc đã đứng một phía riêng với Thế giới, đối đầu, kình chống, và… còn gì nữa?

Tác giả Jonathan Pelson – nhà quan sát, người làm việc cho Lucent cũng như Bristish Telecom đã khắc họa một cách chi tiết thứ gì làm nên sức mạnh cho siêu cường ấy. Bằng những bài học của Lão Tử, Mao, Đặng Tiểu Bình… ông đã xây dựng một lịch sử song song giữa hai bến bờ Đông – Tây, giữa thời Bostrom mới câu móc dây đồng để dùng điện thoại trong xe, cho đến khi AT&T phát minh các thiết bị không dây, chiếc Motorola đầu tiên và sự trỗi dậy của Huawei – tập đoàn viễn thông mà bất cứ ai nghe đến cũng phải hoảng sợ.

Jonathan Pelson đã làm rõ những sai lầm của phương Tây, từ đó tạo điều kiện cho vị thế lớn mạnh của Trung Quốc. Rõ ràng là khi phương Tây đang bận đàm phán, sáp nhập, chia rẽ, đút lót cho nhau bằng các sân golf và những vật chất đắt tiền; thì Huawei đã kịp lan rộng sang Ấn. Từ nơi cần những kỹ sư Harvard để dạy cho họ bài học về mạng viễn thông, giờ đây với kỹ thuật “học đảo ngược”: Trung Quốc vươn lên vị thế bá chủ. Như chính cách ví von mà Jonathan nói, “chúng tôi [phương Tây] đưa cho họ nguyên liệu để nấu món ăn kiểu Tây, nhưng không ngờ họ đã dùng luôn cùng bàn ăn với chúng tôi”.

Hẳn nhiên, Huawei xuất hiện và đối đầu không chỉ bởi sai lầm có phần tự tin của phương Tây, mà chính cá tính Trung Quốc cũng đóng một vai trò quan trọng. Trước tiên, họ quy định các doanh nghiệp nước ngoài không được tham gia đấu thầu quá 20% giá trị gói; cùng với tính hoài nghi và luôn luôn theo dõi, Trung Quốc biến chuyển từ một người không biết gì, chuyển sang “học đảo ngược” – từ sản phẩm mà phương Tây bán cho họ, họ tìm ra phương pháp và sáng tạo thành của riêng của mình. Huawei hay Trung Quốc luôn tồn tại ở đó như “cáo canh chuồng gà”, trong khi phương Tây còn đầy tự tin và ảo tưởng vào vị trí của mình.

Tại sao là Huawei?

Từ khoản đầu tư 5000 dollar vào năm 1987, đến nay nó đã trở thành công ty có trị giá hơn cả BMW, Boeing… với con số 120 triệu dollar. Huawei dường như là doanh nghiệp “bí ẩn” nhất trên thế giới, khi hầu như không ai chắc chắn và hiểu rõ được sơ đồ hoạt động của nó. Khi tờ New York Times lên bài về nghi vấn cơ cấu thực chất của nó, mọi thứ đã được tiết lộ dù cho Huawei nỗ lực chối từ. Nhậm Chính Phi – người đứng đầu Huawei chỉ chiếm 1% cổ phần, trong khi 99% còn lại đi vào một “ủy ban công đoàn” ảo, mà nói cách khác, là chảy về phía nhà nước.

Điều này lý giải vì sao lại tồn tại một kiểu đấu thầu “ngược ngạo” chưa từng có tiền lệ, thách thức bất cứ công ty viễn thông nào có thể giành chiến thắng. Theo đó trong các gói thầu nhằm tiến ra thế giới, Huawei giành lấy thị phần bằng cách chịu thua lỗ bằng các chi phí cận biên (thường được hiểu như là phá giá). Công ty giảm biên lợi nhuận đến mức thấp nhất, đập tan chi phí nghiên cứu cũng như phát triển của các bên khác, phá hủy sự cạnh tranh và độc nhất một mình một cõi. Điều đó dễ dàng giải thích cho việc đốt cháy 75 tỉ dollar nhanh chóng, khi không một ai phản đối vì thật sự không có cổ đông nào tồn tại, ngoài nhà nước Trung Quốc.

