Trà chiều

The Edge of Heaven: Bên rìa của hạnh phúc

Published

on

The Edge of Heaven có cấu trúc chia làm ba phần như ba chương trong tiểu thuyết, với mỗi phần bắt đầu bằng một tiêu đề trên phông nền đen. Tiêu đề ba phần lần lượt là: Yeter’s death, Lotte’s death, The Edge of Heaven.

Ở hai phần đầu, cách đặt tên đã tiết lộ cho người xem biết về cái chết của hai nhân vật trong câu chuyện. Fatih đã tự tước đi sự khám phá của khán giả về cái kết của nhân vật, tước đi sự hồi hộp theo dõi bằng cách cho họ biết trước diễn biến quan trọng nhất trong phần đó. Vì vậy, khán giả xem phim sẽ có cái nhìn của Chúa trởi (phim được kể theo lối omniscient narrator) – khán giả không chỉ biết hết tất cả những điều nhân vật này không biết về nhân vật kia, mà thậm chí còn biết trước kết cục. Tuy điều này không khiến người xem hồi hộp nhưng tạo được cho họ nỗi buồn bởi lẽ lúc họ dần yêu mến nhân vật, dần hiểu hơn về nhân vật cũng là lúc người xem biết họ sắp chết.

Cái chết của những sinh thể nhỏ nhoi

Thưởng thức The Edge of Heaven, khán giả được trải qua cung bậc cảm xúc khác biệt so với những phim thông thường. Ban đầu, thông tin về cái chết của nhân vật không khiến người xem có bất kì cảm xúc nào vì chưa kịp biết về người đó (Yeter, Lotte). Người chết cũng không phải là người đầu tiên xuất hiện trong phần phim về họ mà là một người khác có liên quan đến họ (Ali, Ayten). Chúng ta dần biết về người chết thông qua mối quan hệ với người kia, và rồi chúng ta hiểu họ như một cá thể độc lập; thế nhưng, ngay giây phút ta yêu mến họ nhất thì họ chết. Điều này cũng giống như tình yêu: khi kết thúc ngay thời điểm nồng nàn nhất sẽ khiến ta day dứt, vấn vương mãi.

Một trong những chủ đề chính của phim là cái chết, hay cụ thể hơn là cái chết vô nghĩa. Điều đó không có nghĩa là những cái chết trong phim vô nghĩa, mà là những tình huống dẫn đến cái chết trong phim đều vô nghĩa, nhân vật không đáng phải chết và vào khoảnh khắc cuối cùng, họ đã chết như một sinh thể tầm thường nhất, nhỏ nhoi nhất. Fatih không thể hiện sự xót thương dành cho họ thông qua các góc máy hay âm nhạc, tiết tấu phim. Vào cảnh họ chết, mọi việc diễn ra rất nhanh và bình thường. Ở cảnh Yeter chết, người xem không thấy bà ngã và bị đập đầu như thế nào, chúng ta chỉ nghe một âm thanh lớn, khi camera cho thấy hình ảnh Yeter nằm trên sàn nhà, đó chỉ là một cảnh toàn bình thường như góc nhìn khách quan lạnh lùng vốn dĩ của thực tế. Fatih không cho người xem thấy bất kỳ khung hình cận cảnh đầy cảm xúc nào về cái chết của bà. Tương tự như thế, cái chết của Charlotte cũng vậy. Chúng ta chỉ nhìn thấy hình ảnh đứa trẻ bắn súng, tiếng súng nổ, khuôn mặt đám trẻ ngỡ ngàng, chúng bỏ chạy. Và sau đó, ta thấy cảnh toàn nơi Lotte nằm xuống một góc hẻm vắng.

