Phía sau trang sách

Những đốm lửa lưu lạc: Xung động ngầm âm ỉ, và bùng phát như một kíp nổ

Published

on

Điều đầu tiên đọng lại sau khi đọc Những đốm lửa lưu lạc chỉ có thể là tâm thế bàng hoàng. Bàng hoàng bởi nhẽ, với cuốn sách này, Celeste Ng không cho người đọc bất cứ điều gì cụ thể hay là tỏ tường. Nếu ta cố gắng tìm kiếm ý nghĩa đằng sau cuốn sách, những rậm rạp đan cài sẽ che phủ ta. Nếu ta gắng gượng rút ra điều gì khiến nó nổi danh, giọng văn điềm tĩnh sẽ lừa gạt ta. Là một trong 10 cuốn tiểu thuyết hư cấu hay nhất thập niên vừa rồi theo bình chọn của tạp chí Time, Những đốm lửa lưu lạc là cuộc hành trình đi vào địa hạt chênh vênh giữa đúng và sai, phù hợp và khác biệt, quan điểm và góc nhìn – địa hạt mà chỉ dấu chân những nhà phân tâm học từng dấn bước vào, và nay được tái hiện lại dưới góc nhìn văn chương của Celeste Ng, đầy vận động, mạch ngầm và những đối kháng.

Cuốn sách là câu chuyện kể về gia đình nhà Richardson và hai mẹ con Mia và Pearl vừa chuyển đến ở Shaker Heights – thành phố của những người Shaker bảo thủ chủ trương xây dựng thế giới toàn mỹ. Giữa những xung động giữa hai tầng lớp giàu – nghèo, sự vận động già – trẻ, những mạch ngầm cổ hủ – phóng khoáng; những cặp đối ngẫu, suy tư và quan điểm trái ngược dần dần hiện ra, về những vụ kiện, về những tin đồn và vượt trên hết là cách cư dân của thành phố ấy đối diện những gì đã, đang và sắp xảy ra với cuộc sống họ. Không chủ trương chia bè tách phái, không chủ trương nhốt riêng từng lồng, Celeste Ng bằng nét táo bạo hòa trộn văn hóa, cho chúng cộng hưởng; để rồi nhận ra: không phải đen – trắng, không phải Á – Âu, không phải già – trẻ, mà chính con lai F1 mới là những ai chịu đựng nhiều nhất. Sống động và đầy vận động, Celeste Ng viết nên tác phẩm đầy những hạt nhân chờ đợi phân rã, dồn nén chực chờ chỉ một mồi nhử.

Cũng như Zadie Smith trong On Beauty pha trộn vấn đề sắc tộc trong hai gia đình rất trái ngược nhau – một bên bà mẹ da trắng, ông bố da đen, và phía bên kia hoàn toàn ngược lại; thì ở đây, Celeste Ng cũng hòa trộn những cặp đối ngẫu vào chung làm một, để xem phản ứng kết tủa, huyền phù hoặc là hòa tan liệu rằng cái nào rồi sẽ xảy ra? Ở thành phố địa đàng trần gian luôn luôn được lên kế hoạch, giữa những luật lệ hà khắc định kỳ về việc bố trí quy hoạch, về việc màu sơn sơn nhà, về việc cắt cỏ khi quá 6 inch, về những quy tắc viết địa chỉ thư… bỗng một ngày xuất hiện hai mẹ con nghệ sĩ nọ, người phá vỡ hết mọi khuôn phép bằng sự ngây ngô, nhưng ngay sau đó, họ hòa làm một vào trong nhịp sống để rồi xem đó như điều kiện biên của những cưỡng bức cho sự tồn tại. Thế nhưng chính việc đầu hàng luật lệ hà khắc, chính việc chấp nhận, làm và tuân thủ những phép thường ấy; có là dấu chỉ cho một kết quả đã thấy trước mắt?

