Phía sau trang sách

Yêu những điều không hoàn hảo: Khi trí tuệ của lòng từ bi vận dụng vào đời thường

Bạn biết không, yêu thương là một môn học khó, cho dù mọi đứa bé sinh ra đều được bắt nguồn từ tình yêu thương và trưởng thành trong tình thương của rất nhiều người.

Published

on

yeu nhung dieu khong hoan hao haemin

Sống trên thế gian này, đừng mong chờ sẽ tìm được một nửa nào đó lấp đầy những phần còn thiếu trong bạn. Tình yêu lành mạnh chỉ hình thành khi bản thân ta đã vững vàng tròn trịa như trăng rằm và gặp được một vầng trăng rằm khác cũng tròn đầy như ta… cùng sáng trong và tròn trịa, cùng tôn trọng cá tính, sở thích của nhau và cùng chiếu sáng cho nhau trên một bầu trời.

Theo một cách nào đó, chúng ta vô thức rào tình thương của mình bằng những điều kiện, mà muốn gỡ bỏ chúng, những người xung quanh, và cả bản thân ta, phải vượt qua quá nhiều thử thách, đôi khi nhận về sự tổn thương.

Nhận diện và gỡ bỏ những điều kiện đó, là những gì mà cuốn sách này làm được, ít nhất là đối với những ai đang muốn mở lòng yêu thương vô điều kiện, hay lòng bác ái, bao dung. Không thì ít ra, những dòng tản mạn cỏn con cùng những câu chuyện đời thường cũng giúp bạn xoa dịu nỗi cô đơn vì nghĩ rằng ta không là người duy nhất mắc kẹt trong tình huống này.

Tác phẩm dạy yêu thương theo lối viết tản mạn

Lời tựa của cuốn sách có viết, “Làm sao để chấp nhận chính mình trong một thế giới tuyệt vọng phấn đấu cho sự hoàn hảo”, cũng đã chỉ ra một trong những rào cản đầu tiên bắt nguồn từ guồng quay của xã hội, hay có thể hiểu là tha lực, khiến cho đại chúng phải cuống cuồng chạy đi tạo ra giá trị để được xã hội công nhận. Đại đức Hae Min là người Hàn Quốc, và dễ hiểu vì sao ông lại chọn chủ đề “Chấp nhận bản thân” cho cuốn sách này.

Nhưng sâu xa hơn, người đọc có thể thấy được, không chỉ dạy cách chấp nhận chính mình, mà các câu chuyện, lời khuyên của Đại đức còn tháo gỡ nhiều nội kết khác trong lòng ta qua lăng kính của lòng từ ái: như xử lý các cảm xúc phật lòng, nỗi u sầu uất ức, sợ hãi, sự tha thứ… bằng thói quen quan sát, lắng nghe, và chiêm nghiệm.

Thay vì giảng dạy các pháp môn của Phật giáo, Đại đức Hae Min đã chọn “thuyết pháp” bằng cách kể chuyện thế tục với ngôn ngữ đời thường.

Cuốn sách dày gần 300 trang, 8 chương, cấp độ nhận thức từ thấp đến cao, bắt đầu từ những chủ đề dễ hiểu dễ thấm đến cuối cùng cần sự tập trung đào sâu vào bên trong. Bố cục mỗi chương bao gồm các câu chuyện diễn ra trong đời sống hằng ngày của chính Đại đức, sau đó đến các lời khuyên, nhận định ngắn gọn, tản mạn do Đại đức chiêm nghiệm mà ra. Mặc dù nội dung được phân bổ khá dễ chịu đối với đọc giả, nhưng nếu đọc hết cuốn sách trong một, hai ngày, bạn sẽ khó đúc kết và thực hành được gì cho bản thân. Vì mỗi chủ đề gắn liền với từng giai đoạn khác nhau của đời người, dù vẫn xoay quanh các tổn thương bên trong do thói quen phớt lờ, đè nén cảm xúc của chúng ta. Thay vào đó nếu chậm lại một chút, bạn hoàn toàn có thể nâng cấp từ mức độ định vị bản thân, chấp nhận bản ngã, và cuối cùng có thể yêu những điều không hoàn hảo của bản thân và những người xung quanh bạn.