Những vòng tròn dao động vô hình của số phận

The Edge of Heaven không có một nhân vật chính chủ đạo. Nếu dựa trên lí thuyết tạm gọi là nhân vật xuất hiện đầu tiên và cuối cùng dẫn dắt bộ phim thì có lẽ nhân vật chính là con trai của ông Ali. Anh xuất hiện đầu phim khi đang trên đường chạy đi tìm bố, nhưng lúc đó khán giả không biết mục đích của anh là gì, chúng ta chỉ thấy cảnh toàn ở một trạm xăng có tiệm tạp hóa phía sau. Anh mua đồ ăn và nghe giai điệu một bản nhạc. Chủ tiệm kể cho anh nghe về người ca sĩ đang hát, anh ta đã bị mắc bệnh ung thư và chết sớm. Sau đó, câu chuyện chuyển hướng sang Ali. Cuối phim, ta bắt gặp lại hình ảnh anh đang chạy xe và đến cửa tiệm tạp hóa như đầu phim: lúc này, chúng ta đã biết mục đích của anh là đi tìm bố. Cảnh cuối cùng của phim là cảnh anh ngồi trầm tư bên bờ biển, chờ đợi bố trở về. Nhưng anh chỉ là một trong những người dẫn dắt xuyên suốt câu chuyện chứ không nắm vai trò chủ động, có những khi anh biến mất. Vì vậy, xét theo vai trò và mục tiêu của nhân vật, có thể nói cả sáu nhân vật đều là nhân vật chính trong phim. Điểm hay của phim là ở chỗ một nhân vật có thể là nhân vật chính trong phần này nhưng đồng thời lại là nhân vật phụ trong phần khác, và ngược lại. Điều này cũng giống như cuộc sống thực tế vốn không phân chính phụ. Sự tài tình của Fatih nằm ở việc trong một thời lượng giới hạn của phim, nội dung kịch bản đã khắc họa rõ nét chân dung của sáu nhân vật, không có một nhân vật nào được miêu tả hời hợt. Khán giả có thể cảm nhận nỗi đau, vấn đề riêng của từng người nhưng đồng thời vẫn bị cuốn hút vào mạch truyện chính rất hấp dẫn.

Phim điện ảnh xây dựng cốt truyện đa tuyến không phải là hiếm, chúng ta có những phim như: Babel, Crash, Love actually. Đó đều là những phim đa tuyến truyện với nhiều nhân vật chính khác nhau. Tuy nhiên, The Edge of Heaven lại có đôi chút đặc biệt: phim vừa có thể xem là đa tuyến, vừa có thể xem là đơn tuyến vì thực chất bộ phim có một mạch truyện chính và câu chuyện riêng lẻ về cuộc đời của từng nhân vật đều xoay quanh mạch truyện chính đó. Bộ phim gợi nhớ đến cấu trúc phim Pulp Fiction của Quentin Taratino với thủ pháp click: nghĩa là từng sự kiện trong phim như những thư mục trên máy tính; khi ta đang theo dõi cốt truyện chính có một tình tiết, một nhân vật ta không hiểu, ta tìm kiếm dữ liệu, click vào thư mục của người đó trên máy tính để tìm hiểu; sau đó, ta tắt đi thư mục ấy và lại tiếp tục theo dõi mạch truyện chính (đây là những diễn giải của đạo diễn Phan Gia Nhật Linh). Về một điểm nào đó, The Edge of Heaven cũng tương tự như thế: tuy con trai Ali xuất hiện đầu tiên nhưng ban đầu, người xem biết rõ nhất là về ông Ali; thông qua ông, Yeter xuất hiện và chúng ta chưa hiểu rõ về con người Yeter, bộ phim dần chuyển sang góc nhìn của Yeter cho đến khi bà chết ở phần đầu tiên. Thông qua Yeter, chúng ta biết được bà có một người con gái. Con trai Ali vì muốn hoàn thành tâm nguyện của bà đã đi tìm cô nhưng anh không tìm ra. Mở đầu phần hai của phim là Lotte’s death, chúng ta được giới thiệu về Ayten – con gái của Yeter. Sau đó, Yeter gặp Charlotte, phim dần chuyển sang góc nhìn của Charlotte. Khi Charlotte mất, phim lại chuyển sang góc nhìn của mẹ Charlotte. Mẹ Charlotte gặp con trai Ali để biết về những ngày cuối cùng của Charlotte ở Thổ Nhĩ Kỳ. Cuối cùng, phim lại chuyển góc nhìn về con trai Ali. Vẫn là kiểu cấu trúc vòng tròn quen thuộc nhưng đã được đạo diễn biến thể sáng tạo: trong vòng tròn lớn của sự lặp lại, có rất nhiều vòng tròn nhỏ đan xen, tựa như những vòng tròn cùng nhau lan tỏa trên mặt nước bị dao động bởi thứ xung lực vô hình nào đó của số phận.

