Anomalisa trình hiện một nỗi buồn ẩn chứa trong thanh âm, trong sự giống nhau không chút khác biệt từ ngoại cảnh xung quanh, và trong trí tưởng tượng nội tại của một người đàn ông khốn khổ có tên là Michael.

Trong thế giới của Anomalisa, chỉ có chất giọng của Michael và Lisa là khác biệt. Ngay từ đầu, đạo diễn cố tình tạo sự bức bối cho người xem thông qua cảm giác nhàm chán về một giọng nói. Từ đó, người xem hoàn toàn đồng cảm với Michael khi ông yêu Lisa vì giọng nói khác biệt, ngọt ngào, đầy nữ tính của cô. Hoặc cũng có thể hiểu vấn đề ở chiều ngược lại, vì Lisa là người ông yêu nên ông nghe thấy được sự khác biệt trong giọng nói của cô.

Những giọng nói giống hệt nhau không chỉ tạo cảm giác bức bối mà còn tạo cảm giác kì quái, dị biệt bởi bộ phim không dành một lời giải thích nào cho việc này, câu chuyện đã diễn ra như thể đó là điều hiển nhiên. Ban đầu, vì Michael chưa trò chuyện nhiều với những người khác nên người xem chưa nhận rõ điều này, nhưng mầm mống nhận thức đã được Kaufman gieo vào phim ngay từ một trong những cảnh đầu tiên nhất khi Michael đọc bức thư của vợ – đó là một giọng đàn ông. Ngay lập tức, người xem cảm thấy kì quặc nhưng sự kì quặc ấy chưa đáng chú ý vì có thể Michael đã kết hôn với người đồng giới, hoặc đơn giản hơn thì đó là giọng ông tự đọc lại bức thư trong đầu.

Sau đó, tất cả những người Michael tiếp xúc ở đầu phim và có trò chuyện đều là đàn ông: người tài xế taxi, lễ tân khách sạn, nhân viên khách sạn trò chuyện với Michael qua điện thoại… Và sự kì quặc người xem đã nhận thức ở đầu phim lại tăng thêm một bậc khi những giọng nói này có vẻ giống nhau. Cho đến khi Michael quyết định sẽ gọi điện thoại để hẹn gặp người yêu cũ của ông có tên khá nữ tính là Belle, người xem mới có thể chắc chắn về một qui luật đã được thiết lập ngầm trong thế giới của Anomalisa: tất cả những giọng nói trong phim đều là giọng nam – kể cả khi người phát ngôn là nữ.

Khi đang tắm trong khách sạn, Michael chợt nghe được thứ âm thanh khiến ông rung động. Ông vội chạy ra khỏi phòng, hốt hoảng gõ cửa từng phòng cho đến khi gặp được Lisa – hay chính xác hơn là gặp được giọng nói nữ tính khác biệt mà bấy lâu nay ông đã luôn tìm kiếm. Đến đây, người xem không chỉ chắc chắn việc những giọng nói của mọi người còn lại trong phim đều là giọng nam; mà hơn nữa, đó còn là một chất giọng nam giống nhau với chất trầm đục. Cả khuôn mặt của họ cũng giống nhau, chỉ khác kiểu tóc và trang phục. Thế nhưng giờ đây, Michael đã tìm được Lisa – một người con gái đặc biệt trước tiên bởi chất giọng của nàng.  

Mạch truyện chính trong Anomalisa diễn ra chỉ trong hai ngày. Với thời gian cô đọng như thế trong 90 phút phim, người xem được trải qua trọn vẹn mọi cung bậc cảm xúc của Michael trong hai ngày. Vì thời gian không có điểm nhảy cóc, cho dù Michael có trải qua tâm trạng khó chịu như thế nào, khán giả cũng không thể chạy trốn khỏi điều này, Michael cũng không thể chạy trốn, khán giả và Michael phải cùng đối mặt qua từng giờ, từng phút của cuộc sống ngột ngạt, tẻ nhạt của ông được thu nhỏ lại nơi căn phòng khách sạn trong hai ngày ấy từ những việc đơn giản nhất như: gọi room service để phục vụ đồ ăn, lật tìm một cái tên thân quen trong danh bạ, trả lời cuộc điện thoại với nhiều tra vấn của vợ… Căn phòng khách sạn của Michael đã là nhân chứng thấu suốt mọi điều khi quan sát mảnh đời thu nhỏ của ông trong hai ngày: từ tẻ nhạt cho đến đắm say khi gặp Lisa, từ hi vọng cho đến thất vọng; để rồi cuối cùng, ông quyết định chấm dứt viễn tượng của mình khi quay trở lại căn nhà xưa cũ với người vợ, con trai và những khuôn mặt bạn bè ai-cũng-như-nhau.

