P.T. Barnum, Anna Delvey, Elizabeth Holmes,…. câu chuyện về các tay lừa đảo xảo quyệt luôn có sức hấp dẫn lạ lùng với công chúng. Các mánh lới vĩ đại nhất không đơn giản là trò hên xui may rủi xuất phát từ lòng tham vô đáy của một cá nhân bất tài; chúng là kết quả của trí óc tài hoa nhưng lầm lỗi, khả năng phát hiện lỗ hổng pháp luật và đào khoét vào điểm mù tâm lý của nạn nhân để trục lợi và thỏa mãn cái tôi thổi phồng.

Ngày Cá tháng Tư là dịp lý tưởng để tìm hiểu về 7 phi vụ lừa đảo đáng nhớ trong lịch sử. Từ y học, xây dựng, điêu khắc đến xuất bản,… lĩnh vực nào cũng là mảnh đất béo bở để những “ảo thuật gia tâm lý” này ra tay kiếm chác. Và ngoạn mục nhất là, không phải ai cũng phải vào khám ngồi chơi xơi nước – những kẻ khôn ngoan nhất ôm lợi về tay nhưng vẫn bình an vô sự.

*

1. Ả y tá giả mạo trục lợi từ dịch bệnh

Ngay cả theo tiêu chuẩn đạo đức thấp lè tè của lừa đảo, Julia Lyons vẫn nổi bật là kẻ tàn nhẫn hạng nhất. Trong đại dịch cúm năm 1918, Lyons (dưới tên giả) “tình nguyện” đến Chicago làm y tá để chăm sóc các bệnh nhân mắc bệnh nan y tại nhà. Mặc dù được đào tạo bài bản trong lĩnh vực đánh cắp séc và đổi thành tiền mặt, ả hoàn toàn khiếm khuyết kiến thức y khoa. Ả tin chắc rằng, vì đất nước đang rơi vào cảnh hiểm nghèo và cần sự trợ giúp cấp thiết của nhân viên y tế, chẳng ai có thời gian tra xét kĩ càng. Linh tính của ả chính xác.

Lyons chẳng mấy quan tâm đến việc điều trị bệnh nhân; ả tập trung hết thời gian và công sức để bòn rút tài khoản của họ. Bên cạnh việc đánh cắp tiền mặt và các vật giá trị, cô nàng còn mua đơn thuốc rẻ tiền và đội giá lên, điển hình là một bệnh nhân phải chi 100 đô-la chỉ để có được bình ô-xy trị giá vỏn vẹn 5 đô-la. Cuối cùng thì ả cũng bị tống vào tù, dù đã khăng khăng biện hộ rằng hoàn cảnh đưa đẩy mình vào con đường phạm tội.

2. Gã đàn ông “sale” cả tháp Eiffel

Đến bây giờ, chúng ta vẫn không biết nhiều về cuộc đời của Victor Lustig, kể cả tên thật của hắn ta. Lustig là tay làm hàng giả khét tiếng, nhưng cú lừa đỉnh cao của hắn diễn ra vào năm 1925, khi hắn làm giả giấy tờ chứng mình rằng mình là “Phó Tổng giám của Ministère de Postes et Télégraphes (Bộ Bưu chính và Điện báo Pháp)”. Tiền đề cực đơn giản: Lustig hẹn gặp nhiều đơn vị buôn sắt vụn và bảo họ rằng Tháp Eiffel – bấy giờ đang tình trạng xuống cấp trầm trọng – sẽ bị dỡ bỏ và vật liệu sắt sẽ được bán cho bên trả giá cao nhất.

Ai cũng cho đây là món hời, nhưng Lustig đặc biệt chú ý đến André Poisson, thỏ thẻ đề nghị Poisson “hối lộ” mình để nhận được vụ giao dịch này. Sau khi cầm được tiền trên tay, Lustig bỏ trốn khỏi Pháp nhưng chẳng mấy chốc mà quay về cố hương để lặp lại trò lừa đảo trên. (Hắn ta đoán chính xác rằng, Poisson vì quá xấu hổ nên chẳng dám kể cho ai về vụ này.)

3. Stanley Kubrick, hàng nhái

Nếu bạn định mạo danh một đạo diễn phim lừng lẫy, Stanley Kubrick là lựa chọn tuyệt vời. Thời điểm còn sống, tuy được đánh giá cao qua các tác phẩm The Shining và Full Metal Jacket, Kubrick vẫn sống ẩn dật – gương mặt của ông không được công chúng biết đến và ghi nhớ nhiều như Steven Spielberg hay Martin Scorsese. Điều đó mở ra cơ hội để Alan Conway (tên khai sinh là Eddie Alan Jablowsky) liên tục xạo sự.

Trong giai đoạn đầu những năm 1990, Conway lang thang khắp nước Anh, mạo nhận là Kubrick và khai thác được một đại dương khán thính giả, nhà phê bình sân khấu, diễn viên và nhân viên trong ngành giải trí sẵn lòng nghe hắn diễn thuyết. Chiến lợi phẩm của gã ta chẳng nhiều nhặn gì – vài bữa tối miễn phí và quyền lui tới hậu trường (mặc dù vợ của Kubrick tố cáo Conway đã “dùng mồi nhử vai diễn để gạ gẫm các cậu trai”), Conway xoay sở mánh lời này trong nhiều năm dài. Điều lạ lùng nhất là thời điểm mất của cả Conway và đạo diễn Kubrick thật chỉ cách nhau vài tháng.