Ba gia đình với những nỗi đau cần hàn gắn

Phim gồm sáu nhân vật và chúng ta có thể chia làm ba cặp gia đình: Ali và con trai (1), Yeter và Ayten (2), mẹ của Charlotte và Charlotte (3). Trong ba cặp này thì có hai cái chết đã diễn ra ở cặp (2) và (3) mà người trực tiếp/gián tiếp gây ra nguyên nhân cái chết nằm ở cặp (1) và (2). Trong đó, nếu xét cặp (2), ta sẽ thấy đây là cặp thú vị nhất vì cặp này vừa có nạn nhân, vừa có kẻ gây hại: nếu như Yeter là nạn nhân của Ali thuộc cặp (1) thì Ayten lại là kẻ gây hại cho Charlotte thuộc cặp (3). Ngoài ra, cặp (1) có thể gọi là cặp có hung thủ; trong khi đó, cặp (3) chỉ có người bị hại là Charlotte và người chịu sự tổn hại là mẹ Charlotte. Như vậy, ta có thể thấy: cặp (1) nắm vai trò chủ động. Cặp (2) vừa nắm vai trò chủ động – bị động. Cặp (3) nắm vai trò bị động. Đương nhiên, đây chỉ là cách chia tương đối vì trong sự chủ động luôn có sự bị động và trong sự bị động cũng luôn có sự chủ động – đó là sự chủ động lựa chọn sự bị động. Sở dĩ, con trai của Ali nắm được hai điểm quan trọng của bộ phim, xuất hiện ở cảnh đầu tiên và cảnh cuối khung hình vì anh đóng vai trò là người hàn gắn. Bằng sự nhạy cảm, tinh tế, thấu hiểu của mình, anh hàn gắn tất cả mọi người lại với nhau: đầu tiên, anh giúp Yeter bộc bạch về Ayten – phần nào khơi gợi sự liên kết giữa bà và con gái dù chỉ trong tâm trí; sau đó, anh gián tiếp giúp mẹ Charlotte hàn gắn với Ayten; cuối cùng, anh tự hàn gắn chính mình với bố.

Một trong những chủ đề của phim là tình cảm gia đình, không chỉ là mối quan hệ giữa cha mẹ và con cái mà bằng cốt truyện nói về những sự tương ngộ ngẫu nhiên do định mệnh, bộ phim còn nói về luật nhân quả, về mối dây liên kết vô hình giữa những con người với nhau. Con trai Ali lắng nghe và phần nào xoa dịu nỗi đau cho Yeter nhưng rồi chính bố anh lại là người giết Yeter. Với tình thương dành cho Yeter cùng phần nào cảm giác có lẽ là muốn chuộc lại lỗi lầm cho bố, anh đã đi tìm Ayten. Trong phim, anh vẫn chưa gặp được Ayten nhưng việc tìm kiếm giúp anh gặp được Charlotte và mẹ của cô – mà Charlotte lại là người yêu của Ayten. Ngoài ra, chúng ta có thể thấy được sự bổ sung thật ấm áp, ý nghĩa trong phim như sau: Ayten mất mẹ nhưng cô không biết mình còn một người mẹ; trong khi đó, mẹ Charlotte mất con, bà cần một người con. Vì vậy, tôi cảm thấy ấm áp khi cuối cùng, mẹ Charlotte đã quyết định tha thứ cho Ayten. Bà ôm cô trong vòng tay như một người mẹ. Và con trai Ali cũng quyết định tha thứ cho ông. Anh ngồi trên bãi biển, nhìn mãi nơi xa chân trời chờ đợi ông trở về. Bộ phim nói về sự mất mát, những cái chết có vẻ như vô nghĩa, nhưng cuối phim lại là sự đoàn viên. Phim có sáu nhân vật chính và hai nhân vật đã chết, còn lại bốn nhân vật – bốn nhân vật đó lại vừa vặn có thể kết hợp trở thành hai gia đình. Như vậy, hai cái chết dường như không đáng có đó cũng ẩn chứa một ý nghĩa thật đặc biệt: cái chết không đơn thuần là sự chia ly giữa người chết và người sống, cái chết còn là sự hàn gắn giữa những người sống với nhau.

Trong những tuyến truyện của phim, bản thân tôi rất thích chuyện tình giữa Ayten và Charlotte. Vẻ ngoài của cả hai khiến tôi nhớ đến Blue is the warmest color; trong đó, Ayten là Adele, Charlotte là Emma. Nhưng khác với Blue is the warmest color, Ayten (Adele) lại là người nắm vai trò chủ động, người ở thế mạnh hơn; trong khi, Charlotte (Emma) lại là người nắm vai trò bị động, người ở thế yếu hơn và dường như cũng là người yêu nhiều hơn.

Bên bờ nỗi đau nơi phi trường

Sân bay Thổ Nhĩ Kỳ cũng là một nhân vật đặc biệt trong phim: đó là nhân chứng khách quan cho hai cái chết. Khi Yeter chết, quan tài của bà được chuyển xuống từ máy bay Thổ Nhĩ Kỳ. Khi Lotte chết, quan tài của cô lại được chuyển lên máy bay Thổ Nhĩ Kỳ để trở về Đức. Tuy là hai chuyến hành trình khác nhau nhưng đều có điểm khởi hành hoặc điểm đến là sân bay Thổ Nhĩ Kỳ. Chi tiết này có lẽ cũng là một gợi ý để hiểu về tên phim The Edge of Heaven. Đối với Yeter, vì cuộc sống mưu sinh, bà phải rời Thổ Nhĩ Kỳ để đến Đức. Như vậy, Đức đã từng là thiên đường đối với bà. Nhưng rồi đến Đức và trải qua những cay đắng khi làm kiếp bán hoa, bà nhớ về Thổ Nhĩ Kỳ – nơi có con gái bà – khôn nguôi. Giờ đây với bà, Thổ Nhĩ Kỳ – quê hương xưa – mới chính là thiên đường. Và bà đã được trở về thiên đường của mình theo cách chẳng ai mong đợi. Đối với Charlotte, ngay từ đầu có lẽ nàng đã không xem Thổ Nhĩ Kỳ là thiên đường, nàng chỉ đến nơi đó với nguyện vọng gặp lại và giải thoát cho bạn gái của nàng. Và rồi nàng cũng đã được trở về nhà theo cách chẳng ai mong đợi.