Dường như là không. Giữa một bên những người đàn bà đoan trang tiết hạnh sinh sống từ lâu trong thành phố ấy, nơi Elaine hay bà McCoullough vẫn hoàn thành công việc theo những hoạch định đã lên từ trước; nay bỗng động đậy bởi những thành phần mới – những Mia, Bebe hay Pearl như điểm dị biệt trên biểu đồ chấm. Nếu Mia xem trọng nghệ thuật như những biểu hiện vượt người khuôn thước; thì Elaine xem cách ban phước như điều cần làm. Bà ta ấu trĩ (dễ dàng nói thế), nhạy cảm và sợ thay đổi – như một lớp da bọc ngoài xác ướp phủ kín từ lâu, trong khi bên trong chứa đựng một ngồi kích nổ – như cái kết cuối ở sự nhận thức tình yêu dành cho Izzy – “con cừu đen” của chính nhà bà. Người phụ nữ ấy đại diện cho xã hội giàu sang, học thức; nơi con người ta bao dung chấp nhận hết mọi thành phần, nơi người ta thấy có một nghĩa vụ với những số phận kém may mắn hơn – nhưng đau đớn thay, bản thân họ cũng bị mắc kẹt vào trong quy tắc, rồi đến một ngày bỗng họ nhận ra, chính mình vẫn đang tồn tại trong giây phút này.

Nếu Elaine và Mia như thế đối đầu cho hai thế lực đại diện cho những hướng đi, thì những đứa trẻ nhà Richardson và Pearl nhưng những giao tuyến của mặt phẳng này. Những đứa trẻ đứng đó thừa hưởng mọi thứ. Chúng bị ảnh hưởng bởi những giao thoa của luồng văn hóa, chúng tiếp nhận – đối đãi – cảm thông và cảm thấy một sự tương đồng ở trong bản thể giữa chúng với nhau. Đó có thể là Pearl khi thử tô son và mặc quần áo của Lexie, nhưng cũng có thể là cái kết cuối, khi cô đồng thuận theo mẹ rong ruổi cuộc sống du mục, cán cân lại nghiêng về phía Mia. Hay trường hợp khác, với Izzy – người vốn vẫn luôn thuộc về gia đình Elaine, nhưng đến cuối cùng vẫn là bỏ đi rời khỏi gia đình. Như những vấn đề vốn từ lâu được nêu trong những tiểu thuyết của Toni Morrison, rằng không phải trắng hay đen – mà những đứa con lai mới là thành phần chịu đựng nhiều nhất. Và những đứa trẻ ở cuốn sách này của Celsete Ng cũng đứng vai trò ở ngã rẽ đó, cho thấy cán cân không luôn nghiêng về phía nào cả.

Sự vận động của những quan điểm – góc nhìn giữa đúng và sai cũng thể hiện rõ ở cộng đồng này mà vụ án tranh giành những quyền nuôi con giữa Bebe và nhà McCollough là một ví dụ. Việc giao đứa bé cho một gia đình có những điều kiện sinh sống tốt hơn, hay giao cho chính mẹ ruột dù không có đủ điều kiện sẽ là tốt nhất? Rõ ràng trong tiểu thuyết này, Celeste Ng không che giấu vai trò của truyền thông trong xã hội đương đại và những chi phối của chúng ở mặt kết quả. Nhưng rõ ràng, liệu rồi chẳng phải, ngài thẩm phán cũng phải tạm hoãn đến tận 3 tháng để ra phán quyết; hay Lexie – vì những hối hận của việc phá thai, lại đổi chiều hướng nghiêng mình về phía Bebe? Celeste Ng đưa ra những thế chông chênh vốn vẫn cố hữu từ lâu trong bản thể người. Cô khơi gợi và để nó đó, phô diễn chính cuộc chiến đó, khắc họa khung cảnh nhe nanh múa vuốt, nhưng rồi kết cục lại hoàn toàn khác.

