Trích đăng

Một câu chuyện đầy cảm hứng về nghề tay trái hái ra tiền

Chris Guillebeau, qua giọng kể thu hút và một câu chuyện lôi cuốn pha lẫn hài hước, đã truyền tải thông điệp chính: Cơ hội kiếm tiền ở khắp mọi nơi. Bạn chỉ cần học cách nhìn ra chúng.

Published

on

Trích từ: Cây tiền
Tác giả: Chris Guillebeau
Đơn vị giữ bản quyền: Phương Nam Book
Phát hành: tháng 4.2021

Cây tiền được viết bởi tác giả best-seller của The New York Times – Chris Guillebeau, dùng giọng kể thu hút và một câu chuyện lôi cuốn pha lẫn hài hước để truyền tải thông điệp chính: Cơ hội kiếm tiền ở khắp mọi nơi. Bạn chỉ cần học cách nhìn ra chúng.

Sách kể câu chuyện về Jake Aarons – chàng trai trẻ đang bị khủng hoảng, cả trong đời sống tài chính lẫn tình cảm. Anh sẽ bị tống khỏi căn hộ đang thuê trong 30 ngày tới. Giữa tình cảnh ngặt nghèo, Jake tham gia một nhóm hành động gặp gỡ hàng tuần. Mỗi thành viên nhóm có nhiệm vụ chạy một mô hình kinh doanh ngoài công việc chính để kiếm thêm thu nhập, với điều kiện: chi càng ít vốn càng tốt trước khi mô hình kiếm được tiền.

Trong vòng một tuần, Jake đã vật lộn học cách kiếm 1000 USD, với sự giúp đỡ tận tình của các thành viên khác. Nhờ lòng kiên trì, nhẫn nại và ham học hỏi, Jake đã tích lũy được nhiều kỹ năng quan trọng và kiểm soát thành công cuộc sống của mình.

Mượn câu chuyện của Jake, quyển sách nêu lên những bài học hay, hữu hiệu trong kĩ năng quản lý tài chính thời hiện đại. Trong khi nhiều cuốn sách cùng thể loại gạch ra những đầu dòng “how to”, lời khuyên và các bước hướng dẫn hành động, Cây tiền khéo léo đi theo một hướng khác và không trùng lập với những tác phẩm bàn về tài chính hiện hành.

“Chris Guillebeau luôn là một trong những bộ óc truyền cảm hứng kinh doanh mạnh mẽ nhất – cung cấp cho chúng ta nhiều điều bổ ích, từ cẩm nang du lịch thế giới đến xây dựng cuộc sống thú vị. Giờ đây, với Cây Tiền, anh cho thấy mình cũng là bậc thầy kể chuyện. Nếu bạn đang mong mỏi làm việc để kiếm sống và phát triển sự nghiệp, đây là một cuốn sách đáng đọc.”

*

HỒI 1

Này Jake, đang nghĩ đi đâu đấy? Anh còn nghe chứ?” Trong tâm trí, Jake Aarons cảm thấy mình hoàn toàn kiểm soát được cuộc sống. Không những anh đã ngừng lo lắng về các email rất đáng lo ngại nhận được ngay trước cuộc họp khách hàng này, mà cả những vấn đề mà chúng nói đến cũng không tồn tại. Anh còn tưởng tượng ra tương lai tươi sáng cùng bạn gái và một sự nghiệp xán lạn tại công ty truyền thông, tiếp thị, quảng cáo này.

Nhưng trong phòng họp nơi anh đang ngồi đây, đối diện với sếp và cách khách hàng hai ghế, họ lại vừa ký với công ty một hợp đồng lớn, vậy mà anh chẳng để tâm chút nào. Ngay cả khi mộng tưởng về một thực tại khác, anh cũng nhận thức được rằng thực tại đang phải bất ngờ đối mặt đây đáng chán hơn nhiều. Giá mà anh có thể…

“Này, mặt đất gọi Jake, tỉnh lại đi!”

“Sao? Ồ… xin lỗi. Tôi đang tổng hợp các suy nghĩ của mình”.

Anh “tua” lại trong óc vài phút gần nhất của cuộc họp, chuyển khỏi chế độ “lái tự động” để vào trạng thái nhớ các chi tiết chính. Năm con người đang ngồi chằm chằm nhìn anh. Đầu tiên, sếp anh, Jan, người đang dẫn dắt cuộc họp và cố gắng thu hút sự chú ý của anh. Tiếp theo là hai đại diện của Avery Tech, khách hàng đã thuê họ. Cách xa hơn vài ghế là Sloan, người mang danh hiệu “đầy vinh dự” mà Jake gán cho là CAO – Chief Asshole Officer – Giám đốc bỉ ổi. Đương nhiên, Sloan không biết mình được Jake gán cho biệt hiệu đầy cao quý đó. Trong thâm tâm, anh ta tự coi mình là “Cố vấn cao cấp”, dù cho công ty của họ không phân chia nhân viên theo cấp bậc. Cuối cùng, ngồi cạnh Sloan là Preena, một đồng nghiệp dễ mến hơn mà Jake đã coi là bạn trong suốt mười tháng làm việc tại Brightside.

Và sau đó là Jake. Giờ anh phải làm gì ấy nhỉ?

Mãi anh mới nhớ ra. Anh phải trình bày ý tưởng của nhóm mình để giúp Avery Tech thoát khỏi ngõ cụt và kiếm lời trở lại. Việc giúp các doanh nghiệp kiếm lời suy cho cùng chẳng phải là việc của công ty anh đó sao.

Suốt buổi sáng anh đã phân tâm, bị ám ảnh bởi một số tin tức đến không đúng lúc, nhưng giờ là lúc tỉnh táo lại rồi. Anh hắng giọng nhìn căn phòng, nhìn vào mắt Jan và các đại diện bên phía khách hàng.

“À ừ, tôi nghĩ rằng chúng ta sẽ bắt đầu bằng cách xem xét các tài khoản truyền thông xã hội của quý vị. Tôi nghĩ rằng quý vị có thể tận dụng được nhiều điều hơn ở chúng”.

Cả nhóm chờ đợi. Tận dụng điều gì hả Jake? Phải rồi. Trình bày tiếp đi nào.

“Chúng ta sẽ nói chi tiết hơn khi tiến hành, nhưng tôi tự hỏi liệu công ty các vị có nghĩ đến việc tiếp cận một vài khách hàng hiện tại để nhận phản hồi không. Kiểu như, kiểm tra xem họ có đề xuất cải tiến nào hay không”.

Rồi xong, họ hết nghe anh nói rồi. Đó là những gì xảy ra khi bạn đến một cuộc họp trình bày ý tưởng mà không lận lưng theo ý tưởng nào.

Jan chữa cháy: “Không sao, Jake, tôi sẽ lo tiếp từ đây. À mà Sloan, anh có ý tưởng nào muốn trình bày không?”