Cả hai cảnh ở sân bay Thổ Nhĩ Kỳ đều xuất hiện trên khung hình bằng một cảnh long take, góc toàn – cái nhìn khách quan đến lạnh lùng nhưng đồng thời, khi kết thúc, những cảnh ấy lại trở thành góc nhìn chủ quan: cảnh quan tài Yeter di chuyển là từ góc nhìn của con trai Ali, cảnh quan tài Charlotte di chuyền là từ góc nhìn của mẹ Charlotte. Ở đây, góc máy khách quan vốn đã gây đau lòng cho người xem; nhưng Fatih đã cao tay hơn một bậc khi chuyển cảm giác từ góc máy khách quan sang chủ quan như thế lại càng khiến người xem xót xa hơn.

The Edge of Heaven – cái tên vừa gợi ra nỗi buồn, sự mất mát nhưng đồng thời dường như cũng có sự hàn gắn và bình yên. Ở ngay bờ rìa của thiên đường, vừa có niềm vui khi đã nhìn thấy thiên đường, vừa có nỗi buồn khi bước hụt đến thiên đường trong gang tấc.

Hoàng Đức Nhiên

Click to comment

Viết bình luận

Your email address will not be published. Required fields are marked *

Trà chiều

Vũ Đằng kết đôi cùng “nàng Kiều” Trình Mỹ Duyên trong Chợ Tết Tình Quê

Published

on

By

Nam diễn viên Vũ Đằng sẽ sánh đôi cùng “nàng Kiều” Trình Mỹ Duyên trong bộ phim phát sóng vào ngày mùng một Tết nguyên đán Ất Tỵ.

Chợ Tết Tình Quê là câu chuyện tình cảm của một đôi bạn trẻ diễn ra trong những ngày giáp Tết Ất Tỵ ở cù lao An Bình (tỉnh Vĩnh Long). Gia Bảo (Vũ Đằng đóng) là một chàng công tử chính hiệu, chán chường cuộc sống xa hoa, xô bồ nơi phố thị cũng như muốn thoát khỏi sự kìm kẹp của mẹ, Bảo bỏ nhà đi bụi vào một buổi chiều tháng chạp. Anh xuôi về miền Tây sông nước, nơi có làng nghề gốm đỏ, làm nhang, trồng trái cây, hoa kiểng để tìm lại những ký ức thời thơ ấu, khi gia đình còn trọn vẹn. Tình cờ gặp được Vũ Nghi (Trình Mỹ Duyên), Bảo choáng váng và thậm chí ghét bỏ, nhiều lần cản trở, gây tai họa cho cô vì hiểu lầm cô là người thực dụng, lợi dụng tình nghĩa của bà con dưới quê để kiếm danh.

Vũ Nghi vốn là người sinh ra ở cù lao An Bình. Cô mồ côi cha mẹ, sống với người cậu từ bé nên tính cách cứng cỏi, đạt giải một hoa khôi nhưng từ chối mọi sự săn đón của các đại gia mà muốn đi lên từ thực lực. Vũ Nghi hoạt động như một hot streamer trên mạng xã hội, sở hữu những trang cá nhân có lượt theo dõi khủng. Chương trình thực tế 100 nghề của cô nhận được nhiều sự quan tâm của công chúng, trong đó có những tập quảng bá về ngành nghề truyền thống cũng như du lịch sinh thái ở quê hương Vĩnh Long. Hoàn cảnh đưa đẩy cả hai thành cặp đôi “oan gia ngõ hẹn”, ban đầu là ghét nhau, sau dần dần cảm mến rồi tiến tới tình yêu.

Bên cạnh chuyện tình của cặp trai tài gái sắc Gia Bảo – Vũ Nghi, đạo diễn Quách Khoa Nam và biên kịch Phan Ngọc Diễm Hân còn dẫn dắt khán giả màn ảnh nhỏ tham quan cù lao An Bình cũng như những miền quê xinh đẹp, trù phú của tỉnh Vĩnh Long. Người xem sẽ được chiêm ngưỡng vẻ đẹp bình dị của làng nghề gốm đỏ, làm nhang, những làng hoa Tết sum suê, vườn trái cây trĩu quả… Không khí của phim diễn ra trong những ngày giáp Tết, thời khắc mùa Xuân hiện hữu đẹp nhất với những màu sắc, mùi vị đặc trưng của xứ Nam Bộ.