Hẳn nhiên phương Tây cũng không để yên cho những việc này. Khi chính quyền các nước hạn chế việc sử dụng sản phẩm viễn thông của Trung Quốc ở các nơi đắc địa, bộ sậu của Nhậm Chính Phi liền thông minh đẩy chúng sang những vùng hẻo lánh nông thôn. Nhưng đằng sau đó, những vùng này cũng chính là nơi đặt các cơ quan quan trọng, như các cơ sở quân sự, quốc phòng. Chính quyền Trung Quốc cũng khôn ngoan hơn khi thêm vào các gói thầu những chính sách cộng thêm, như hỗ trợ các khoản vay, các công trình hạ tầng cầu cảng, cao tốc, nước sạch… Và dễ thấy chính các nước nghèo ở châu Phi là đối tượng “màu mỡ” cho ván bài này, và bộ mặt không lâu sau đó đã được vạch trần.

Khi Liên minh châu Phi AU công bố các sự cố về lỗ hổng hệ thống, mạng lưới các micro nghe lén khắp nơi trong hệ thống viễn thông mà Huawei đầu tư và tiến hành lắp đặt, đó cũng là khi công ty viễn thông lớn nhất và thành công nhất của Canada, Nortel biết rằng thông tin của họ đang đi về một máy chủ ở Trung Quốc, và tòa nhà này liền sau đó trở thành trụ sở của một cơ quan Quốc phòng. Bây giờ cuộc chiến thương mại tồn tại ở hai mặt, nó vừa đem lợi về cho Trung Quốc (hiển nhiên trong phần lớn trường hợp), nhưng cũng đồng thời phụ giúp chính quyền độc tài châu Phi giữ vững quyền lợi của mình. Đó là khi Uganda kiểm soát biểu tình qua nền tảng Skype và Whatsapp, đó là khi Ethiopia phải nín nhịn lắp đặt gói thầu vì khoản vỡ nợ… và giờ đây chủ nghĩa đế quốc công nghệ cao đã được thiết lập.

Không dừng ở đó, Huawei còn bổ sung cho mình một đường lối thu hút nhân tài, những người từ phương Tây mà khi bong bóng dotcom vỡ tan, nhiều người khăn gói sang miền đất hứa để rồi sớm sẽ nhận ra việc họ cần làm là bán thông tin đã biết trước. Từ những nhân viên từng làm ở thung lũng Silicon cho đến các nguyên thủ quốc gia, những người đại diện cho lưỡng viện có mối quan hệ và ảnh hưởng nhất định; Huawei thu hút của cựu thủ tướng Anh David Cameron và điều đó làm cho bong bóng bao trùm của thương hiệu này ngày càng bao trùm và lớn mạnh.

Kềm giữ sức mạnh

Thế liệu phương Tây kiểm soát những vấn đề này bằng cách nào? Dể thấy những gì Trump làm đối với Trung Quốc trong nhiệm kì của mình là sự cứng rắn cần thiết cho những gì mà chiếc áo tàng hình đang cố gắng làm. Chính quyền Mỹ có thể không cản được Huawei sản xuất chip, nhưng còn hơn thế, họ đã nghiêm cấm các nhà máy fab – nơi cung cấp thiết bị làm chip cho Huawei, và Mỹ là nơi duy nhất sở hữu các nhà máy này. Canada dẫn độ “công chúa Huawei”, bà Mạnh Vãn Chu do vi phạm chính sách trừng phạt đối với Iraq.

Ở châu Âu, Thụy Điển cấm các công ty viễn thông Trung Quốc tham gia đấu thầu, trong khi Phần Lan giảm thiểu doanh số bán ra của Huawei. Pháp từ chối thiết bị của Huawei, cũng tương tự với Úc, Nhật và New Zealand. Tuy nhiên sự đồng lòng này cũng vấp phải không ít chỉ trích từ phía Trung Quốc, và các nhà lãnh đạo cũng đang hết sức cẩn trọng với bất kì quyết định nào của mình. Cựu thủ tướng Đức Angela Merkel đã tạo nên một cuộc tranh luận vì sự chậm trễ trong việc giới hạn Huawei ở đất nước này, nhưng cũng khó trách bà, khi thị trường tỷ dân đã đe dọa cắt giảm và giải trừ dần dần thương hiệu xe hơi của Đức Volkswagen, và rõ ràng là một thị trường quan trọng của đất nước này.