Đến cuối rồi thì, dù cho đứa bé thuộc quyền nuôi dưỡng của nhà McCallough như phán quyết của tòa, nhưng Mai Linh vẫn không òa khóc khi mà Bebe đến trộm cô bé. Hay một cốt truyện song song, khi Pearl đã biết hòa toàn sự thật, cô vẫn lựa chọn đi với Mia – còn lời lựa chọn cho phương án kia sẽ là “ngày khác”. Liệu đến cuối cùng, Celeste Ng đã hẳn cho ta một câu trả lời mà rất chắc chắn, đậm tính Đông phương, về những gắn kết đậm tính máu thịt? Dĩ nhiên không chắc có thể là gì. Nhưng bằng chi tiết đốt trụi nền móng của những dối trá, của những tư bản giả tạm, của ích kỷ – lợi dụng – hèn kém như một phát súng cho thấy rốt cuộc điều gì vẫn đang diễn ra. Rằng, gia đình nhà ấy vẫn luôn tồn tại. Thế đối ngẫu vẫn luôn ở đấy, dẫu cặp ngẫu lực có thể suy tàn nhưng cánh tay dài bao phủ mọi thứ vẫn tạo momen xoay chuyển vòng quay lịch sử. Đến cuối rồi thì, nhà giàu vẫn là nhà giàu, Elaine vẫn là quý bà thanh lịch vùng Shaker, McCoullough nhận nuôi đứa con Trung Quốc tiếp theo. Tư bản vẫn luôn giả tạm và luôn tồn tại một cách bất diệt, dẫu cho ngọn lửa thiêu rụi tất cả, dẫu cho nghệ thuật đi vào lãng quên.

*

Với Những đốm lửa lưu lạcCeleste Ng đã dựng nên một tình thế rất khó phân xử trong chính xã hội của Shaker Heights mà dễ nhân ra là cuộc sống này. Ở đó giữa những thế lực kình chống, giữa những tác động xấu xa; đâu đó vẫn luôn tồn tại cùng với cái đẹp, với sự phản kháng dù cho yếu ớt và những giá trị nghệ thuật thuần túy con người. Celeste Ng bằng thế giới quan một cách nhân văn xây dựng nên một cốt truyện âm ỉ như những u nhọt của thời điểm này; về một hiện tượng xã hội nhiễu nhương, phức tạp và đầy đặc tính tư bản giả tạm. Đến cuối rồi thì, Những đốm lửa lưu lạc không đưa cho ta kết luận nào cả. Mà mỗi góc nhìn phù hợp một lúc. Cặp đúng và sai luôn không tồn tại, chỉ có phù hợp hay không là luôn sống mãi. Một tiểu thuyết quan trọng. Một vận động âm ỉ và chợt bùng phát như một kíp nổ.

Hết.

Ngô Thuận Phát

*

Phía sau trang sách

Giải mã hạnh phúc: Khám phá nguồn gốc của niềm vui và sự hài lòng

Liệu có bí mật nào cho hạnh phúc? Đây là câu hỏi đã xuất hiện từ hàng thập kỷ trước, và nhiều triết gia, lãnh tụ tôn giáo cũng như nhà khoa học đã đưa ra câu trả lời của riêng họ. Nhưng liệu có thể dùng khoa học để giải mã sự mưu cầu hạnh phúc được không?

Published

on

Hãy cùng đến với “Giải mã hạnh phúc”. Đây là một giả thuyết được đưa ra bởi chuyên gia tâm lý Jonathan Haidt, cho rằng hạnh phúc đến từ những khao khát nội tâm và đồng thời cũng đến từ các yếu tố bên ngoài. Nói cách khác thì hạnh phúc vừa là “bẩm sinh”, vừa là “nuôi dưỡng”.

Cụ thể thì như vậy nghĩa là gì? Hãy cùng phân tích các thành phần tạo nên “Giải mã hạnh phúc”, cũng như cách ứng dụng chúng vào cuộc sống để tìm kiếm niềm vui và sự hài lòng.

Bẩm sinh

Yếu tố di truyền đóng một vai trò nhất định trong cảm nhận chung về hạnh phúc của chúng ta. Một số người sinh ra đã có cái nhìn lạc quan, trong khi những người khác có thể phải vật lộn với lo âu và trầm cảm. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là mặc dù di truyền có thể ảnh hưởng đến mức độ hạnh phúc cơ bản, nhưng chúng không phải là yếu tố quyết định duy nhất.

Nuôi dưỡng

Môi trường và trải nghiệm cũng định hình hạnh phúc, điều này  bao gồm các mối quan hệ, công việc và thậm chí cả cộng đồng nơi chúng ta sống. Bằng cách tạo ra một môi trường hỗ trợ và trọn vẹn, chúng ta có thể nuôi dưỡng hạnh phúc lớn hơn trong cuộc sống.