Sloan, Giám đốc bỉ ổi, thế nào cũng nói được mấy câu xứng đáng điểm mười quảng cáo bản thân.

“Tất nhiên rồi”, Sloan đáp và không quên bắt lấy ánh mắt Jake trước khi nói tiếp. “Tôi đã đi sâu tìm hiểu số liệu phân tích trang web của công ty quý vị và nhận thấy một điều thực sự thú vị. Công ty mình bán chip bộ nhớ và thẻ nhớ cho máy tính, đúng chứ?”

Các đại diện khách hàng liền tươi tắn lại.

“Chà, nhưng có vẻ hầu hết những người truy cập vào trang web của quý vị không thực sự tìm kiếm thứ đó, ít nhất là không trực tiếp tìm kiếm chúng. Họ đang tìm kiếm các cụm từ như ‘lưu trữ dữ liệu’ và ‘bộ xử lý máy tính’. Không chỉ vậy, nếu tách người mua hàng khỏi những người chỉ truy cập website rồi thoát ra, những người vào website để tìm kiếm về ‘lưu trữ dữ liệu’ có khả năng mua cao hơn hai mươi sáu phần trăm”.

“Thật là thú vị”, Đại diện Một bên khách hàng nói, trong khi Đại diện Hai gật đầu và viết xuống điều gì đó.

“Tuy nhiên, cái cần nói là”, Sloan tiếp tục. “Quý vị không thực sự có chiến lược nhắm mục tiêu vào những người tìm kiếm về ‘lưu trữ dữ liệu’. Tôi nghĩ chúng ta nên bắt đầu từ điểm này. Rồi từ đó, chúng ta có thể xem lại việc nhắm vào đối tượng khách hàng, đưa ra thêm phương thức bán hàng gia tăng cho họ, hoặc khai thác thêm giá trị từ những khách hàng này”.

“Ừm”, Đại diện Một gật gù. “Quả thật chúng tôi không biết đến điều này”

Phần còn lại của cuộc họp triển khai từ đó. Jake trở lại trạng thái kẻ dự thính, Jan điều khiển cuộc họp, còn Sloan tô vẽ cho bản thân. Chỉ Jake biết rằng toàn bộ chuyện “đi sâu tìm hiểu những số liệu phân tích trang web công ty” này thực ra là ý của Preena. Nếu bóng đến chân, cô ấy sẽ đá nó, sẽ trình bày ý tưởng này, nhưng Sloan đã gạt cô ra để tự tung tự tác

Chính thói hành xử đó đã khiến Jake ưu ái đặt cho Sloan biệt hiệu “cao quý” kia. Anh ta luôn sẵn sàng “làm quá” mọi thứ, nhất là vì lợi ích của chính mình. Sáng ra luôn là người đi làm sớm nhất, còn chiều luôn là người cuối cùng rời khỏi công ty, và không quên để cho mọi người biết mình đi sớm về trễ như thế.

Thật không may, trong cấu trúc một công ty agency, chính hành vi tư lợi này lại được khen thưởng.

Về phần Jake, anh thường xuyên bị phân tâm, nhưng không đến mức đầu óc trên mây thế này. Nhất là trong cuộc họp có khách hàng, sếp và đối thủ của mình, anh đã cố gắng chuẩn bị. Nhưng sự thật là đầu óc anh giờ đang phải lo quá nhiều thứ. Hồi sáng sớm nay xảy ra sự việc khiến anh đứng ngồi không yên: Jake rốt cuộc đã đọc email gửi cho mình từ thứ Ba.

Việc đến thứ Sáu mới đọc email nhận vào thứ Ba với vài người có thể được xem là một hành động ngông cuồng. Có thể đầu óc bạn tin vào kiểu “mới sáng sớm đừng kiểm tra email” và quyết định đi xa thêm bước nữa “mới có vài ngày, vội gì kiểm tra email”. Và cuối cùng, việc đó có thể khiến bạn bị sa thải, hoặc tệ hơn thế.

Email đầu tiên thu hút sự chú ý của anh mang dòng tiêu đề đáng ngại:

Thông báo tình trạng thu nợ

Tin được gửi từ Công ty dịch vụ tài chính Midland, thông báo gần đây họ đã mua lại khoản nợ vay sinh viên của Jake và hiện đang muốn có một lịch trình thanh toán.

Tám năm trước, Jake đã phát hiện ra phép màu của các khoản vay sinh viên. “Đó là tiền miễn phí từ chính phủ!”. Bạn cùng phòng của anh nói như thể trúng xổ số.

“Tuyệt vời!”, Jake nói rồi ký vào các giấy tờ giúp anh nhận được một khoản tiền lớn trong tài khoản ngân hàng, cũng như một máy nướng bánh mì miễn phí mà anh chưa từng bóc hộp. Lúc đó anh nghĩ mình sẽ có đủ khả năng trả nợ… một ngày nào đó. Đấy chẳng phải cách phương thức cho vay này hoạt động sao? Ngoài ra, còn lâu mới đến hạn trả bất kỳ khoản vay nào.

Nhưng bây giờ dường như ngày xa xôi ở vùng đất tương lai đó cũng đã đến. Trong suốt ba năm đầu – năm cuối anh có học bổng lo – Jake đã vay tổng cộng 52.450.38 đô la. Hơn một nửa số tiền đó trả thẳng cho Đại học bang California ở Northridge. Số còn lại thì đã tiêu tán… đâu đó. Quy định cho vay nói rằng tiền vay chỉ có thể được dùng cho các chi phí học tập, mà theo cách lý giải của Jake thì nó đã được tiêu vào tiền thuê nhà, ăn uống, xăng xe, và một chuyến đi tới Ireland với anh trai Zach, và cả bia nữa.

Công ty Midland đang muốn anh trả nợ, kèm lãi suất, với lịch thanh toán bắt đầu từ tháng tới, yêu cầu anh trả khoản vay đầu tiên là 805.14 đô la. Thư thông báo còn hân hoan nói rằng nếu anh trả một khoản lớn hơn thì sẽ được chiết khấu.

Kế đến, Jake mở một email khác. Là từ Roland, người quản lý bất động sản đã cho anh thuê căn hộ hiện tại. Căn hộ này là nơi tuyệt nhất trong số những nơi anh từng ở, giá lại rẻ nữa. Kể cả anh Zach, người đang làm việc cho một công ty khởi nghiệp lớn ở San Francisco, cũng thấy ấn tượng với căn hộ này.

Thư Roland gửi có tiêu đề:

Thông báo pháp lý: thay đổi đơn vị thuê

Jake nhấp vào đường link liên kết.