*

Giờ đây với những chính sách kềm giữ của phương Tây, tương lai của Huawei có thể nói là khá… bất định. Tuy bị bắt chẹt ở lục địa già, thế nhưng dường như ở phần lớn châu Á và châu Phi, đây vẫn là một thị trường tiềm năng của dịch vụ cung cấp mạng viễn thông. Huawei hay Trung Quốc rõ ràng cho thấy tham vọng của mình, mà quan trọng hơn, đã được chuẩn bị sâu xa từ trước chứ không hẳn chỉ trong ngày hiện tại. Cũng như sự kiên định trong các kế hoạch nhảy vọt 5 năm, 10 năm mà ta hay nghe; Cuộc chiến không dây vẫn còn ở đó dưới nhiều hình hài, mà quan ngại hơn là khi khó để phát hiện trong một thời đại số và công nghệ phát triển từng ngày. Một cuốn sách hay, nhiều thông tin và đầy cảnh báo.

Tác giả, nhà quan sát Jonathan Pelson

Hết.

minh.

Click to comment

Viết bình luận

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Phía sau trang sách

Giải mã hạnh phúc: Khám phá nguồn gốc của niềm vui và sự hài lòng

Liệu có bí mật nào cho hạnh phúc? Đây là câu hỏi đã xuất hiện từ hàng thập kỷ trước, và nhiều triết gia, lãnh tụ tôn giáo cũng như nhà khoa học đã đưa ra câu trả lời của riêng họ. Nhưng liệu có thể dùng khoa học để giải mã sự mưu cầu hạnh phúc được không?

Published

on

Hãy cùng đến với “Giải mã hạnh phúc”. Đây là một giả thuyết được đưa ra bởi chuyên gia tâm lý Jonathan Haidt, cho rằng hạnh phúc đến từ những khao khát nội tâm và đồng thời cũng đến từ các yếu tố bên ngoài. Nói cách khác thì hạnh phúc vừa là “bẩm sinh”, vừa là “nuôi dưỡng”.

Cụ thể thì như vậy nghĩa là gì? Hãy cùng phân tích các thành phần tạo nên “Giải mã hạnh phúc”, cũng như cách ứng dụng chúng vào cuộc sống để tìm kiếm niềm vui và sự hài lòng.

Bẩm sinh

Yếu tố di truyền đóng một vai trò nhất định trong cảm nhận chung về hạnh phúc của chúng ta. Một số người sinh ra đã có cái nhìn lạc quan, trong khi những người khác có thể phải vật lộn với lo âu và trầm cảm. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là mặc dù di truyền có thể ảnh hưởng đến mức độ hạnh phúc cơ bản, nhưng chúng không phải là yếu tố quyết định duy nhất.

Nuôi dưỡng

Môi trường và trải nghiệm cũng định hình hạnh phúc, điều này  bao gồm các mối quan hệ, công việc và thậm chí cả cộng đồng nơi chúng ta sống. Bằng cách tạo ra một môi trường hỗ trợ và trọn vẹn, chúng ta có thể nuôi dưỡng hạnh phúc lớn hơn trong cuộc sống.

Cân bằng giữa mong muốn và hoàn cảnh: “Giải mã hạnh phúc” cho rằng chúng ta có thể tìm thấy hạnh phúc bằng cách cân bằng giữa mong muốn bên trong và hoàn cảnh bên ngoài. Ví dụ, nếu bạn có mong muốn mạnh mẽ về an ninh tài chính, có thể bạn cần tìm một công việc mang đến nguồn thu nhập ổn định. Mặt khác, nếu bạn có niềm đam mê sâu sắc với sự sáng tạo, việc theo đuổi một sự nghiệp cho phép niềm đam mê đó phát triển có thể quan trọng hơn.