Khi nhận được kịch bản Chợ Tết Tình Quê, diễn viên Vũ Đằng  cảm thấy rất lo lắng vì nhân vật không có chút gì giống mình ở ngoài đời. “Với một thanh niên 28 tuổi thì ai lại không muốn thành công và được nhiều cô gái vây quanh nhưng Gia Bảo thì ngược lại, anh trốn tránh hết tất cả. Tuy nhiên, tôi đọc kỹ kịch bản, tìm cách thấu hiểu và cảm thông với nhân vật. Tôi đặt ra những câu hỏi “Tại sao?” và tìm cách giải đáp để làm dày lý lịch  để khi ra bối cảnh không còn khúc mắc với nhân vật” – anh chia sẻ. Tuy nhiên, đây không phải là điều làm khó Vũ Đằng mà chính việc hóa trang mới tạo cho anh nhiều trở ngại nhất trong quá trình thực hiện phim. Trước đó ít lâu, anh vừa hoàn thành một phim cổ trang, phải cạo đầu ba vá cho phù hợp nên sang Chợ Tết Tình Quê, Vũ Đằng không kịp để tóc trở lại bình thường, vậy nên ekip thực hiện quyết định cho anh đội tóc giả. Việc hóa trang tóc cho anh trước khi vào cảnh quay mất hơn một giờ, thêm nữa, thời tiết cũng khá nóng nên Vũ Đằng cũng không thực sự thoải mái với bộ tóc khi diễn. “Nó có thể rớt ra bất cứ lúc nào hoặc sai phom dáng nếu mình xoay đầu quá nhiều. Có một số cảnh nặng về tâm lý hay cần động tác hình thể nhiều thì buộc mình phải quên đi chuyện đội tóc giả để nhập tâm hơn. Nếu đội quá lâu thì bộ tóc cũng làm tôi cảm thấy đau đầu. Khi diễn những cảnh cuối cùng của phim, tôi thực sự thở phào nhẹ nhõm vì… được cởi hẳn và tạm biệt bộ tóc giả từ đây!”- anh dí dỏm.

Ngoài ra, phim còn có sự tham gia của các diễn viên: Quang Thái, Hoài An, Thanh Bình, Lê Trang…

Bộ phim do PNF sản xuất kéo dài 20 tập, phát sóng lúc 20h từ thứ hai đến thứ bảy hàng tuần trên kênh THVL1, khởi chiếu từ mùng 1 Tết nguyên đán Ất Tỵ (tức 29.01.2025)

Đọc bài viết

Trà chiều

“Hành trình Anh Hùng” ẩn trong Xứ Cát

Published

on

    Dựa trên công trình nổi tiếng Người hùng mang ngàn khuôn mặt của Joseph Campbell và các tương đồng trong lĩnh vực tâm lý học của Jung và Freud, tác giả Christopher Vogler đã cho độc giả một cái nhìn khác về cấu trúc tương đồng của hàng triệu câu chuyện từ cổ chí kim qua cuốn Hành trình người viết vừa được ra mắt.

Một cuốn sách quan trọng

       Cấu trúc nói trên xuất hiện từ các truyện cổ dân gian đến tiểu thuyết hiện đại, từ những bài đồng dao quen thuộc đến các bộ phim “làm mưa làm gió” tại Hollywood… Hành trình người viết không chỉ là một cuốn sách giúp ta nhận ra những rường mối quan trọng của nghệ thuật kể chuyện, mà song song đó còn là bài học để mỗi độc giả có được khả năng là một người viết.

       Vốn là một người tư vấn cốt truyện của Hollywood và đã kinh qua hàng nghìn kịch bản trong cuộc đời mình, Vogler có khả năng nhìn thấy những mối liên kết cũng như những điểm suy yếu trong các tác phẩm. Từ những đúc rút và kho kinh nghiệm bản thân có được, ông đã tạo nên cuốn sách vô cùng hấp dẫn. Để kiếm chứng điều đó, hãy thử lần ngược siêu phẩm Xứ cát chuyển thể tiểu thuyết khoa học viễn tưởng cùng tên của Frank Herbert do đạo diễn Denis Villeneuve thực hiện và so nó với những gì được tổng kết lại, để xem hành trình anh hùng của Vogler có giao điểm nào với Paul Atreides – người thanh niên đã làm nên những khoảnh khắc vô cùng chói lọi.