Cân bằng giữa mong muốn và hoàn cảnh: “Giải mã hạnh phúc” cho rằng chúng ta có thể tìm thấy hạnh phúc bằng cách cân bằng giữa mong muốn bên trong và hoàn cảnh bên ngoài. Ví dụ, nếu bạn có mong muốn mạnh mẽ về an ninh tài chính, có thể bạn cần tìm một công việc mang đến nguồn thu nhập ổn định. Mặt khác, nếu bạn có niềm đam mê sâu sắc với sự sáng tạo, việc theo đuổi một sự nghiệp cho phép niềm đam mê đó phát triển có thể quan trọng hơn.

Vậy, làm cách nào để áp dụng “Giải mã hạnh phúc” vào thực tiễn? Dưới đây là một vài mẹo giúp bạn tìm thấy niềm vui và sự hài lòng trong cuộc sống:

1. Xác định các giá trị của bản thân: Hiểu được điều gì thực sự quan trọng với bạn có thể giúp định hướng các quyết định và tạo ra một cuộc sống viên mãn hơn.

2. Nuôi dưỡng các mối quan hệ: Mối quan hệ bền chặt với gia đình và bạn bè có thể mang lại tình yêu thương, sự hỗ trợ và cảm giác được thuộc về.

3. Theo đuổi đam mê: Tham gia vào các hoạt động và sở thích mang lại niềm vui có thể làm tăng cảm giác hạnh phúc và hài lòng.

4. Thực hành lòng biết ơn: Dành thời gian để trân trọng những điều tốt đẹp trong cuộc sống, dù nhỏ bé, có thể làm tăng cảm giác hạnh phúc tổng thể của bạn.

5. Cho đi: Giúp đỡ người khác có thể mang lại ý nghĩa và sự trọn vẹn cho cuộc sống của chúng ta.

Jonathan Haidt là một nhà tâm lý học và nhà tâm lý học xã hội, nổi tiếng với các công trình nghiên cứu về tâm lý học đạo đức và tâm lý học tư tưởng chính trị. Ông là giáo sư ngành Lãnh đạo Đạo đức tại Trường Kinh doanh Stern thuộc Đại học New York, và đã xuất bản một số cuốn sách và nhiều bài báo nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý học.

Các công trình của Haidt thường tập trung vào ý tưởng rằng niềm tin và giá trị đạo đức của chúng ta được hình thành bởi nhiều yếu tố, bao gồm văn hóa, sự nuôi dạy và kinh nghiệm cá nhân. Ông lập luận rằng đạo đức không chỉ là vấn đề lý trí mà còn bị ảnh hưởng bởi cảm xúc và trực giác của chúng ta.

Một trong những đóng góp đáng chú ý nhất của Haidt cho lĩnh vực tâm lý học là mô hình “trực giác xã hội” về phán đoán đạo đức. Mô hình này cho rằng các phán đoán đạo đức thường dựa trên những đánh giá tự động, vô thức về các tình huống, thay vì lý luận có ý thức và có chủ ý. Công trình này thách thức quan điểm truyền thống cho rằng việc ra quyết định đạo đức là một quá trình hoàn toàn lý trí, và nhấn mạnh tầm quan trọng của cảm xúc và trực giác trong việc hình thành niềm tin đạo đức của chúng ta.

Nghiên cứu của Haidt cũng đã khám phá vai trò của đạo đức trong hệ tư tưởng chính trị, và ông đã chỉ ra rằng những người theo chủ nghĩa bảo thủ và tự do thường có nền tảng đạo đức khác nhau. Ví dụ, những người theo chủ nghĩa bảo thủ có xu hướng coi trọng các giá trị như lòng trung thành, quyền lực và sự thiêng liêng, trong khi những người theo chủ nghĩa tự do có xu hướng coi trọng sự công bằng và chăm sóc. Haidt lập luận rằng những khác biệt về đạo đức này đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình thái độ và hành vi chính trị.

Các công trình của Haidt đã được trích dẫn rộng rãi và nhận được nhiều giải thưởng, bao gồm Giải thưởng William James Fellow từ Hiệp hội Khoa học Tâm lý. Các cuốn sách của ông được ca ngợi vì dễ tiếp cận và chứa đựng những hiểu biết sâu sắc về tâm lý con người.