Vậy, làm cách nào để áp dụng “Giải mã hạnh phúc” vào thực tiễn? Dưới đây là một vài mẹo giúp bạn tìm thấy niềm vui và sự hài lòng trong cuộc sống:

1. Xác định các giá trị của bản thân: Hiểu được điều gì thực sự quan trọng với bạn có thể giúp định hướng các quyết định và tạo ra một cuộc sống viên mãn hơn.

2. Nuôi dưỡng các mối quan hệ: Mối quan hệ bền chặt với gia đình và bạn bè có thể mang lại tình yêu thương, sự hỗ trợ và cảm giác được thuộc về.

3. Theo đuổi đam mê: Tham gia vào các hoạt động và sở thích mang lại niềm vui có thể làm tăng cảm giác hạnh phúc và hài lòng.

4. Thực hành lòng biết ơn: Dành thời gian để trân trọng những điều tốt đẹp trong cuộc sống, dù nhỏ bé, có thể làm tăng cảm giác hạnh phúc tổng thể của bạn.

5. Cho đi: Giúp đỡ người khác có thể mang lại ý nghĩa và sự trọn vẹn cho cuộc sống của chúng ta.

Jonathan Haidt là một nhà tâm lý học và nhà tâm lý học xã hội, nổi tiếng với các công trình nghiên cứu về tâm lý học đạo đức và tâm lý học tư tưởng chính trị. Ông là giáo sư ngành Lãnh đạo Đạo đức tại Trường Kinh doanh Stern thuộc Đại học New York, và đã xuất bản một số cuốn sách và nhiều bài báo nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý học.

Các công trình của Haidt thường tập trung vào ý tưởng rằng niềm tin và giá trị đạo đức của chúng ta được hình thành bởi nhiều yếu tố, bao gồm văn hóa, sự nuôi dạy và kinh nghiệm cá nhân. Ông lập luận rằng đạo đức không chỉ là vấn đề lý trí mà còn bị ảnh hưởng bởi cảm xúc và trực giác của chúng ta.

Một trong những đóng góp đáng chú ý nhất của Haidt cho lĩnh vực tâm lý học là mô hình “trực giác xã hội” về phán đoán đạo đức. Mô hình này cho rằng các phán đoán đạo đức thường dựa trên những đánh giá tự động, vô thức về các tình huống, thay vì lý luận có ý thức và có chủ ý. Công trình này thách thức quan điểm truyền thống cho rằng việc ra quyết định đạo đức là một quá trình hoàn toàn lý trí, và nhấn mạnh tầm quan trọng của cảm xúc và trực giác trong việc hình thành niềm tin đạo đức của chúng ta.

Nghiên cứu của Haidt cũng đã khám phá vai trò của đạo đức trong hệ tư tưởng chính trị, và ông đã chỉ ra rằng những người theo chủ nghĩa bảo thủ và tự do thường có nền tảng đạo đức khác nhau. Ví dụ, những người theo chủ nghĩa bảo thủ có xu hướng coi trọng các giá trị như lòng trung thành, quyền lực và sự thiêng liêng, trong khi những người theo chủ nghĩa tự do có xu hướng coi trọng sự công bằng và chăm sóc. Haidt lập luận rằng những khác biệt về đạo đức này đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình thái độ và hành vi chính trị.

Các công trình của Haidt đã được trích dẫn rộng rãi và nhận được nhiều giải thưởng, bao gồm Giải thưởng William James Fellow từ Hiệp hội Khoa học Tâm lý. Các cuốn sách của ông được ca ngợi vì dễ tiếp cận và chứa đựng những hiểu biết sâu sắc về tâm lý con người.

Nhìn chung, những đóng góp của Jonathan Haidt cho lĩnh vực tâm lý học đã làm sáng tỏ vai trò của đạo đức và cảm xúc trong việc định hình niềm tin và hành vi, đồng thời giúp mở rộng hiểu biết về sự phức tạp của tâm trí con người.