Chào Jake,
Hy vọng cậu vẫn khỏe. Xin lỗi đã mang tin xấu đến cho cậu, nhưng người chủ căn hộ cậu thuê đang lên kế hoạch bán nó. Họ cần trả tiền dưỡng lão cho mẹ già, và họ muốn cậu rời đi ngay.
Theo luật, họ phải thông báo trước cho cậu hai mươi mốt ngày, và không may là họ không thể chờ lâu hơn thế. Họ cũng cần vào căn hộ để chụp ảnh, và một khi đã đăng bán, sẽ có khách đến xem nhà. Như thế chúng tôi cần hẹn trước một số lần để cậu ra khỏi nhà khi khách đến.
Một lần nữa, xin lỗi về tin tức này. Tôi biết căn hộ này là nơi tuyệt vời với cậu!
Roland Myers
Tập đoàn cho thuê

Nợ vay khó trả đã khổ rồi, không có nhà để ở còn tồi tệ hơn. Tin nhắn với thông báo hai mươi mốt ngày kia được gửi vào thứ Ba. Bây giờ là chiều thứ Sáu, nghĩa là… chỉ còn mười tám ngày nữa thôi sao?

Trước khi có màn phát biểu “xuất sắc” trước khách hàng lúc nãy, anh đã vắt óc nghĩ xem phải làm gì. Chẳng có giải pháp rõ ràng nào hiện ra. Anh gần như chỉ cảm thấy ngợp.

Sau cuộc họp, Jake ra ngoài nói chuyện với bạn mình. “Preena! Sao cô lại để Sloan làm điều đó với mình?”

“Sao nào, để hắn ăn cắp ý tưởng của tôi hả?”

“Đúng thế! Tôi thấy tất cả những giấy tờ được in ra để trên bàn của cô. Toàn bộ chuyện đi sâu vào các số liệu phân tích đều là ý của cô”.

“Chà, đúng vậy”, cô nhún vai. “Cách hắn làm chả hay ho gì. Nhưng tôi phải phản ứng thế nào? Cãi nhau trước mặt khách hàng? Hắn biết tôi sẽ không dám thách thức hắn. Mà nhân tiện, anh sao rồi? Anh có vẻ hơi phân tâm trong cuộc họp”.

Jake nói với cô về những email mà anh rốt cuộc cũng chịu đọc.

“Khó khăn rồi đấy, Jake. Tôi phải hoàn thành một số công việc cho khách hàng trước khi đến cuộc họp tiếp theo nên không thể chia sẻ thêm, nhưng hãy lên kế hoạch để nói về vấn đề này kỹ lưỡng hơn vào thứ Hai nhé”.

“Tất nhiên là được”. Trên đường trở về bàn làm việc của mình, anh đi ngang qua văn phòng của Sloan. Anh tưởng tượng hắn ngồi bên trong, đang đọc Binh pháp Tôn Tử và viết email cho quản lý để tóm tắt cuộc họp khách hàng mà hắn là diễn viên chính.

***

Làm việc đến tối muộn để xây dựng một chiến lược tốt hơn cho khách hàng mà anh đã làm thất vọng, Jake không để ý điện thoại của mình nhấp nháy lời nhắc nhở đến cuộc hẹn quan trọng nhất trong ngày: cuộc hẹn ăn tối với bạn gái Maya. Chỉ đến khi nghe tiếng chuông báo hiệu tin nhắn từ cô, anh mới nhìn xuống điện thoại.

“Này, Jake, nơi này dễ thương lắm! Em đến sớm vài phút và chộp được một bàn cạnh cửa sổ. Gặp anh sớm nhé!”

Sớm là một dự đoán lạc quan quá mức, nhưng Maya đâu có biết.

“Anh đến ngay đây!”. Jake vừa nhắn tin, vừa cầm lấy cái túi đeo chéo và chạy ra cửa, trong đầu nhẩm lượng giao thông sẽ phải vượt qua: phải mất ít nhất mười lăm phút, mà giờ này có khi mất đến hai mươi phút. Chết thật.

Có gì to tát chứ. Chỉ là kỷ niệm sáu tháng của hai đứa thôi.

Có gì to tát đâu, như 50.000 đô la anh nợ, như tài khoản tiết kiệm có chưa đầy 3.000 đô. Và việc anh cần làm chỉ là tìm cách bắt đầu trả nợ, đồng thời tìm nơi ở mới là được chứ gì.

Trên đường ra, Jan ra hiệu anh xuống gặp cô. “Này Jake, chúng ta gặp nói chuyện chút được không?”

“À được chứ, tôi sẽ chỉ trễ hẹn với Maya thôi…”

“Tôi nói nhanh thôi. Tôi có chút lo lắng về cậu. Với việc sáp nhập đang diễn ra, ban lãnh đạo sẽ phải đưa ra một số quyết định khó khăn”.

Dù mọi người gọi nó là vậy thì nó không hẳn là một sự sáp nhập. Brightside gần đây đã đạt được thỏa thuận để cho một công ty ở Bờ Đông lớn hơn nhiều mua lại như một phần trong mối quan hệ “đối tác chiến lược” với công ty này.

Cho đến nay, nhóm chuyển giao từ Philadelphia đã đến thăm trụ sở Nam California của Brightside hai lần, mỗi lần lại đưa ra những nhận xét vô thưởng vô phạt trong khi “ý tứ” đánh giá phong cách ăn mặc và trò chuyện suồng sã hơn ở khu Bờ Tây. Họ đã hứa sẽ “tôn trọng văn hóa nơi này”, mà theo Preena lý giải, điều đó đồng nghĩa với việc họ dự định thay đổi mọi thứ trong đó.

“Hãy nỗ lực thêm nếu được nhé”, Jan nói khi cô ra dấu rằng anh có thể đi. “Vài tuần tới đây sẽ ảnh hưởng rất lớn về mặt đánh giá”.

Jake cảm ơn sếp mình rồi bước ra ngoài, miệng hứa sẽ cải thiện. Anh gần như đã nghĩ lúc ra bãi đậu xe là Sloan đã cắt lốp xe của mình.

Nhưng lốp xe chẳng hề gì, chỉ hơi mòn một chút trên chiếc Mazda mười hai tuổi mà anh đã lái những sáu năm. Điều tốt nhất anh có thể nói về ngày hôm nay là anh không bị cảnh sát phạt chạy quá tốc độ trong khi lái vun vút đến nhà hàng. Tuy nhiên, khi đã đến nơi, anh cũng chưa nghĩ ra được cách nào để trả những khoản vay hoặc để tìm một nơi ở mới.

Biết đâu Maya sẽ nghĩ ra được cách nào đó. Anh sẽ hỏi cô – tất nhiên là sau khi xin lỗi vì đến muộn hơn ba mươi phút bữa ăn tối kỷ niệm của hai người họ.

Còn tiếp.

Tác phẩm được trích đăng với sự đồng ý của Phương Nam Book.

Click to comment

Viết bình luận

Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *

Trích đăng

Ngoài Covid, còn có những cuộc khủng hoảng thầm lặng khác

Ta mang khẩu trang để bảo vệ chính mình và người khác khỏi một con vi rút mà ta không thấy được. Nhưng còn tất cả những con vi rút vô hình khác mà ta cũng cần tránh thì sao?