Bối cảnh phim chỉ diễn ra tại khách sạn nên chủ yếu là cảnh nội. Cảnh ngoại chỉ là những cảnh di chuyển trên các phương tiện giao thông – vốn cũng lại là một chiếc hộp khác; ở khía cạnh nào đó, có thể xem các cảnh này như một cảnh nội lồng trong cảnh ngoại. Chính việc lựa chọn bối cảnh như thế lại càng thể hiện sự bức bối của nhân vật nhiều hơn.

Do đặc thù phim chủ yếu là cảnh nội, câu chuyện lại diễn ra trong đời sống thực tế nên không khó để chuyển thể Anomalisa thành phim người đóng. Nhưng quả nhiên, Anomalisa chỉ có thể hay nhất khi nó là phim hoạt hình bởi nhờ chất liệu hoạt hình nên sự giống nhau giữa các khuôn mặt vốn thuộc về những người khác nhau nhưng lại có chung giọng nói mới được thể hiện một cách hiệu quả nhất.

Về mặt thị giác, cách thiết kế cho khuôn mặt nhân vật như mang một lớp mặt nạ với đường nứt mỏng manh chạy ngang mặt tạo hiệu ứng cảm xúc mạnh mẽ, có ý nghĩa ẩn dụ về chính những con người trong đời sống thực tế dường như cũng đang có lớp mặt nạ che chắn. Nhưng lớp mặt nạ cũng những nhân vật trong Anomalisa lại không vững chắc, tạo cảm giác có thể vỡ ra bất cứ lúc nào bởi tận sâu thẳm trong mỗi người, có lẽ cũng không ai muốn mang mặt nạ. Cảm xúc tạo ra từ hiệu ứng thị giác này chỉ đến được khi nó là phim hoạt hình. Có thể nói, điều làm nên một Anomalisa độc đáo đến vậy, xuất sắc đến vậy, khiến bộ phim gần như chỉ có thể hay khi nó là hoạt hình nằm ở chính mặt tạo hình và tạo thanh cho nhân vật.

Bên cạnh đó, với kĩ thuật stop-motion, Anomalisa tạo nên cảm giác dị biệt, rời rạc và buồn bã khi khung hình không phải là 24fps khiến cho chuyển động của nhân vật không mềm mại tự nhiên. Bộ phim có nhiều khoảng giật hình như người nấc nghẹn tạo nên cảm xúc ngổn ngang trong lòng khán giả.

Anomalisa là sự chuyển hóa tài tình giữa thế giới được tạo ra từ cảm xúc và thế giới thực tế. Ban đầu, tôi đã lầm tưởng Anomalisa là phim thuộc thể loại fantasy hay sci-fi khi mọi thứ thoạt tiên có vẻ kì lạ, dường như Michael đang sống trong một thế giới nào đó mà mọi người thực sự cần đeo những chiếc mặt nạ giống nhau, có giọng nói giống nhau, chỉ mình ông là khác biệt. Tại sao có sự khác biệt này? Phải chăng đó là do ông có điều gì đó đặc biệt, ông nắm giữ bí mật nào chăng? Và phim sẽ khai mở cho chúng ta biết những điều đó? Nhưng không phải như thế, Anomalisa chậm rãi và bình dị hơn. Thế thì phim theo phong cách hiện thực huyền ảo hoặc chủ nghĩa phi lí chăng? Bởi những điều vô lí trong phim có vẻ như sẽ không được giải thích và nhân vật vẫn cứ tiếp tục sống như thế. Nhưng tất cả đều không phải. Anomalisa không phải fantasy, không phải sci-fi, không phải hiện thực huyền ảo hay phi lí. Anomalisa đơn giản là thực tế, là tưởng tượng trong thực tế, thực tế trong tưởng tượng của một người đàn ông khốn khổ. Chính điều này khiến khán giả đau lòng hơn bởi trong chúng ta đều có những giây phút như Michael. Và Anomalisa đặc biệt như chính cái tên của nó (Abnormal + Lisa) bởi sự pha trộn tất cả các thể loại kể trên nhưng không thực sự là các thể loại ấy với một cốt truyện chính rất đỗi bình thường, không phức tạp gây khó hiểu, khó tiếp cận cho người xem.

Hoàng Đức Nhiên