Tóm lại, “Giải mã hạnh phúc” nhắc nhở chúng ta rằng hạnh phúc là sự kết hợp của cả bẩm sinh và nuôi dưỡng. Bằng cách cân bằng những mong muốn bên trong với hoàn cảnh bên ngoài, chúng ta có thể tạo ra một cuộc sống viên mãn và vui vẻ hơn. Vậy nên, hãy thử kiểm chứng “Giải mã hạnh phúc” và xem liệu nó có khiến bạn hạnh phúc hơn không nhé!

Lam dịch từ MindfulMac

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Trách nhiệm thuộc về ai khi thiên nhiên hoang dã trở thành “tội phạm”?

Gấu đen đột nhập nhà dân, cây cối bị tình nghi gây ra án mạng, con nai băng qua đường không đúng luật. Nếu thiên nhiên phạm luật thì ai sẽ là người chịu trách nhiệm?

Published

on

Trong thế giới ngày càng đô thị hóa, ranh giới giữa lãnh địa con người và thiên nhiên hoang dã trở nên mong manh hơn bao giờ hết, dẫn đến những cuộc "chạm trán" dở khóc dở cười. Mary Roach đã khám phá thế giới kỳ thú nơi luật pháp - con người giao thoa, xung đột với bản năng tự nhiên trong Fuzz - Khi tự nhiên phạm luật.

Giải mã "tội ác" của thiên nhiên

Mary Roach mở đầu Fuzz bằng cách đặt ra một câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại khơi gợi vô số vấn đề phức tạp: Điều gì xảy ra khi thiên nhiên "phạm luật"? Không chỉ là những con thú lớn như gấu hay báo sư tử gây rắc rối ở vùng ngoại ô, danh sách "tội phạm tự nhiên" của Roach còn bao gồm cả những loài chim ăn trộm nông sản, những con khỉ tinh ranh ở Ấn Độ, những hạt đậu độc gây chết người hay thậm chí là những cái cây vô tri bị xem là mối nguy hiểm tiềm tàng.

Roach không ngồi yên trong phòng viết mà xông pha thực địa. Bà tham dự một khóa học về an toàn khi gặp thú dữ, theo chân các nhà khoa học điều tra hiện trường các vụ tấn công của động vật hoang dã, thậm chí nếm thử các loại thực vật bị xem là "có vấn đề".

Sách Fuzz - Khi tự nhiên phạm luật (trái) và tác giả Mary Roach.

Khi tìm hiểu về những con voi ở Bắc Bengal thích chè chén, say xỉn, bà cho biết voi uống thứ mà dân làng thường uống: haaria, loại rượu pha chế tại nhà được lên men và dự trữ với số lượng đủ để làm say một con voi. "Theo Sĩ quan Raj, có hai điều xảy ra khi voi say xỉn. Hầu hết chỉ lạc đàn và ngủ quên. Nhưng dường như mọi đàn đều có một kẻ say xỉn hung hăng, thường là con đầu đàn hoặc voi đực đang trong kỳ musth. Trên đời, dù bạn có muốn mạo hiểm thế nào chăng nữa thì cũng phải tránh xa một con voi đực say xỉn", Roach viết.

Trọng tâm của Fuzz không phải là việc kết tội thiên nhiên mà là nỗ lực giải mã những hành vi bị xem là "phạm luật" ấy dưới góc độ khoa học. Tác giả đưa độc giả đi sâu vào thế giới của sinh thái học hành vi, di truyền học bảo tồn, khoa học pháp y động thực vật và quản lý động vật hoang dã.

Cụ thể như việc tìm hiểu các nghiên cứu tập tính nhằm hiểu rõ hơn về cách động vật di chuyển, kiếm ăn, và phản ứng với sự hiện diện của con người, từ đó xây dựng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn, như thiết kế hàng rào chống gấu, tạo hành lang di chuyển an toàn cho động vật hoang dã...

Con người nằm ở đâu trong "tội ác" này?

Một trong những thông điệp ngầm nhưng mạnh mẽ xuyên suốt Fuzz là sự tự vấn về vai trò của con người trong các cuộc xung đột với thiên nhiên. Mary Roach đặt câu hỏi: Liệu việc phá hủy môi trường tự nhiên, thay đổi cảnh quan, để thức ăn ngoài trời, vứt rác không đúng cách đã vô tình "mời gọi" động vật hoang dã vào những tình huống rắc rối?