4. Nhật ký của Hitler

Đây là phi vụ báo chí thế kỷ: năm 1983, tờ The Sunday Times London xuất bản nhiều trang nhật ký được cho là do chính tay kẻ khét tiếng nhất thế kỷ XX – Adolf Hitler – viết. Biên tập viên của tờ báo, Frank Giles, đã cẩn trọng hợp tác với nhiều sử gia uy tín để xác thực và đi đến kết luận chúng là hàng thật. Phũ phàng thay, đống nhật ký trên là tác phẩm của một thợ rèn người Đức tên Konrad Kujau, người đã kiếm chác được từ phí xuất bản tại Đức và các quốc gia khác. (Kujau đã bán 60 tập nhật ký giả cho nhà xuất bản Stern với giá 4,8 triệu đô-la.) Vào phút chót, tờ Sunday Times đã nhận được thông tin này, nhưng chủ biên tờ báo – Rupert Murdoch – ra lệnh tiếp tục in. Kujau sau đó bị kết tội lừa đảo và ngồi tù ba năm.

Sau khi được thả, hắn vẫn gặp rắc rối khi sở hữu vũ khí không có giấy phép. Một thẩm phán người Đức bảo Kujau “rành rành là một gã u mê những thứ trái pháp luật.”

5. Nàng công chúa kỳ bí

Năm 1817, cư dân ngôi làng nhỏ ở Almondsbury (Anh Quốc) bắt đầu đồn thổi về một vị khách lạ trong thị trấn. Tên nàng là Caraboo. Bằng một thứ ngôn ngữ ngoại lai, nàng thuật lại với thông dịch viên rằng mình là công chúa xuất thân từ hòn đảo Javasu ở Ấn Độ Dương, và nàng đang trốn chạy khỏi bọn cướp biển. Thị trấn nhỏ bé lấy làm vinh dự khi được diện kiến một thành viên hoàng tộc, và ngay sau đó quan chức địa phương bắt đầu tổ chức những bữa tiệc đắt đỏ và xa hoa để khoản đãi nàng.

Nhưng Javasu chỉ tồn tại trong hư cấu, và Công chúa Caraboo cũng không có chút dính líu gì với hai chữ “hoàng gia”. Cô ta tên thật là Mary Baker, con gái của một thợ săn. Sau khi một chủ nhà trọ nhận ra Baker từ mô tả trên báo, sự nghi ngờ ngày càng tăng. Lời đồn đến tai bà Worrall, vợ của thẩm phán Samuel Worrall. Lấy cớ mời Caraboo đến làm người mẫu tranh chân dung, bà dụ ả đến Bristol để người chủ trọ kia nhận diện. Baker nhận tội, rằng đây là giải phải thoát nghèo bằng cách “fake it till you make it” (theo đúng nghĩa đen).

6. Phi vụ lừa đảo đồ gốm thời tiền-Colombia

Năm 1974, Brígido Lara nằm trong băng nhóm bị bắt và buộc tội cướp phá tạo tác đồ gốm thời tiền Colombia. Nhưng Lara kiên quyết phủ nhận tội danh vì – gã khăng khăng – đây toàn hàng giả! Lara thừa nhận mình đã dùng đất sét để tạo ra các mẫu hàng nhái, mô phỏng tác phẩm từ nền văn minh Mesoamerican và bán chúng. Mặc dù gã khẳng định mình “chưa bao giờ quảng cáo đây là hàng thật”, gã thừa biết rất nhiều đối tác của mình sau đó sẽ bán lại cho người khác như thể đây thực sự là tác phẩm của thời cổ.

Đối mặt với bản án 10 năm tù giam vì tội cướp phá di sản văn hóa, Lara thuyết phục cai ngục cung cấp đất sét và dụng cụ để chứng minh mình “vô tội”. Sau khi được thả, anh được bảo tàng Museo de Antropología de Xalapa thuê về làm việc. Dù Lara đã trở về chính đạo, đồ giả của anh vẫn thi thoảng xuất hiện tại nhiều bảo tàng và buổi đấu giá trên thế giới, dẫn đến việc Lara phải xuất đầu lộ diện để làm sáng tỏ.

7. Tòa nhà chọc trời… lùn nhất thế giới

Chắc chẳng mấy ai coi một tòa nhà cao 12 mét là “chọc trời”. Người dân địa phương vẫn truyền tai nhau rằng, vào năm 1919, một tòa nhà ở Wichita Falls (Texas, Mỹ) xuất hiện sau khi chủ đầu tư tên J.D. McMahon thuyết phục cư dân rằng hắn sẽ xây dựng một cơ ngơi khổng lồ vươn thẳng lên chín tầng mây cao. Sau khi nhét túi 200.000 đô-la, hắn ta dựng lên một tòa nhà chỉ cao 4 tầng (40 feet) — thì ra số đo trong giấy tờ được tính theo đơn vị inch chứ không phải feet, một chi tiết quan trọng không ai nhận ra.

McMahon bình an vô sự, còn dân địa phương thì muốn độn thổ sau khi biệt danh “tòa nhà chọc trời lùn nhất thế giới” ra đời.

Hết.

Mèo Heo lược dịch.

Bài viết gốc 21 of the Wildest Cons in History đăng tại Mental Floss.