Nhìn chung, những đóng góp của Jonathan Haidt cho lĩnh vực tâm lý học đã làm sáng tỏ vai trò của đạo đức và cảm xúc trong việc định hình niềm tin và hành vi, đồng thời giúp mở rộng hiểu biết về sự phức tạp của tâm trí con người.

Tóm lại, “Giải mã hạnh phúc” nhắc nhở chúng ta rằng hạnh phúc là sự kết hợp của cả bẩm sinh và nuôi dưỡng. Bằng cách cân bằng những mong muốn bên trong với hoàn cảnh bên ngoài, chúng ta có thể tạo ra một cuộc sống viên mãn và vui vẻ hơn. Vậy nên, hãy thử kiểm chứng “Giải mã hạnh phúc” và xem liệu nó có khiến bạn hạnh phúc hơn không nhé!

Lam dịch từ MindfulMac

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Trách nhiệm thuộc về ai khi thiên nhiên hoang dã trở thành “tội phạm”?

Gấu đen đột nhập nhà dân, cây cối bị tình nghi gây ra án mạng, con nai băng qua đường không đúng luật. Nếu thiên nhiên phạm luật thì ai sẽ là người chịu trách nhiệm?

Published

on

Trong thế giới ngày càng đô thị hóa, ranh giới giữa lãnh địa con người và thiên nhiên hoang dã trở nên mong manh hơn bao giờ hết, dẫn đến những cuộc "chạm trán" dở khóc dở cười. Mary Roach đã khám phá thế giới kỳ thú nơi luật pháp - con người giao thoa, xung đột với bản năng tự nhiên trong Fuzz - Khi tự nhiên phạm luật.

Giải mã "tội ác" của thiên nhiên

Mary Roach mở đầu Fuzz bằng cách đặt ra một câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại khơi gợi vô số vấn đề phức tạp: Điều gì xảy ra khi thiên nhiên "phạm luật"? Không chỉ là những con thú lớn như gấu hay báo sư tử gây rắc rối ở vùng ngoại ô, danh sách "tội phạm tự nhiên" của Roach còn bao gồm cả những loài chim ăn trộm nông sản, những con khỉ tinh ranh ở Ấn Độ, những hạt đậu độc gây chết người hay thậm chí là những cái cây vô tri bị xem là mối nguy hiểm tiềm tàng.

Roach không ngồi yên trong phòng viết mà xông pha thực địa. Bà tham dự một khóa học về an toàn khi gặp thú dữ, theo chân các nhà khoa học điều tra hiện trường các vụ tấn công của động vật hoang dã, thậm chí nếm thử các loại thực vật bị xem là "có vấn đề".

Sách Fuzz - Khi tự nhiên phạm luật (trái) và tác giả Mary Roach.

Khi tìm hiểu về những con voi ở Bắc Bengal thích chè chén, say xỉn, bà cho biết voi uống thứ mà dân làng thường uống: haaria, loại rượu pha chế tại nhà được lên men và dự trữ với số lượng đủ để làm say một con voi. "Theo Sĩ quan Raj, có hai điều xảy ra khi voi say xỉn. Hầu hết chỉ lạc đàn và ngủ quên. Nhưng dường như mọi đàn đều có một kẻ say xỉn hung hăng, thường là con đầu đàn hoặc voi đực đang trong kỳ musth. Trên đời, dù bạn có muốn mạo hiểm thế nào chăng nữa thì cũng phải tránh xa một con voi đực say xỉn", Roach viết.

Trọng tâm của Fuzz không phải là việc kết tội thiên nhiên mà là nỗ lực giải mã những hành vi bị xem là "phạm luật" ấy dưới góc độ khoa học. Tác giả đưa độc giả đi sâu vào thế giới của sinh thái học hành vi, di truyền học bảo tồn, khoa học pháp y động thực vật và quản lý động vật hoang dã.

Cụ thể như việc tìm hiểu các nghiên cứu tập tính nhằm hiểu rõ hơn về cách động vật di chuyển, kiếm ăn, và phản ứng với sự hiện diện của con người, từ đó xây dựng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn, như thiết kế hàng rào chống gấu, tạo hành lang di chuyển an toàn cho động vật hoang dã...

Con người nằm ở đâu trong "tội ác" này?