Theo tìm hiểu của Roach, một con gấu vào khu dân cư tìm thức ăn không phải vì nó "xấu tính". Mà có thể vì nguồn thức ăn tự nhiên của nó bị suy giảm hoặc vì thùng rác của con người quá hấp dẫn, dễ tiếp cận. Bà không đổ lỗi cực đoan nhưng chỉ ra nhiều "tội ác" của thiên nhiên thực chất là hậu quả trực tiếp hoặc gián tiếp từ hành động của con người.

Cuốn sách cũng nhắc đến những tình huống tiến thoái lưỡng nan về đạo đức, thực tiễn trong việc quản lý xung đột. Từ những người ủng hộ biện pháp cứng rắn để bảo vệ tài sản và tính mạng con người, đến những nhà bảo tồn nỗ lực tìm kiếm giải pháp nhân đạo hơn, tác giả để độc giả tự suy ngẫm về sự phức tạp của việc tìm kiếm điểm cân bằng. Làm thế nào để vừa bảo vệ lợi ích của con người, vừa tôn trọng quyền sống và không gian sinh tồn của các loài khác?

Theo Nguyệt Dạ | ZNews

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Nếu từng khóc khi xem phim “Mưu cầu hạnh phúc”, thì đây là cuốn sách bạn nên đọc

Published

on

Trong bộ phim Mưu Cầu Hạnh Phúc (The Pursuit of Happyness) ra mắt vào năm 2006 của đạo diễn Gabriele Muccino, diễn viên Will Smith vào vai Chris Gardner - một người cha đơn thân thất nghiệp, vô gia cư, phải vật lộn giữa cuộc sống bấp bênh, những đêm ngủ ở nhà ga, và giấc mơ đổi đời từ một chương trình thực tập không lương. Đó là một hành trình đầy khổ đau, nước mắt, nhưng cũng là bản hùng ca của lòng kiên cường và khát khao vươn lên.

Cùng năm 2006, chuyên gia tâm lý học Jonathan Haidt cho ra đời Giải Mã Hạnh Phúc, một công trình kết nối những minh triết cổ đại với khoa học hiện đại để trả lời câu hỏi muôn thuở: Hạnh phúc là gì, và làm sao để có được nó?

Khi đặt nhân vật Chris Gardner bên cạnh các giả thuyết về hạnh phúc của Haidt, ta nhận ra: Có những chân lý không bị mài mòn bởi thời gian hay hoàn cảnh, chẳng hạn như việc hạnh phúc không đến từ việc trốn tránh khổ đau, mà từ cách ta bước xuyên qua nó.

Will Smith và con trai Jaden Smith trong Mưu Cầu Hạnh Phúc.

"Con voi" và "người cưỡi voi": Cảm xúc và lý trí trong hành trình sinh tồn

Tác giả Jonathan Haidt dùng hình ảnh “con voi và người cưỡi voi” để ví von mối quan hệ giữa cảm xúc (con voi) và lý trí (người cưỡi). Trong phim, Chris Gardner nhiều lần bị cảm xúc dồn vào chân tường: Khi bị đuổi khỏi nhà, khi mất chỗ ngủ, khi con trai hỏi “Chúng ta có nhà không?”. Nhưng chính trong những khoảnh khắc ấy, “người cưỡi voi” - lý trí, bản lĩnh, lòng tin của Chris - vẫn kiên định dẫn đường.

Anh không để cảm xúc giận dữ, tuyệt vọng kiểm soát mình. Anh chọn hành động, kiên trì học hỏi, giữ vững phẩm giá ngay cả khi lau dọn toilet công cộng để có thêm chút tiền. Dù cảm xúc có lúc muốn gục ngã, anh vẫn tiếp tục hành động có lý trí, không để cơn tuyệt vọng làm tê liệt mình. Những lúc phải ngủ ở ga tàu với con trai, Chris vẫn giữ lòng tự trọng và tiếp tục cố gắng, giống như một người cưỡi đang cố gắng điều khiển một con voi đầy hoảng loạn.