       Theo Vogler, nói thật gọn ghẽ thì hành trình anh hùng bắt đầu khi nhân vật chính được giới thiệu ở THẾ GIỚI BÌNH PHÀM nhận được TIẾNG GỌI PHIÊU LƯU. Ban đầu họ MIỄN CƯỠNG, thậm chí buông lời TỪ CHỐI, nhưng do nhận được sự khích lệ từ SƯ PHỤ để VƯỢT QUA RÀO CẢN ĐẦU TIÊN, mà họ đã tiến vào Thế Giới Đặc Biệt - nơi họ sẽ gặp các KHẢO THÍ, ĐỒNG MINH VÀ KẺ THÙ. Sau đó họ TIẾP CẬN HANG ĐỘNG TRONG CÙNG, vượt qua rào cản thứ hai, nơi phải chịu đựng KHỔ HÌNH. Họ vượt qua, chiếm lĩnh PHẦN THƯỞNG và bị truy đuổi trên ĐƯỜNG VỀ với Thế Giới Bình Phàm. Không dừng ở đó, họ vượt qua rào cản thứ ba, trải nghiệm HỒI SINH và được chính trải nghiệm đó biến đổi. Cuối cùng họ TRỞ VỀ CÙNG THẦN DƯỢC, cùng lợi ích hoặc kho báu có lợi cho Thế Giới Bình Phàm.

Hành trình người viết không chỉ là một cuốn sách giúp ta nhận ra những rường mối quan trọng của nghệ thuật kể chuyện, mà song song đó còn là bài học để mỗi độc giả có được khả năng là một người viết. Ảnh: N.M.

Chặng đường phân tích      

       Áp vào Xứ cát, THẾ GIỚI BÌNH PHÀM của chuỗi phim này bắt đầu ở một hành tinh cách xa Trái Đất - nơi mà mọi thứ đều như không tưởng với những tiến bộ liên hành tinh và những thực thể vô cùng kỳ dị. Ở đó Công tước Leto của Gia tộc Atreides – người cai trị hành tinh đại dương Caladan - là nhân vật chính và nổi bật nhất. Nơi ông cai trị là phiên bản khác của một Trái Đất ngay bây giờ đây, với cây xanh bao phủ tươi tốt, với biển cả vỗ sóng và bầu không khí vô cùng trong lành. Về mặt chính trị, nhà Atreides được cư dân vô cùng ủng hộ vì mang đến sự bình yên và cân bằng. Sơ lược qua những nét này, có thể thấy Herbert (và cả Villeneuve) đã làm rất tốt trong việc xây dựng bối cảnh có tính đối lập liền ngay sau đó, để nhân vật chính bước vào hành trình của bản thân mình.

THẾ GIỚI BÌNH PHÀM của chuỗi phim này bắt đầu ở một hành tinh cách xa Trái Đất, nơi mọi thứ tươi tốt bất ngờ. Ảnh: Screen Rant

       Như đã nói trên, TIẾNG GỌI PHIÊU LƯU nhanh chóng xuất hiện khi Hoàng đế Shaddam của toàn đế chế nhanh chóng bí mật liên minh với nhà Harkonnen nhằm tránh khỏi sự uy hiếp mà rất có thể trong tương lai gần Leto sẽ tự đạt được. Vậy là một cuộc tàn sát được lên kế hoạch. Thoạt nhìn, có thể thấy Herbert dùng một motif vô cùng thân quen trong các sử thi từ cổ chí kim, khi đó là tranh giành quyền lực, đấu đá lẫn nhau. Và để tạo ra 2 phe kình chống, ông cho một bên lăng kính tích cực, còn phía còn lại tiến hành liên minh, và cũng vì thế mà thế trận ấy nhanh chóng cân bằng. Ta thấy điều này trong rất nhiều nơi, từ Tam quốc diễn nghĩa đến Con ngựa thành Troy, từ bộ Shogun đến bộ Taiko…Một điểm chung khác là sự báo hiệu cho câu chuyện dịch chuyển, khi người cha Leto nhanh chóng mất mạng để Paul Atreides – người con trai cả - sẽ thay bản thân bảo vệ gia đình, trả thù cho điều đã mất. Do đó mà Paul quyết định lên đường.