Published

on

By

Trích từ: Hãy cùng ước mơ
Tác giả: Đức Giáo Hoàng Phanxicô

Đơn vị giữ bản quyền: Phương Nam Book
Phát hành: tháng 10.2022

Tôi thấy thời đại này giống như một cuộc tính sổ. Nó khiến tôi nghĩ tới điều mà Chúa Giêsu đã nói với Thánh Phêrô trong Phúc Âm Luca (Lc 22,31) – ma quỷ muốn sàng ông như sàng gạo. Bước vào cuộc khủng hoảng là để cho bản thân được sàng lọc. Các phạm trù và cách suy nghĩ của bạn bị lung lay, các giá trị ưu tiên và phong cách sống của bạn bị thách thức. Bạn bước qua một ngưỡng cửa, hoặc là do chính bạn chọn lựa, hoặc do hoàn cảnh đòi buộc; vì sẽ có những cuộc khủng hoảng, như những gì chúng ta đang phải trải qua đây, mà bạn không cách chi né tránh được.

Câu hỏi được đặt ra là liệu bạn có vượt qua cơn khủng hoảng này không, và nếu có thể, thì bằng cách nào? Quy luật cơ bản của một cuộc khủng hoảng là bạn sẽ không thoát khỏi nó mà không thay đổi gì. Khi bạn vượt qua thách đố, bạn hoặc sẽ trở nên tốt hơn hoặc là tệ đi; nhưng chắc chắn sẽ không còn là con người cũ nữa.

Chúng ta đang sống trong thời đại đầy những thử thách. Kinh Thánh nói về việc băng qua lửa để mô tả những thử thách như thế, có thử lửa mới biết bình thợ gốm (Hc 27,5). Chúng ta sẽ luôn gặp khó khăn trong cuộc sống, nhờ đó mà ta được lớn lên.

Đức Giáo Hoàng Phanxicô

Các thử thách trong cuộc sống sẽ giúp bạn bộc lộ trái tim mình: Trái tim bạn vững chãi thế nào, biết thương xót ra sao, và nó lớn hay nhỏ. Thường thường, trong những cảnh huống xã hội bình thường, bạn chẳng khi nào bộc lộ bản thân. Bạn cười, bạn nói những điều đúng đắn, và bạn bình an vô sự vượt qua các tình huống mà không phải thể hiện mình như chính-bạn-là. Nhưng khi bước vào khủng hoảng thì hoàn toàn trái ngược. Bạn phải chọn lựa. Và trong quá trình chọn lựa, bạn bộc lộ trái tim mình.

Hãy nghĩ về những gì xảy ra trong lịch sử. Khi trái tim bị thử thách, con người ta trở nên ý thức về điều khiến họ chùn bước. Họ cũng cảm nhận được sự hiện diện của Thiên Chúa, Đấng Trung Tín và hằng đáp lại tiếng than khóc của dân Người. Cuộc gặp gỡ sau đó mở ra một tương lai mới.

Hãy nghĩ về những gì chúng ta thấy trong đại dịch Covid-19. Kìa các vị tử đạo: Những người nam người nữ đã hy sinh mạng sống mình để phục vụ những ai cần họ nhất. Hãy nghĩ tới các nhân viên y tế, các y bác sĩ, những người chăm sóc, cũng như các vị tuyên úy và tất cả những ai đã chọn đồng hành với người khác trong nỗi đau của họ. Áp dụng các biện pháp phòng ngừa cần thiết, họ tìm cách hỗ trợ và an ủi người khác. Họ là chứng nhân của tình thân và sự dịu dàng. Đau lòng thay, nhiều người trong số họ đã ra đi. Để tôn vinh những gì họ đã làm chứng và nỗi đau của biết bao người, chúng ta phải xây dựng ngày mai bằng cách đi theo con đường mà họ đã thắp sáng.

Tuy nhiên – tôi nói điều này trong đau đớn và xấu hổ chúng ta cũng hãy nghĩ đến những người cho vay nóng, cho vay nặng lãi, kẻ đã xuất hiện trước cửa nhà của những người đang tuyệt vọng. Giả như họ có đưa tay ra thì cũng là để cho vay những khoản tiền không thể nào trả nổi, và những ai chấp nhận đề nghị đó cuối cùng sẽ trở thành con nợ vĩnh viễn. Đây là những người làm giàu trên nỗi khốn cùng của người khác.

Đức Giáo Hoàng Phanxicô

Trong thời điểm khủng hoảng, bạn sẽ bắt gặp cả điều tốt lẫn điều xấu: Người ta bộc lộ mình như chính-họ-là. Có những người quên mình phục vụ kẻ khó nghèo, cũng có những người làm giàu trên nỗi đau của người khác. Có những người bước ra để đến với tha nhân – bằng những cách thức mới đầy sáng tạo mà không cần rời khỏi nhà – trong khi số khác lại rút lui phía sau tấm áo phòng bị. Trái tim của ta vì thế mà tỏ lộ.

Không chỉ một vài cá nhân nào đó bị thử thách, mà là toàn thể nhân loại. Hãy nghĩ đến việc các chính phủ phải đưa ra chọn lựa trong đại dịch. Điều gì quan trọng hơn: Chăm sóc con người hay đảm bảo sự vận hành của hệ thống tài chính? Chăm lo cho người dân, hay thí mạng họ để đảm bảo lợi ích của thị trường chứng khoán? Tạm ngưng cỗ máy thịnh vượng, dù biết rằng điều này có thể ảnh hưởng đến nhiều người, nhưng phải chăng đó cũng chính là cách chúng ta có thể cứu sống nhiều mảnh đời? Có những trường hợp, chính phủ chọn bảo vệ nền kinh tế trước, có thể vì họ đã không hiểu mức độ trầm trọng của dịch bệnh, hoặc do họ thiếu nguồn lực. Những chính quyền này đã “thế chấp” người dân của họ. Khi chọn lựa như thế, thứ tự ưu tiên của họ bị thử thách và giá trị thật của họ cũng bị phơi bày.

Trong cơn khủng hoảng, luôn có điều cám dỗ ta rút lui. Tất nhiên, có những lúc chúng ta cần phải lùi lại vì lý do chiến thuật – như trong Kinh Thánh đề cập: “Rồi Israel rút về lều” (1 V 12,16) - nhưng có những tình huống mà rút lui không phải việc đúng đắn và cũng chẳng nhân văn. Chúa Giêsu đã làm rõ điều này trong dụ ngôn về người Samari nhân hậu. Khi thầy Lêvi và thầy tư tế bỏ lại người đàn ông bê bết máu vì bị băng cướp đánh nhừ tử, họ đang rút lui “theo chức năng”. Một hành động tuy hợp lý và đúng luật dạy, nhưng chẳng hợp tình người. Khi gặp thách đố, điều họ cố gắng bảo vệ là địa vị, vai trò và hình tượng của bản thân, chứ không phải vì người khác.