Trị liệu tâm hồn và uốn nắn nghệ thuật sống

Đời sống xã hội gắn liền với tập tục, văn hóa ràng buộc đại chúng vào nghĩa vụ phát triển cộng đồng bằng cách không ngừng chuẩn bị và chạy theo những xu hướng của nền kinh tế, nền chính trị quốc gia. Dần dần, người ta đánh mất khả năng tận hưởng cuộc sống trong một, hai phút rảnh rỗi và việc tìm lại bình yên trong tâm hồn chỉ dành cho những ai gặp vấn đề về sức khỏe tinh thần. Người ta cũng thường tin rằng chỉ cần tạo ra giá trị vật chất và sự quảng giao là hoàn thành bài học yêu thương chính mình. Nhưng có một đoạn thế này:

Những cảm xúc mà ta đang cảm nhận không phải là những thứ vụn vặt có thể làm lơ, ngược lại chúng vô cùng quan trọng và luôn cần được quan tâm tới. Hơn nữa, những cảm xúc đó sẽ không biến mất dễ dàng cho dù ta có đè nén hay lờ chúng đi. Rất nhiều vấn đề tâm lý nảy sinh bắt nguồn từ thói quen tự đè nén cảm xúc khiến năng lượng của những cảm xúc bị đè nén không được giải phóng khỏi tâm trí một cách lành mạnh.”

Đoạn này là lời khuyên dành cho những người hiền lành thường có xu hướng làm theo ý những người xung quanh hãy từ bỏ thói quen nhẫn nhịn ấy đi, và hãy bắt đầu học cách lắng nghe bản thân. Nhưng diễn giải sâu hơn một chút, nếu bạn cũng có những cảm xúc uất ức (hoặc không hài lòng) tương tự, và chúng cứ vi tế lặp đi lặp lại dù sự việc đã được giải quyết từ lâu, thì hãy chấp nhận rằng bạn vẫn còn khúc mắc trong sự việc đó và dành thời gian chiêm nghiệm lại, tìm hiểu xem nội kết trong bạn bắt nguồn từ đâu. Nếu không, bạn vẫn sẽ rơi vào trạng thái cũ khi những tình huống tương tự lại tiếp diễn trong tương lai.

Trong rất nhiều chương sách, vừa trực tiếp vừa gián tiếp bằng cách thuật lại cách cư xử của mình, Đại đức Hae Min luôn nhắc nhở người đọc đừng phớt lờ những cảm xúc “vụn vặt” cá nhân. Vì từ chính lúc đó, tâm hồn bạn trở nên thứ cần được trị liệu rồi. 

Bên dưới cơn phẫn nộ của mình tôi cảm nhận được nỗi buồn và sự đau khổ, và khi tiếp tục nhìn ngắm kỹ với ánh mắt từ bi độ lượng tôi đã nhận ra bắt sâu dưới gốc rễ của cơn phẫn nộ ấy chính là nỗi cô đơn và sợ hãi những cuộc đoạn tuyệt.

Sẽ thật gượng ép nếu nhận định cuốn sách là một giáo trình dạy về nghệ thuật sống, vì những gì Đại đức chia sẻ chỉ là kinh nghiệm sống của ngài. Nhưng lối sống của một nhà sư lại có nhiều điểm đáng học hỏi. Nếu nghĩ xuất gia là sống cuộc đời an nhàn vô vi thì chưa hẳn đúng. Công việc của một nhà sư, theo như cuốn sách thể hiện, đó là thông qua các trao đổi trong cuộc sống thường nhật, tìm cách đối trị những xúc tình tiêu cực và chọn lọc hạt giống nào có thể nuôi dưỡng hạnh phúc thật vững vàng. Có nghĩa là, người xuất gia cũng làm việc, cũng tương tác và duy trì các mối quan hệ, cũng tạo ra những giá trị, nhưng chúng không thể đong đếm ở cấp độ vật chất.