Herbert dùng một motif vô cùng thân quen trong các sử thi từ cổ chí kim, khi đó là tranh giành quyền lực, đấu đá lẫn nhau. Ảnh: LA Times

       Ở đây ta có thể thấy có những cổ mẫu vô cùng truyền thống được Herbert sử dụng. Trong đó Paul là anh hùng bị động – một người được đặt vào tình thế không thể khác hơn, và suốt hành trình sau đó từng bước học hỏi sẽ khiến cho anh dần dần chủ động. Đối diện trước trọng trách đặt lên bản thân, Paul dường như không có được động lực nào – một điều cũng là một chặng đường khác trên hành trình anh hùng. Rất may mẹ anh – Lệnh bà Jessica – người vừa là SƯ PHỤ, vừa là ĐỒNG MINH nhưng cũng có khi là kẻ ĐEO MẶT NẠ và cả BÓNG ĐÊM đã nâng đỡ anh và hướng anh theo con đường đúng đắn. Quê nhà tan tác trong khi bản thân thì bị truy sát, anh sớm VƯỢT QUA RÀO CẢN ĐẦU TIÊN để giữ được mạng sống nhờ vào những cận thần trung thành với mình. Hành trình này dễ thấy không quá phức tạp, và Herbert sẽ lại dồn nhiều sức hơn ở phía sau.

Paul và mẹ mình, thoạt nhìn, chính là 2 cổ mẫu anh hùng và sư phụ theo cấu trúc của Vogler. Ảnh: Den of Geek

       Chính khi bước vào THẾ GIỚI ĐẶC BIỆT - ở chiều rộng hơn là một cuộc sống không còn uy quyền của cha, không còn hành tinh Caladan mình vốn quen thuộc, anh đã gặp được những người bản địa Arrakis - những chiến binh thiện nghệ sống nơi sa mạc gọi là Fremen. Như vậy kể từ lúc này thì chặng thứ 2 của hành trình anh hùng chính thức bắt đầu. Cả Herbert và Villeneuve đều dành rất nhiều thời lượng cho giai đoạn này, để khắc ghi một hành tinh mới với loài sâu cát và quy luật sinh tồn ở thế giới mới, với các chi tiết như dịch nhầy sâu, với hương dược, với cách tạo nước và những con người mắt xanh biêng biếc có kỹ năng phi thường… Trong chương đoạn này, những cuộc KHẢO THÍ mà ĐỒNG MINH và KẺ THÙ liên tục xuất hiện cũng được diễn ra. Chẳng hạn KHẢO THÍ nằm ở chi tiết Paul phải chiến đấu với một người Fremen để chứng minh mình thuộc về nơi này trước khi được họ cứu giúp. Đối với những người bản địa, anh vừa là ĐỒNG MINH nhưng cũng là KẺ THÙ khi đã giết chết một trong số họ để mà bước tiếp.

Trận chiến của Paul trước một chiến binh Fremen chính là một cuộc KHẢO THÍ. Ảnh: Screen Rant

Những vòng lặp kép      

       Thế nhưng KHẢO THÍ không dừng ở đó, mà sau đấy liên tục là những bài học để cưỡi sâu cát, những trận oanh tạc vì phát hiện ra căn cứ bên dưới lòng đất của người Fremen… Chúng liên tục xuất hiện để thử thách Paul, để rồi cuối cùng anh được mọi người nhận ra chính là vị Thánh ghi trong sử sách toàn cõi ngân hà. Đa số thời lượng của phần 2 tương ứng với HANG ĐỘNG TRONG CÙNG – nơi anh chứng minh bản thân và giành được quyền vươn lên dẫn đầu. Ta thấy ở đây Herbert rất tài tình khi song song với những bước tiến về mặt quyền lực, thì cõi lòng Paul cũng chịu tra tấn trong những thay đổi của bản thân mình. Có thể nói tuy chặng đầu tiên của HÀNH TRÌNH ANH HÙNG đã gần hoàn thành xong với nhân vật này ở phía bên ngoài, nhưng thật ra một HÀNH TRÌNH ANH HÙNG khác cũng đang mở ra trong nội tâm anh, khi phải chứng kiến mục đích thật sự của mẹ anh – Lệnh bà Jessica, cuộc hôn phối với Công chúa của vua Shaddam và những biến động bên trong Chani.

Chani cũng là một nhân vật có hành trình anh hùng song song khác. Ảnh: Collider

       Khép lại 2 phần phim của Villeneuve, hiện Paul và Xứ cát đang dừng trước “trận đánh” quyết định để mang về PHẦN THƯỞNG và dần tiến đến HÀNH TRÌNH TRỞ VỀ. Tuy khép lại tại đây nhưng có thể thấy Xứ cát là bộ tác phẩm đậm tính sử thi mà mỗi nhân vật lại tự sở hữu một HÀNH TRÌNH ANH HÙNG riêng biệt. Ta thấy nó trong Chani mà “con đường” cô đi chính là tình cảm với Paul và trách nhiệm với cộng đồng Fremen của mình. Ta thấy nó trong Lệnh bà Jessica và tham vọng của bà với nhóm tôn giáo Bene Gesserit. Trong khi đó một nhân vật mới – em gái của Paul – cũng sắp xuất hiện. Và tuy chỉ mới nằm trong bụng mẹ nhưng nó cũng đang dần có những HÀNH TRÌNH ANH HÙNG nhất định, trong việc nhất tề chi phối và biến các nhân vật xung quanh mình trở nên phức tạp.