Trong một cuộc khủng hoảng, chủ nghĩa chức năng của ta bị lung lay, đó là lý do ta phải xem lại cũng như điều chỉnh vai trò và thói quen để biến mình thành những người tử tế hơn. Một cuộc khủng hoảng luôn đòi buộc toàn thể con người ta hiện diện, không cho phép ta thoái lui hay trở về với những đường lối và vai trò cũ. Hãy nghĩ về người Samari: Anh ta đã dừng lại, nâng đỡ người gặp nạn, đã hành động và bước vào thế giới của nạn nhân, đã đặt mình vào tình huống để chia sớt đau khổ với nạn nhân, rồi từ đó, tạo nên một tương lai mới.

Đức Giáo Hoàng Phanxicô

Hành động theo cách của người Samari trong cơn khủng hoảng nghĩa là để cho bản thân được tác động bởi những gì mà ta nhìn thấy, với ý thức rằng những khổ đau này sẽ biến đổi cuộc đời ta. Chúng ta, những người Kitô hữu, nói về điều này như là đón nhận và ôm lấy thập giá Đức Kitô. Với niềm xác tín rằng những gì sẽ xảy đến là cuộc sống mới, việc ôm lấy thập giá cho chúng ta can đảm để ngừng than vãn và dũng khí để ra đi phục vụ. Từ đó, chúng ta được biến đổi, và sự biến đổi này chỉ đến từ lòng trắc ẩn và sự phục vụ quên mình.

Một số người đáp lại những khổ đau mà cơn khủng hoảng đem đến chỉ bằng cái nhún vai. Họ nói, “Thượng đế đã tạo dựng thế giới như thế, bản chất nó là vậy rồi”. Nhưng, nhìn nhận như thế là đã hiểu sai về công trình sáng tạo của Thiên Chúa, bởi đây là một tiến trình năng động, không phải tĩnh tại. Thế giới vẫn luôn được tạo dựng. Thánh Phaolô trong thư gửi giáo đoàn Rôma đã nói: Muôn loài thụ tạo cùng rên siết và quằn quại như sắp sinh nở (Rm 8,22). Thiên Chúa muốn cùng chúng ta, các cộng sự của Ngài, không ngừng dựng xây thế giới. Thiên Chúa đã mời gọi chúng ta cộng tác với Ngài ngay từ thuở ban đầu, trong mọi lúc, cả những thời khắc bình yên hay trong cơn khủng hoảng. Thiên Chúa không trao thế giới cho ta như một món đồ đã được đóng gói và niêm phong, rồi nói rằng: “Thế giới đây, hãy đón nhận”.

Trong sách Sáng Thế (Book of Genesis), Thiên Chúa ra lệnh cho Adam và Eva sinh sôi nảy nở cho đầy mặt đất. Nhân loại có nhiệm vụ thay đổi, xây dựng, làm chủ công trình sáng tạo theo nghĩa tích cực: sáng tạo từ nó và cùng với nó. Vì vậy, những gì sắp xảy đến không phụ thuộc vào các cơ chế vô hình hay một tương lai mà nhân loại chỉ là khán giả thụ động. Không, chúng ta là nhân vật chính, hay cụ thể hơn, là những người đồng sáng tạo. Khi Chúa bảo chúng ta ra đi và sinh sôi nảy nở để làm chủ Trái Đất, Ngài đang nói: Hãy là những người kiến tạo tương lai của chính mình.

Từ cuộc khủng hoảng này, chúng ta có thể trở nên tốt hơn hoặc tệ đi. Ta có thể trượt dài về sau, hoặc có thể tạo ra điều gì đó mới mẻ. Hiện tại, điều ta cần là cơ hội để thay đổi và tạo không gian cho những điều mới. Điều này tương tự điều Chúa phán với tiên tri Isaia: Hãy đến đây, ta cùng nhau tranh luận! Nếu con sẵn sàng lắng nghe, chúng ta sẽ có một tương lai tuyệt vời. Nhưng nếu con từ chối lắng nghe, con sẽ bị ăn gươm giáo (Is 1, 18-20).

Đức Giáo Hoàng Phanxicô

Có rất nhiều lưỡi gươm đang hòng tiêu diệt chúng ta.
Cuộc khủng hoảng Covid trông có vẻ đặc biệt vì nó ảnh hưởng đến toàn thể nhân loại, nhưng nó chỉ đặc biệt vì ta có thể nhìn thấy được. Trong khi có hàng ngàn cuộc khủng hoảng khác cũng thảm khốc không kém, nhưng đủ khuất tầm nhìn để nhiều người vờ như chúng chẳng hề hiện hữu. Chẳng hạn, hãy nghĩ về những cuộc chiến tranh diễn ra đó đây trên thế giới; về việc sản xuất và buôn bán vũ khí; về hàng trăm ngàn người tị nạn đang chạy trốn khỏi sự đói nghèo, thiếu thốn cơ hội; và cả biến đổi khí hậu. Những bi kịch này có vẻ xa vời với chúng ta, chúng chỉ là một phần của tin tức hằng ngày, và đáng buồn thay, nó không đủ sức để thúc đẩy ta thay đổi lịch trình và giá trị ưu tiên. Nhưng cũng như đại dịch Covid, những khủng hoảng này tác động đến toàn nhân loại.

Chỉ cần nhìn những con số trong ngân sách mà một quốc gia chi cho việc trang bị vũ khí thôi cũng đủ làm bạn lạnh người. Rồi hãy so sánh các số liệu trên với số liệu thống kê của UNICEF về số trẻ em không được đến trường, phải lên giường với cái bụng đói, khi đó, bạn sẽ hiểu được ai đang phải trả giá cho việc trang bị vũ khí. Trong bốn tháng đầu năm nay, có đến 3,7 triệu người chết vì đói. Và có bao nhiêu người chết vì chiến tranh? Chi phí quân sự hủy diệt loài người. Có thể nói đây là một chủng vi rút corona đáng sợ, nhưng vì không nhìn thấy các nạn nhân của nó nên chúng ta chẳng mấy để tâm.

Tương tự vậy, một số người không nhìn thấy được thế giới tự nhiên đang bị tàn phá. Chúng ta nghĩ rằng điều này sẽ không ảnh hưởng tới mình vì nó xảy ra tận đấu tận đâu. Nhưng rồi đột nhiên ta nhìn thấy, ta hiểu được: Một chiếc thuyền băng qua Bắc Cực lần đầu tiên, và ta nhận ra rằng những trận lũ lụt và cháy rừng ở đâu xa lại là một phần của cuộc khủng hoảng chung mà tất cả chúng ta đều phải đối mặt.

Hãy nhìn chúng ta lúc này: Ta mang khẩu trang để bảo vệ chính mình và người khác khỏi một con vi rút mà ta không thấy được. Nhưng còn tất cả những con vi rút vô hình khác mà ta cũng cần tránh thì sao? Chúng ta sẽ phải đối phó với những đại dịch tiềm ẩn của thế giới này bằng cách nào – đại dịch của đói nghèo, bạo lực và biến đổi khí hậu?