Một trong những thông điệp ngầm nhưng mạnh mẽ xuyên suốt Fuzz là sự tự vấn về vai trò của con người trong các cuộc xung đột với thiên nhiên. Mary Roach đặt câu hỏi: Liệu việc phá hủy môi trường tự nhiên, thay đổi cảnh quan, để thức ăn ngoài trời, vứt rác không đúng cách đã vô tình "mời gọi" động vật hoang dã vào những tình huống rắc rối?

Theo tìm hiểu của Roach, một con gấu vào khu dân cư tìm thức ăn không phải vì nó "xấu tính". Mà có thể vì nguồn thức ăn tự nhiên của nó bị suy giảm hoặc vì thùng rác của con người quá hấp dẫn, dễ tiếp cận. Bà không đổ lỗi cực đoan nhưng chỉ ra nhiều "tội ác" của thiên nhiên thực chất là hậu quả trực tiếp hoặc gián tiếp từ hành động của con người.

Cuốn sách cũng nhắc đến những tình huống tiến thoái lưỡng nan về đạo đức, thực tiễn trong việc quản lý xung đột. Từ những người ủng hộ biện pháp cứng rắn để bảo vệ tài sản và tính mạng con người, đến những nhà bảo tồn nỗ lực tìm kiếm giải pháp nhân đạo hơn, tác giả để độc giả tự suy ngẫm về sự phức tạp của việc tìm kiếm điểm cân bằng. Làm thế nào để vừa bảo vệ lợi ích của con người, vừa tôn trọng quyền sống và không gian sinh tồn của các loài khác?

Theo Nguyệt Dạ | ZNews

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Nếu từng khóc khi xem phim “Mưu cầu hạnh phúc”, thì đây là cuốn sách bạn nên đọc

Published

on

Trong bộ phim Mưu Cầu Hạnh Phúc (The Pursuit of Happyness) ra mắt vào năm 2006 của đạo diễn Gabriele Muccino, diễn viên Will Smith vào vai Chris Gardner - một người cha đơn thân thất nghiệp, vô gia cư, phải vật lộn giữa cuộc sống bấp bênh, những đêm ngủ ở nhà ga, và giấc mơ đổi đời từ một chương trình thực tập không lương. Đó là một hành trình đầy khổ đau, nước mắt, nhưng cũng là bản hùng ca của lòng kiên cường và khát khao vươn lên.

Cùng năm 2006, chuyên gia tâm lý học Jonathan Haidt cho ra đời Giải Mã Hạnh Phúc, một công trình kết nối những minh triết cổ đại với khoa học hiện đại để trả lời câu hỏi muôn thuở: Hạnh phúc là gì, và làm sao để có được nó?

Khi đặt nhân vật Chris Gardner bên cạnh các giả thuyết về hạnh phúc của Haidt, ta nhận ra: Có những chân lý không bị mài mòn bởi thời gian hay hoàn cảnh, chẳng hạn như việc hạnh phúc không đến từ việc trốn tránh khổ đau, mà từ cách ta bước xuyên qua nó.

Will Smith và con trai Jaden Smith trong Mưu Cầu Hạnh Phúc.

"Con voi" và "người cưỡi voi": Cảm xúc và lý trí trong hành trình sinh tồn

Tác giả Jonathan Haidt dùng hình ảnh “con voi và người cưỡi voi” để ví von mối quan hệ giữa cảm xúc (con voi) và lý trí (người cưỡi). Trong phim, Chris Gardner nhiều lần bị cảm xúc dồn vào chân tường: Khi bị đuổi khỏi nhà, khi mất chỗ ngủ, khi con trai hỏi “Chúng ta có nhà không?”. Nhưng chính trong những khoảnh khắc ấy, “người cưỡi voi” - lý trí, bản lĩnh, lòng tin của Chris - vẫn kiên định dẫn đường.

Anh không để cảm xúc giận dữ, tuyệt vọng kiểm soát mình. Anh chọn hành động, kiên trì học hỏi, giữ vững phẩm giá ngay cả khi lau dọn toilet công cộng để có thêm chút tiền. Dù cảm xúc có lúc muốn gục ngã, anh vẫn tiếp tục hành động có lý trí, không để cơn tuyệt vọng làm tê liệt mình. Những lúc phải ngủ ở ga tàu với con trai, Chris vẫn giữ lòng tự trọng và tiếp tục cố gắng, giống như một người cưỡi đang cố gắng điều khiển một con voi đầy hoảng loạn.