Có những tình huống khó xử rất đỗi đời thường mà đại chúng sợ phải đối mặt, được đề cập và phân tích sâu trong tác phẩm có lẽ sẽ giúp tháo gỡ nội kết, khúc mắc cho rất nhiều người. 

Tuy nhiên khác với những cảm xúc khác, “phật lòng” là cảm xúc khá kỳ lạ, nếu bộc lộ ra ngoài ta sẽ dễ cảm thấy bản thân mình nhỏ nhen, nhưng nếu cứ im lặng không nói thì cảm xúc này sẽ liên tục bị dồn nén khiến ta mệt mỏi, không biết cư xử sao cho phải. Ấm ức thì còn có thể nói rằng mình ấm ức, buồn cũng còn có thể vì buồn mà khóc, còn “phật lòng” lại chỉ có thể giữ trong lòng, rất khó để giải quyết thứ cảm xúc này cho thỏa đáng.

Ít ai chấp nhận chịu thiệt thòi hoặc không đưa ra những điều kiện ngầm trước khi trao đi sự quan tâm, nhưng không phải người tiếp nhận nào cũng nhìn ra điều đó. Suy cho cùng, con người cũng chỉ là những cá thể dễ tổn thương và rất thích “nhảy cóc” trong việc học về thương yêu. Đối với Đại đức, có lẽ cách tốt nhất để tránh rơi vào vòng tròn luẩn quẩn này, chính là học cách bày tỏ tình thương sao cho chân thật và phải cố gắng thấu hiểu được đối phương đã trải qua những gì dẫn đến hành xử như vậy. Trong Phật giáo, người ta thường gọi là mở lòng từ bi bằng con mắt trí tuệ, sẽ giúp có được tình thương vững vàng.

Cho dù diễn biến ra sao, cuối cùng vẫn hãy chọn yêu thương 

Ảnh tranh sơn dầu được chèn ngẫu nhiên ở mỗi chương ngoài giá trị thẩm mỹ, tạo những khoảng không cần thiết để độc giả “thở” giữa các trang sách nhiều tầng lớp ý nghĩa, còn là một công cụ để tác phẩm truyền tải các thông điệp ẩn dụ mà đọc đi đọc lại, chung quy vẫn là: bạn sẽ không thể kiểm soát mọi việc đúng theo ý mình, đôi khi chúng sẽ diễn biến theo hướng tồi tệ nhất bạn từng dự đoán; dù vậy bạn vẫn còn có thể dụng được năng khiếu thiên bẩm của mình để giải phóng khỏi tình huống đó: tình yêu thương.

Mỗi chương sách sẽ khuyên bạn chọn đối tượng thương yêu một cách thông minh. Ví như những lúc bị đả kích, hãy ôm ấp vết thương của mình, hãy học cách thừa nhận, hít thở sâu thật nhiều, tách mình ra khỏi tổn thương đó để quan sát, ôm ấp, vỗ về nó và dùng nó làm nền tảng cho mọi sự thấu hiểu đối phương sau này.

Mong sao cho nỗi đau của ta lúc này
Sẽ là cơ hội đánh thức lòng từ bi trong ta
Khi hướng đến người khác.
Mong sao thông qua nỗi đau
Ta có thể nuôi lớn lòng bao dung
Để có thể ôm lấy nỗi đau của người khác.
Mong sao nỗi đau của người khác sẽ nhanh chóng được chữa lành
Như ta cầu nguyện cho nỗi đau của chính mình.

Suy cho cùng, điều bất như ý là tác động bên ngoài, nhưng ngẫm kỹ một chút, việc định danh nó là “bất như ý” xuất phát từ nội tâm của bạn.

Hành pháp vẫn là quan trọng nhất

Có một thực trạng trớ trêu là, chúng ta biết rằng con người không thể chạy nếu chưa học giữ thăng bằng, nhưng lại tin rằng mình có thể trao đi yêu thương trước khi học cách bảo toàn nó khỏi những bấp bênh trong cuộc sống. Vì vậy, từ những lần bị thương đầu tiên, chúng ta đã vô tình dựng lên nhiều cơ chế phòng thủ và phản kháng tinh vi, khiến thứ cảm xúc thuần khiết nhất cũng không thể len lỏi vào ra. Những lúc này, hãy chấp nhận rằng “những thất bại như hôm nay sẽ còn tìm đến hàng chục lần nữa trong cuộc đời bạn”, nên hãy kiên nhẫn dùng “từ” (từ bi, từ ái, bác ái, bao dung, vị tha) để tự chữa lành cho chính mình. Và quan trọng nhất, là hãy đề cao tinh thần thực hành và dấn thân.