Đức Giáo Hoàng Phanxicô

Nếu muốn bước ra khỏi cuộc khủng hoảng này và bớt ích kỷ hơn so với khi bước vào, hãy để cho bản thân được lay động bởi nỗi đau của người khác. “Nơi nào có hiểm nguy, nơi đó cũng trổ sinh nguồn năng lượng cứu rỗi”. Câu thơ trong tác phẩm Hyperion của Friedrich Hölderlin như muốn nói với tôi rằng những hiểm nguy đe dọa chúng ta trong một cuộc khủng hoảng không phải là tất cả; luôn luôn có một lối ra. Đó chính là nguồn cảm hứng trong câu chuyện của loài người: Luôn có cách để ta thoát khỏi sự suy tàn. Con người phải hành động ngay trong chính những thách thức, cũng là nơi mà cánh cửa được mở ra. Câu nói ấy đã đồng hành với tôi trong nhiều thời điểm khác nhau của cuộc sống.

Đây là thời điểm để ta mơ lớn, để suy nghĩ lại các giá trị ưu tiên, những điều ta coi trọng, mong muốn và kiếm tìm, và cũng để cam kết hành động trong mỗi ngày sống vì những điều ta mơ ước. Điều tôi nghe được lúc này cũng giống những gì Thiên Chúa đã nói với tiên tri Isaia: Hãy đến đây, ta cùng nhau tranh luận! Chúng ta hãy dám ước mơ.

Thiên Chúa mời gọi ta dám sáng tạo những điều mới lạ. Chúng ta không thể trở về tình trạng tưởng chừng như yên ổn của hệ thống chính trị và kinh tế trước khủng hoảng. Chúng ta cần những nền kinh tế cho phép mọi người tiếp cận với thành quả của công trình sáng tạo cùng những nhu cầu thiết yếu trong cuộc sống: đất đai, nhà ở và công việc. Chúng ta cần những nền chính trị có thể hòa nhập và đối thoại với người nghèo, những người bị loại trừ và dễ bị tổn thương, giúp họ có tiếng nói trong các quyết định ảnh hưởng đến cuộc sống của họ. Chúng ta cần chậm lại, cân nhắc và thiết kế ra cách thức tốt hơn để có thể cùng nhau sống trên mặt đất này.

Đó là nhiệm vụ mà từng người chúng ta được mời gọi để cộng tác. Nhưng đây là thời điểm đặc biệt dành cho những con tim thao thức, sự thao thức lành mạnh thôi thúc ta hành động. Hơn bao giờ hết, các lý lẽ ngụy biện cho rằng chủ nghĩa cá nhân là nguyên lý vận hành xã hội đang bị phơi bày. Vậy đâu sẽ là nguyên tắc mới của chúng ta?

Chúng ta cần một nhóm những người biết rằng chúng ta cần nhau, những người có tinh thần trách nhiệm với người khác và với thế giới. Chúng ta cần cho thấy rằng việc sống tử tế, có niềm tin, và làm việc vì lợi ích chung là những mục tiêu tuyệt vời – điều đòi hỏi nơi ta lòng can đảm và nghị lực; trong khi sự hào nhoáng hời hợt và nhạo báng đời sống đạo đức chẳng giúp ích gì. Kỷ nguyên hiện đại, vốn đã phát huy sự bình đẳng và tự do như một xác quyết, giờ đây cần phải tập trung vào tình anh em bạn hữu với cùng chí hướng và sự bền bỉ để đương đầu với các thử thách phía trước. Tình anh em bạn hữu sẽ tạo điều kiện cho bình đẳng và tự do chiếm vị trí tương xứng trong bản giao hưởng cuộc sống.

Hàng triệu người đã tự hỏi mình và người khác rằng họ có thể tìm thấy Thiên Chúa ở đâu trong cuộc khủng hoảng này. Những gì hiện lên trong tâm trí tôi là sự đầy tràn. Tôi nghĩ tới những dòng sông lớn nhẹ nhàng vỗ bờ, một cách chậm rãi đến độ bạn khó lòng nhận ra, nhưng đến đúng thời điểm, chúng vỡ bờ và tràn ra. Trong xã hội chúng ta, lòng thương xót của Chúa cũng tuôn tràn như “thời khắc vỡ bờ”: Bùng nổ, phá vỡ mọi giới hạn truyền thống vốn cản trở nhiều người khỏi những gì họ xứng đáng được nhận, làm lung lay vai trò và cách suy nghĩ của ta. Sự đầy tràn ân sủng được tìm thấy nơi những đau khổ mà cuộc khủng hoảng này đã phơi bày, và trong cách đáp trả sáng tạo của hàng bao người.

Tôi thấy có rất nhiều tình thương chảy tràn giữa chúng ta. Nhiều con tim đã và đang phải chịu các thách đố. Cuộc khủng hoảng đã khơi dậy nơi nhiều người sự can đảm và lòng trắc ẩn mới. Một vài người trong số đó khi bị thách đố sàng lọc, đã đáp lại bằng khát khao kiến tạo lại thế giới; số khác thì quyết định giúp người thân cận đang gặp túng thiếu bằng các hành động thiết thực để họ có thể vượt qua nỗi đau.

Tôi tràn ngập hy vọng rằng chúng ta sẽ trở nên tốt hơn khi bước ra khỏi cuộc khủng hoảng này. Nhưng để làm được như thế, chúng ta cần phải quan sát kỹ càng, lựa chọn sáng suốt và hành động đúng đắn.

Hãy cùng nói về cách thức để làm điều đó. Hãy để cho lời Chúa phán với tiên tri Isaia cũng vang vọng trong ta: Hãy đến đây, ta cùng nhau tranh luận! Chúng ta hãy dám ước mơ.

– Còn tiếp –

Tác phẩm được trích đăng với sự đồng ý của Phương Nam Book.

Đọc bài viết

Trích đăng

Tại sao “Tôi” phải tồn tại ngay từ đầu?

Cuộc sống trưởng thành là thỏa hiệp giữa việc được làm những điều bạn muốn và tuân theo chuẩn mực chung của xã hội, giữa cái “Tôi” là trung tâm vũ trụ và cái “Tôi” chỉ như một mắt xích nhỏ nhoi trong guồng máy xã hội khổng lồ.

Published

on

By

Trích từ: Metahuman – Siêu Nhân Loại
Tác giả: Deepak Chopra
Đơn vị giữ bản quyền: Phương Nam Book
Phát hành: tháng 12.2022

Có nhiều cách hiểu từ ảo tưởng. Xã hội không chấp nhận bất kỳ ai có ảo tưởng rằng những cá thể khác không quan trọng; chúng ta gọi đây là thói tự đại hoặc duy ngã. Nhưng ảo tưởng rằng tình yêu có thể chinh phục tất cả, niềm tin mà con người rất dễ lậm vào nếu đang say sưa trong men tình, là loại ảo tưởng ai cũng sẵn lòng sa chân. Vậy nên thật đau đớn khi tình yêu tan vỡ, nghĩa là mang hiện thực đến thế chỗ cho ảo tưởng.