Điều kiện ngoại cảnh và “ngưỡng hạnh phúc”

Sách Giải Mã Hạnh Phúc chỉ ra rằng con người có “mức độ hạnh phúc” nhất định. Ta có thể vui hoặc buồn nhất thời vì sự kiện bên ngoài, nhưng sau đó sẽ quay về mức hạnh phúc trung bình của mình. Thế nhưng, Haidt cũng lưu ý rằng có những yếu tố bên ngoài ảnh hưởng lâu dài đến hạnh phúc: nghèo đói, cô lập, hoặc bị sỉ nhục kéo dài.

Chris Gardner trải qua gần như tất cả những điều này, nhưng thay vì cam chịu, anh đã cố gắng tìm nhiều cách khác nhau để xoay chuyển số phận của bản thân, dẫu có những lúc rơi vào cảnh nghèo túng đến mức chỉ còn vỏn vẹn 30 đô la trong ví. Vì đã nỗ lực tự mình thay đổi hoàn cảnh nên khi thành công đến, anh không chỉ nhận được phần thưởng vật chất mà kèm theo đó còn là cảm giác xứng đáng, sự gắn kết với con trai, và lòng tự tôn được củng cố.

Ý nghĩa và mục đích sống: Cội nguồn của hạnh phúc bền vững

Haidt cho rằng hạnh phúc bền vững không đến từ việc theo đuổi khoái lạc (pleasure), mà đến từ việc sống có mục tiêu, có giá trị. Chris Gardner không chỉ muốn giàu mà hơn thế nữa, anh muốn trở thành một người cha xứng đáng, một con người có giá trị. Tình yêu dành cho con trai là kim chỉ nam dẫn lối, khiến anh không bỏ cuộc dù bị cả thế giới quay lưng.

Điều này khớp với một câu nói của triết gia Friedrich Nietzsche: "Nếu bạn có một lý do đủ lớn để sống, bạn có thể chịu đựng hầu hết mọi nỗi đau." (He who has a why to live for can bear almost any how).

Hạnh phúc không phải đích đến, mà là hành trình

Cuối phim, khi Chris được nhận vào làm chính thức, anh rưng rưng cố không bật khóc giữa đám đông, chạy vội đến nhà trẻ của con trai và ôm lấy con. Đó không chỉ là giây phút hạnh phúc đơn thuần, mà còn là sự giải phóng sau bao tháng ngày chịu đựng và không từ bỏ. Từ một nhân viên chào bán thiết bị y tế, cuộc đời Chris đã thay đổi. Đó là minh chứng cho giả thuyết cuối cùng của Haidt: “Hạnh phúc không phải là thứ mà bạn có thể tìm thấy, có được hoặc đạt được một cách trực tiếp. Bạn phải có được các điều kiện phù hợp và sau đó chờ đợi. Một số điều kiện đó nằm trong bạn, chẳng hạn như sự gắn kết thống nhất giữa các phần và cấp độ trong tính cách của bạn. Các điều kiện khác yêu cầu mối quan hệ với những thứ bên ngoài bạn: giống như cây cối cần mặt trời, nước và đất tốt để phát triển, con người cũng cần tình yêu, công việc và sự kết nối với một điều gì đó lớn lao hơn.”

Mưu Cầu Hạnh Phúc không kể lại con đường đạt đến thành công của một người đàn ông, mà đã khắc họa lại lòng kiên trì bền bỉ và ý chí quyết tâm vượt lên số phận. Giải Mã Hạnh Phúc không dạy ta cách để luôn hạnh phúc, mà cho ta công cụ để hiểu hạnh phúc thật sự là gì. Một bên là nhân vật trong phim, một bên là những giả thuyết được đúc kết từ hàng ngàn năm trí tuệ của nhân loại, giao nhau tại điểm giữa: sự gắn kết với cuộc sống, niềm tin vào một điều tốt đẹp và cao cả hơn chính bản thân mình.

Lam

Đọc bài viết

Cafe sáng