Luôn có một khoảng cách giữa “biết” và biến điều bạn “biết” ấy thành hành động.
Bởi vậy bạn không thể ngay lập tức được chữa lành và trở nên hạnh phúc
Chỉ nhờ vào đọc sách
Hay được ai chỉ bảo.
Khi bạn từng bước hành động hóa những điều bạn biết và ứng dụng vào cuộc sống của mình
Những thay đổi rõ rệt sẽ xuất hiện. Việc này cần rất nhiều quyết tâm và nỗ lực.
Đây chính là đạo lý được thể hiện qua hình ảnh người am hiểu Phật pháp – Văn Thù Bồ Tát và Phổ Hiền Bồ Tát – người hộ vệ của những ai tuyên giảng đạo pháp.”

Anh Đào

Bài viết chung chủ đề

——————






Phía sau trang sách

Giải mã hạnh phúc: Khám phá nguồn gốc của niềm vui và sự hài lòng

Liệu có bí mật nào cho hạnh phúc? Đây là câu hỏi đã xuất hiện từ hàng thập kỷ trước, và nhiều triết gia, lãnh tụ tôn giáo cũng như nhà khoa học đã đưa ra câu trả lời của riêng họ. Nhưng liệu có thể dùng khoa học để giải mã sự mưu cầu hạnh phúc được không?

Published

on

Hãy cùng đến với “Giải mã hạnh phúc”. Đây là một giả thuyết được đưa ra bởi chuyên gia tâm lý Jonathan Haidt, cho rằng hạnh phúc đến từ những khao khát nội tâm và đồng thời cũng đến từ các yếu tố bên ngoài. Nói cách khác thì hạnh phúc vừa là “bẩm sinh”, vừa là “nuôi dưỡng”.

Cụ thể thì như vậy nghĩa là gì? Hãy cùng phân tích các thành phần tạo nên “Giải mã hạnh phúc”, cũng như cách ứng dụng chúng vào cuộc sống để tìm kiếm niềm vui và sự hài lòng.

Bẩm sinh

Yếu tố di truyền đóng một vai trò nhất định trong cảm nhận chung về hạnh phúc của chúng ta. Một số người sinh ra đã có cái nhìn lạc quan, trong khi những người khác có thể phải vật lộn với lo âu và trầm cảm. Tuy nhiên, điều quan trọng cần nhớ là mặc dù di truyền có thể ảnh hưởng đến mức độ hạnh phúc cơ bản, nhưng chúng không phải là yếu tố quyết định duy nhất.

Nuôi dưỡng

Môi trường và trải nghiệm cũng định hình hạnh phúc, điều này  bao gồm các mối quan hệ, công việc và thậm chí cả cộng đồng nơi chúng ta sống. Bằng cách tạo ra một môi trường hỗ trợ và trọn vẹn, chúng ta có thể nuôi dưỡng hạnh phúc lớn hơn trong cuộc sống.

Cân bằng giữa mong muốn và hoàn cảnh: “Giải mã hạnh phúc” cho rằng chúng ta có thể tìm thấy hạnh phúc bằng cách cân bằng giữa mong muốn bên trong và hoàn cảnh bên ngoài. Ví dụ, nếu bạn có mong muốn mạnh mẽ về an ninh tài chính, có thể bạn cần tìm một công việc mang đến nguồn thu nhập ổn định. Mặt khác, nếu bạn có niềm đam mê sâu sắc với sự sáng tạo, việc theo đuổi một sự nghiệp cho phép niềm đam mê đó phát triển có thể quan trọng hơn.