Ở phần 2, Lệnh bà Jessica là một nhân vật vô cùng bí hiểm. Ảnh: Screen Rant

       Ngoài điều đó ra, Herbert cũng rất thành công trong việc “đeo mặt nạ” cho các nhân vật, để ta không thể lường trước đường đi nước bước của bản thân họ. Chẳng hạn phút trước Paul và Chani còn rất mặn mà, nhưng ngay sau đó mọi chuyện đổi khác khi anh chấp nhận lấy Công chúa như đại diện cho chiến thắng của mình. Lệnh bà Jessica cũng nằm trong “ngã ba” ấy, khi không ai biết một cách rõ ràng bà đang từng bước leo lên theo quyền lực của con trai mình, hay chính bà mới là kẻ thao túng tất cả, trả thù cho điều đã mất? Và nếu điều ấy là thật, hóa ra cổ mẫu anh hùng mà ta xác định ngay từ ban đầu đã đổi bản chất. Paul từ mẫu bị động chuyển sang chủ động với chính những gì mà mình học hỏi, nhưng nếu vai trò của mẹ anh lớn hơn, thì hóa ra Paul chỉ là một kiểu anh hùng xúc tác – người có vị trí là bàn đạp cho hình tượng khác bước lên vũ đài danh vọng. Áp chính lý thuyết của Vogler vào Xứ cát bản phim của Villeneuve, ta thấy vì sao mà tác phẩm này thành công vang dội trong các năm qua. Dù biết một cách khái quát đó là trùng trùng lớp lớp âm mưu, nhưng khi được phân tích dưới cổ mẫu và những điểm nút quan trọng của hành trình anh hùng, ta sẽ lại thấy những chi tiết này hiện ra phức tạp, gắn kết ra sao.

Ngô Minh

Đọc bài viết

Trà chiều

Sứ Đoàn Iwakura đạt Giải thưởng sách Quốc Gia 2024

Published

on

Giải thưởng Sách Quốc gia là giải thưởng do Ban Tuyên giáo Trung ương, Bộ Thông tin và Truyền thông, Hội Xuất bản Việt Nam tổ chức hàng năm, trao giải cho những cuốn sách (bộ sách) có giá trị nổi bật về nội dung tư tưởng, tri thức, thẩm mỹ nhằm tôn vinh tác giả, dịch giả, nhà khoa học và người làm công tác xuất bản.

Tối ngày 29.11.2024 tại lễ trao Giải thưởng Sách Quốc gia lần VII, tác phẩm Sứ Đoàn Iwakura - Chuyến Tây Du Khảo Cứu Nhằm Canh Tân Nhật Bản Thời Minh Trị (Ian Nish biên soạn, Nguyễn Hoàng Mai - Nguyên Tâm dịch) hân hạnh được vinh danh giải Khuyến khích.

Sứ Đoàn Iwakura là tác phẩm nghiên cứu tập hợp nhiều tư liệu giá trị, giúp độc giả hiểu rõ hơn về chuyến du khảo nhằm canh tân Nhật Bản thời Minh Trị dưới góc nhìn của người phương Tây. Để có một đường lối phát triển đất nước hoàn toàn mới, người Nhật đã khởi động chuyến công du gọi là Sứ mệnh Iwakura thăm Hoa Kỳ và nhiều nước châu Âu. Đây là một chuyến đi lịch sử có tầm quan trọng đến mức khi nhắc về Minh Trị Duy Tân, người ta lập tức nhớ đến chuyến đi này.

Sách dày 427 trang, gồm 11 chương tổng hợp các bài viết của Ian Nish và 12 chuyên gia trong lĩnh vực quan hệ quốc tế khu vực Nhật Bản và Đông Á. Tám chương đầu, độc giả sẽ cùng phái đoàn đi qua tám cường quốc từ Mỹ, Anh, Pháp, Bỉ, Đức, Nga, Thụy Điển và Italy. Bản ghi chép của những học giả góp phần tái hiện hành trình tìm kiếm “văn minh khai sáng” của sứ đoàn Iwakura tại trời Âu dưới góc nhìn của người phương Tây. Ba phần còn lại trong ấn phẩm là bài phân tích, nhận định của chuyên gia lịch sử, đánh giá tình hình nước Nhật sau chuyến công du.

Để hiểu thêm về một lát cắt lịch sử quan trọng của Nhật Bản, cũng như đọc thêm về chuyến đi được mệnh danh là “Chuyến công du lịch sử thay đổi nước Nhật”, mời bạn tìm đọc sách tại đây hoặc tại hệ thống các nhà sách Phương Nam trên toàn quốc.

Đọc bài viết

Cafe sáng