Điều kiện ngoại cảnh và “ngưỡng hạnh phúc”

Sách Giải Mã Hạnh Phúc chỉ ra rằng con người có “mức độ hạnh phúc” nhất định. Ta có thể vui hoặc buồn nhất thời vì sự kiện bên ngoài, nhưng sau đó sẽ quay về mức hạnh phúc trung bình của mình. Thế nhưng, Haidt cũng lưu ý rằng có những yếu tố bên ngoài ảnh hưởng lâu dài đến hạnh phúc: nghèo đói, cô lập, hoặc bị sỉ nhục kéo dài.

Chris Gardner trải qua gần như tất cả những điều này, nhưng thay vì cam chịu, anh đã cố gắng tìm nhiều cách khác nhau để xoay chuyển số phận của bản thân, dẫu có những lúc rơi vào cảnh nghèo túng đến mức chỉ còn vỏn vẹn 30 đô la trong ví. Vì đã nỗ lực tự mình thay đổi hoàn cảnh nên khi thành công đến, anh không chỉ nhận được phần thưởng vật chất mà kèm theo đó còn là cảm giác xứng đáng, sự gắn kết với con trai, và lòng tự tôn được củng cố.

Ý nghĩa và mục đích sống: Cội nguồn của hạnh phúc bền vững

Haidt cho rằng hạnh phúc bền vững không đến từ việc theo đuổi khoái lạc (pleasure), mà đến từ việc sống có mục tiêu, có giá trị. Chris Gardner không chỉ muốn giàu mà hơn thế nữa, anh muốn trở thành một người cha xứng đáng, một con người có giá trị. Tình yêu dành cho con trai là kim chỉ nam dẫn lối, khiến anh không bỏ cuộc dù bị cả thế giới quay lưng.

Điều này khớp với một câu nói của triết gia Friedrich Nietzsche: "Nếu bạn có một lý do đủ lớn để sống, bạn có thể chịu đựng hầu hết mọi nỗi đau." (He who has a why to live for can bear almost any how).

Hạnh phúc không phải đích đến, mà là hành trình

Cuối phim, khi Chris được nhận vào làm chính thức, anh rưng rưng cố không bật khóc giữa đám đông, chạy vội đến nhà trẻ của con trai và ôm lấy con. Đó không chỉ là giây phút hạnh phúc đơn thuần, mà còn là sự giải phóng sau bao tháng ngày chịu đựng và không từ bỏ. Từ một nhân viên chào bán thiết bị y tế, cuộc đời Chris đã thay đổi. Đó là minh chứng cho giả thuyết cuối cùng của Haidt: “Hạnh phúc không phải là thứ mà bạn có thể tìm thấy, có được hoặc đạt được một cách trực tiếp. Bạn phải có được các điều kiện phù hợp và sau đó chờ đợi. Một số điều kiện đó nằm trong bạn, chẳng hạn như sự gắn kết thống nhất giữa các phần và cấp độ trong tính cách của bạn. Các điều kiện khác yêu cầu mối quan hệ với những thứ bên ngoài bạn: giống như cây cối cần mặt trời, nước và đất tốt để phát triển, con người cũng cần tình yêu, công việc và sự kết nối với một điều gì đó lớn lao hơn.”

Mưu Cầu Hạnh Phúc không kể lại con đường đạt đến thành công của một người đàn ông, mà đã khắc họa lại lòng kiên trì bền bỉ và ý chí quyết tâm vượt lên số phận. Giải Mã Hạnh Phúc không dạy ta cách để luôn hạnh phúc, mà cho ta công cụ để hiểu hạnh phúc thật sự là gì. Một bên là nhân vật trong phim, một bên là những giả thuyết được đúc kết từ hàng ngàn năm trí tuệ của nhân loại, giao nhau tại điểm giữa: sự gắn kết với cuộc sống, niềm tin vào một điều tốt đẹp và cao cả hơn chính bản thân mình.

Lam

Đọc bài viết

Cafe sáng