Vậy, làm cách nào để áp dụng “Giải mã hạnh phúc” vào thực tiễn? Dưới đây là một vài mẹo giúp bạn tìm thấy niềm vui và sự hài lòng trong cuộc sống:

1. Xác định các giá trị của bản thân: Hiểu được điều gì thực sự quan trọng với bạn có thể giúp định hướng các quyết định và tạo ra một cuộc sống viên mãn hơn.

2. Nuôi dưỡng các mối quan hệ: Mối quan hệ bền chặt với gia đình và bạn bè có thể mang lại tình yêu thương, sự hỗ trợ và cảm giác được thuộc về.

3. Theo đuổi đam mê: Tham gia vào các hoạt động và sở thích mang lại niềm vui có thể làm tăng cảm giác hạnh phúc và hài lòng.

4. Thực hành lòng biết ơn: Dành thời gian để trân trọng những điều tốt đẹp trong cuộc sống, dù nhỏ bé, có thể làm tăng cảm giác hạnh phúc tổng thể của bạn.

5. Cho đi: Giúp đỡ người khác có thể mang lại ý nghĩa và sự trọn vẹn cho cuộc sống của chúng ta.

Jonathan Haidt là một nhà tâm lý học và nhà tâm lý học xã hội, nổi tiếng với các công trình nghiên cứu về tâm lý học đạo đức và tâm lý học tư tưởng chính trị. Ông là giáo sư ngành Lãnh đạo Đạo đức tại Trường Kinh doanh Stern thuộc Đại học New York, và đã xuất bản một số cuốn sách và nhiều bài báo nghiên cứu trong lĩnh vực tâm lý học.

Các công trình của Haidt thường tập trung vào ý tưởng rằng niềm tin và giá trị đạo đức của chúng ta được hình thành bởi nhiều yếu tố, bao gồm văn hóa, sự nuôi dạy và kinh nghiệm cá nhân. Ông lập luận rằng đạo đức không chỉ là vấn đề lý trí mà còn bị ảnh hưởng bởi cảm xúc và trực giác của chúng ta.

Một trong những đóng góp đáng chú ý nhất của Haidt cho lĩnh vực tâm lý học là mô hình “trực giác xã hội” về phán đoán đạo đức. Mô hình này cho rằng các phán đoán đạo đức thường dựa trên những đánh giá tự động, vô thức về các tình huống, thay vì lý luận có ý thức và có chủ ý. Công trình này thách thức quan điểm truyền thống cho rằng việc ra quyết định đạo đức là một quá trình hoàn toàn lý trí, và nhấn mạnh tầm quan trọng của cảm xúc và trực giác trong việc hình thành niềm tin đạo đức của chúng ta.

Nghiên cứu của Haidt cũng đã khám phá vai trò của đạo đức trong hệ tư tưởng chính trị, và ông đã chỉ ra rằng những người theo chủ nghĩa bảo thủ và tự do thường có nền tảng đạo đức khác nhau. Ví dụ, những người theo chủ nghĩa bảo thủ có xu hướng coi trọng các giá trị như lòng trung thành, quyền lực và sự thiêng liêng, trong khi những người theo chủ nghĩa tự do có xu hướng coi trọng sự công bằng và chăm sóc. Haidt lập luận rằng những khác biệt về đạo đức này đóng một vai trò quan trọng trong việc định hình thái độ và hành vi chính trị.

Các công trình của Haidt đã được trích dẫn rộng rãi và nhận được nhiều giải thưởng, bao gồm Giải thưởng William James Fellow từ Hiệp hội Khoa học Tâm lý. Các cuốn sách của ông được ca ngợi vì dễ tiếp cận và chứa đựng những hiểu biết sâu sắc về tâm lý con người.

Nhìn chung, những đóng góp của Jonathan Haidt cho lĩnh vực tâm lý học đã làm sáng tỏ vai trò của đạo đức và cảm xúc trong việc định hình niềm tin và hành vi, đồng thời giúp mở rộng hiểu biết về sự phức tạp của tâm trí con người.