Sự pha trộn giữa niềm vui và đau khổ tạo nên đặc trưng tiêu biểu của “Tôi”. Ở mặt tích cực, việc khám phá ra danh tính bản thân có thể khiến trẻ con vui sướng tột cùng. Nhưng chẳng lâu sau, “khủng hoảng tuổi lên hai” sẽ bắt đầu phô bày những dấu hiệu vị kỷ, khi trẻ biết khẳng định với thế giới, “Đây là tôi! Chú ý vào nhé. Tôi ở đây này!” Khủng hoảng tuổi lên hai là giai đoạn thách thức với các bậc cha mẹ bởi lối đòi hỏi vô lối của bản ngã, rất đáng ghét. Trên hết, hành vi này không thực tế. Bạn không thể tồn tại trong xã hội mà cứ đòi thế giới phải thường xuyên xoay quanh mình, thậm chí luôn luôn xoay quanh mình. Cuộc sống trưởng thành là thỏa hiệp giữa việc được làm những điều bạn muốn và tuân theo chuẩn mực chung của xã hội, giữa cái “Tôi” là trung tâm vũ trụ và cái “Tôi” chỉ như một mắt xích nhỏ nhoi trong guồng máy xã hội khổng lồ. Sự cân bằng rất khó đạt được, và vô số người đã rơi thẳng vào cái bẫy mặc cảm cá nhân, trong khi số ít còn lại giành quyền bước lên đàn áp luật chơi.

Các nhà tâm lý học dành cả sự nghiệp để chữa lành những cảm xúc bị hư hại của con người về Cái Tôi, nhưng trên hành trình siêu nhân, chúng ta phải đặt ra một câu hỏi cấp tiến hơn: Tại sao “Tôi” phải tồn tại ngay từ đầu? “Tôi” vẽ ra một cuộc đời sướng – khổ không thể tiên liệu. “Tôi” cách ly chúng ta khỏi thế giới và hạn chế những điều ta có thể cảm nhận, suy nghĩ, phát ngôn và hành động. Có phải chúng ta thường ngăn mình làm những chuyện bốc đồng bởi ý nghĩ tự động này – “Tôi không phải loại người làm chuyện X”? Chuyện X có thể là bất cứ gì, từ một trò chơi khăm vui vẻ đến phô trương thu nhập hay bỏ việc để đầu quân cho rạp xiếc. Mọi hạn chế do “Tôi” áp đặt đều vô nghĩa. Khuôn mẫu đó chỉ có ích cho những điều kiện xã hội đã lỗi thời. Khi chúng ta nhận ra “Tôi” chỉ là một mô hình tinh thần – và còn là một mô hình rất rung lắc – con đường thay đổi sẽ rộng mở. Một khi mô hình này mất đi sức mạnh cố hữu, chúng ta có thể quyết định hành động mà không còn phụ thuộc vào “Tôi”.

“Tôi” tồn tại để thuyết phục bạn rằng bạn là tạo vật của bầu thực tế ảo này, và việc vượt lên khỏi môi trường mô phỏng là không tưởng, cũng như một tấm ảnh không thể nhảy ra khỏi cái khung chứa nó được. Nguyên nhân khiến con người vướng víu trong ảo ảnh là vì chúng ta bị cái “Tôi” cùng mọi thứ “Tôi” đại diện trói chặt. Có rất nhiều việc phải làm để “Tôi” ngừng chi phối cuộc đời con người. Từ những ký ức đầu tiên của chúng ta về bản thân, “Tôi” đã là người bạn đồng hành thân cận nhất, và “Tôi” dành mọi khoảnh khắc tỉnh táo để bám lấy những trải nghiệm nó cho là đáng mơ ước, đồng thời loại bỏ các trải nghiệm khó chịu. “Tôi” không muốn từ bỏ sức mạnh chi phối chúng ta, vì lý do chính đáng. Có ai đó đặc biệt yêu thương bạn và chỉ riêng bạn khiến cuộc đời đáng sống hơn. Khi “Tôi” phai mờ, còn ai để ta yêu và được yêu nữa? Nhưng đó không phải nguy cơ duy nhất. Mọi điều con người suy nghĩ, phát ngôn và hành động đều nhằm mục đích khiến “Tôi” mạnh mẽ hơn, hạnh phúc hơn và tốt đẹp hơn. Vậy thì hành trình siêu nhân không thể thành công nếu không mang lại cho chúng ta những giá trị viên mãn hơn điều mà cái “Tôi” đang làm.

– Còn tiếp –

Tác phẩm được trích đăng với sự đồng ý của Phương Nam Book.

Đọc bài viết

Trích đăng

Ảo tưởng giữa đời thường

Thế giới hữu hình gây khó chịu đến mức trẻ em và người lớn mới được chữa thị lực thường thích ngồi trong bóng tối để trấn an mình.

Published

on

By

Trích từ: Metahuman – Siêu Nhân Loại
Tác giả: Deepak Chopra
Đơn vị giữ bản quyền: Phương Nam Book
Phát hành: tháng 12.2022

Ai cũng đồng ý sống chân chạm đất tốt hơn là mơ mộng. Vậy nên hẳn sẽ là cú sốc với bạn nếu vỡ lẽ ra rằng bấy lâu nay mình vẫn sống trong ảo mộng. Bạn đã bám víu lấy khối ảo ảnh ấy ngay từ thời thơ ấu. Đến cả những người thực tế, lý trí nhất cũng thường xuyên đắm chìm trong ảo mộng. Tôi không chỉ bàn tới những ảo vọng hoang đường hay tưởng tượng dục tình, hoặc giấc mơ trở thành tỷ phú sau một đêm. Chẳng có gì bạn thấy thực chất như vậy cả. Tất cả đều là ảo ảnh từ chân tới đầu. Lấy điện thoại của bạn ra và xem bất cứ hình ảnh nào mới được lưu đi. Bức ảnh có chiều ngang vài centimet, bất kể là ảnh chụp Grand Canyon, con chuột hay vi trùng. Mắt bạn vẫn cách màn hình điện thoại một khoảng như nhau, nhưng bạn nhận biết Grand Canyon, con chuột và vi trùng với những kích thước hoàn toàn khác biệt. Bằng cách nào chúng ta có thể tự động điều chỉnh kích thước của hình ảnh trên màn hình vậy? Chẳng ai trả lời được, và tình hình càng bí ẩn hơn nếu bạn nhớ ra rằng võng mạc phía sau nhãn cầu là mặt cong và ảnh chiếu lên đó còn bị lộn ngược. Tại sao thế giới quanh ta lại không bị bóp méo như trong nhà gương cười? Bạn có thể nhún vai mà đẩy hết bí mật cho não bộ, cơ quan nhào nặn dữ liệu thô từ mắt và tạo thành bức tranh thế giới thực cho ta. Nhưng làm thế chỉ càng khiến ảo ảnh ăn sâu hơn. Khi nói mắt phản ứng với “ánh sáng thấy được”, ta đã bỏ qua sự thực là các hạt cơ bản của ánh sáng – photon – vốn không thể nhìn thấy bằng mắt thường. Photon không có độ sáng, độ bóng, màu sắc hay bất kỳ đặc tính nào liên hệ tới ánh sáng. Giống như bộ đếm Geiger nháy đèn liên tục khi phát hiện mức phóng xạ cao và ngược lại, võng mạc cũng “nhấp nháy” liên tục khi hàng triệu photon kích hoạt các tế bào nón và que trong nó, nếu mức sáng giảm xuống (tức là chuyển thành tối) sẽ nháy thưa dần đi. Dù sao thì mọi hình ảnh bạn nghĩ mình nhìn thấy đều đã được xử lý trong não, ở một vùng cụ thể có tên là vỏ não thị giác, nơi hoàn toàn tối. Một bóng đèn chớp làm chói mắt bạn khi đi vào não cũng tối như ánh mờ của những ngôi sao trên trời đêm mà thôi. Các tín hiệu truyền đến vỏ não thị giác không tạo ra hình ảnh, chưa nói tới ảnh 3-D. Bức ảnh bạn ghi lại để hình dung về thế giới thực ra là do não bạn thêu dệt nên. Tương tự, bốn giác quan còn lại cũng chỉ là những “nhấp nháy” trên bề mặt của các tế bào khác. Không ai giải thích được tại sao các dây thần kinh trong mũi lại biến sự bùng nổ của những phân tử đang trôi nổi thành hoa hồng thơm hay đống rác thối. Toàn bộ thế giới ba chiều được thiết lập bằng một ẩn số ma thuật, nhưng đó chắc chắn không phải là khung cảnh thật của hiện thực. Tất cả đều là sản phẩm của tâm trí.

Một nhà khoa học thần kinh sẽ chỉnh đốn tôi, khẳng định thế giới chúng ta nhận thức là sản phẩm của não bộ mới đúng. Song chỉ một vài ví dụ đơn giản cũng có thể lật đổ luận điểm ấy. Theo cơ chế của não bộ, những ký tự trên trang sách này chỉ là đốm đen, không khác gì mấy đốm mực bạn chấm đại ra bằng cọ vẽ. Trước khi bạn học đọc bảng chữ cái, các ký tự chỉ là những đốm đen vô nghĩa, chỉ khi bạn học xong chúng mới trở nên có ý nghĩa. Tuy nhiên về mặt xử lý thông tin, bộ não bạn hiện nay vẫn y như từ lúc ba tuổi trở đi. Tâm trí ta học cách đọc chữ, không phải bộ não. Tương tự vậy, bất cứ điều gì bạn thấy xung quanh – một cây du, thanh chocolate Bỉ, nhà thờ hay nghĩa trang – đều có ý nghĩa là bởi tâm trí đã gán ý nghĩa cho chúng. Một ví dụ khác: Khi trẻ em mù bẩm sinh được trị liệu y tế để có thể nhìn, các em sẽ lúng túng trước những điều mà chúng ta thấy bình thường. Kích thước con bò đằng xa ngang với một con mèo sát bên. Cầu thang trông như được vẽ trên tường; cái bóng là một mảng đen huyền bí cứ bám theo các em khắp nơi. Điều mà trẻ mù bẩm sinh đã bỏ lỡ – và cần bắt kịp – là đường cong lĩnh hội (the learning curve) mà ai ai cũng phải học để định hình hiện thực đời thường. (Thế giới hữu hình gây khó chịu đến mức trẻ em và người lớn mới được chữa thị lực thường thích ngồi trong bóng tối để trấn an mình.) Đường cong lĩnh hội cần thiết để bạn sống trong thế giới này, nhưng bạn cũng tự thích nghi theo những cách rất riêng và đáng ngạc nhiên. Hãy thử nhìn từ góc độ của bạn. Nếu bạn đang nằm trên giường và có ai đó chạm vai để đánh thức bạn, nhìn người đó không to bè ra với cái đầu nho nhỏ tít bên trên. Nhưng hãy nằm đúng vị trí ấy và thử chụp một bức ảnh, hiện thực sẽ bị bóc trần. Thân người ngang tầm mắt bạn trông to lớn lạ thường, trong khi cái đầu ở xa tầm mắt hơn lại nhỏ xíu. Tương tự vậy, khi bạn ngồi bên cạnh nói chuyện với một người, mũi anh ta như phổng hẳn lên, và nếu đối chiếu với ảnh chụp, đôi mắt anh ta trông còn to hơn bàn tay đang đặt trên đùi. Chúng ta tự động che đi hình thù thực tế của sự vật trong góc nhìn cá nhân, và biến đổi dữ liệu bằng năng lực tâm trí. Thông tin đến mắt chỉ cho thấy căn phòng bạn đang ngồi có những bức tường tụ vào nhau ở góc phòng, nhưng bạn biết căn phòng này hình vuông, vì vậy bạn nắn chỉnh dữ liệu cho khớp với hiểu biết đó. Bạn biết cái mũi nhỏ hơn bàn tay, thế nên ở đây cũng cần có sự điều chỉnh dữ liệu hợp lý. Sự thật gây sốc chính là mọi thứ bạn nhận thức đều đã được điều chỉnh. Các phân tử lơ lửng trong vườn được chuyển thành mùi hương. Các tần số rung động được chuyển thành âm thanh để bạn nghe thấy và định dạng. Không có lối thoát khỏi thế giới do tâm trí nhào nặn này. Đây vừa là vinh quang vừa là hiểm họa với nhân loại. Tản bộ trên đường phố London hai trăm năm trước, nhà thơ uyên bác William Blake cảm thán cho những điều trông thấy:

“Trên từng vết sẹo mặt người
Sẹo yếu nhược, sẹo khổ đau.
Trong tiếng nhân loại than van,
Tiếng ỉ ôi của bầy trẻ nhỏ,
Trong mọi âm thanh: mọi điều cấm kỵ,
Tôi nghe thấy gông cùm tâm trí.”

Đó là một khung cảnh đáng buồn, vậy mà vẫn tiếp diễn mãi tới tận ngày nay. Con người cứ loay hoay trong bể khổ và sóng gió với niềm tin sâu sắc rằng chúng ta đã được định trước số phận ấy. Sẽ không gì thay đổi cho đến ngày bạn chấp nhận là nếu tâm trí có thể tạo ra hiện thực thì cũng có thể phá hủy chúng.

- Còn tiếp -

Tác phẩm được trích đăng với sự đồng ý của Phương Nam Book.

Đọc bài viết

Cafe sáng