Tóm lại, “Giải mã hạnh phúc” nhắc nhở chúng ta rằng hạnh phúc là sự kết hợp của cả bẩm sinh và nuôi dưỡng. Bằng cách cân bằng những mong muốn bên trong với hoàn cảnh bên ngoài, chúng ta có thể tạo ra một cuộc sống viên mãn và vui vẻ hơn. Vậy nên, hãy thử kiểm chứng “Giải mã hạnh phúc” và xem liệu nó có khiến bạn hạnh phúc hơn không nhé!

Lam dịch từ MindfulMac

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Trách nhiệm thuộc về ai khi thiên nhiên hoang dã trở thành “tội phạm”?

Gấu đen đột nhập nhà dân, cây cối bị tình nghi gây ra án mạng, con nai băng qua đường không đúng luật. Nếu thiên nhiên phạm luật thì ai sẽ là người chịu trách nhiệm?

Published

on

Trong thế giới ngày càng đô thị hóa, ranh giới giữa lãnh địa con người và thiên nhiên hoang dã trở nên mong manh hơn bao giờ hết, dẫn đến những cuộc "chạm trán" dở khóc dở cười. Mary Roach đã khám phá thế giới kỳ thú nơi luật pháp - con người giao thoa, xung đột với bản năng tự nhiên trong Fuzz - Khi tự nhiên phạm luật.

Giải mã "tội ác" của thiên nhiên

Mary Roach mở đầu Fuzz bằng cách đặt ra một câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại khơi gợi vô số vấn đề phức tạp: Điều gì xảy ra khi thiên nhiên "phạm luật"? Không chỉ là những con thú lớn như gấu hay báo sư tử gây rắc rối ở vùng ngoại ô, danh sách "tội phạm tự nhiên" của Roach còn bao gồm cả những loài chim ăn trộm nông sản, những con khỉ tinh ranh ở Ấn Độ, những hạt đậu độc gây chết người hay thậm chí là những cái cây vô tri bị xem là mối nguy hiểm tiềm tàng.

Roach không ngồi yên trong phòng viết mà xông pha thực địa. Bà tham dự một khóa học về an toàn khi gặp thú dữ, theo chân các nhà khoa học điều tra hiện trường các vụ tấn công của động vật hoang dã, thậm chí nếm thử các loại thực vật bị xem là "có vấn đề".

Sách Fuzz - Khi tự nhiên phạm luật (trái) và tác giả Mary Roach.

Khi tìm hiểu về những con voi ở Bắc Bengal thích chè chén, say xỉn, bà cho biết voi uống thứ mà dân làng thường uống: haaria, loại rượu pha chế tại nhà được lên men và dự trữ với số lượng đủ để làm say một con voi. "Theo Sĩ quan Raj, có hai điều xảy ra khi voi say xỉn. Hầu hết chỉ lạc đàn và ngủ quên. Nhưng dường như mọi đàn đều có một kẻ say xỉn hung hăng, thường là con đầu đàn hoặc voi đực đang trong kỳ musth. Trên đời, dù bạn có muốn mạo hiểm thế nào chăng nữa thì cũng phải tránh xa một con voi đực say xỉn", Roach viết.

Trọng tâm của Fuzz không phải là việc kết tội thiên nhiên mà là nỗ lực giải mã những hành vi bị xem là "phạm luật" ấy dưới góc độ khoa học. Tác giả đưa độc giả đi sâu vào thế giới của sinh thái học hành vi, di truyền học bảo tồn, khoa học pháp y động thực vật và quản lý động vật hoang dã.

Cụ thể như việc tìm hiểu các nghiên cứu tập tính nhằm hiểu rõ hơn về cách động vật di chuyển, kiếm ăn, và phản ứng với sự hiện diện của con người, từ đó xây dựng các biện pháp phòng ngừa hiệu quả hơn, như thiết kế hàng rào chống gấu, tạo hành lang di chuyển an toàn cho động vật hoang dã...

Con người nằm ở đâu trong "tội ác" này?

Một trong những thông điệp ngầm nhưng mạnh mẽ xuyên suốt Fuzz là sự tự vấn về vai trò của con người trong các cuộc xung đột với thiên nhiên. Mary Roach đặt câu hỏi: Liệu việc phá hủy môi trường tự nhiên, thay đổi cảnh quan, để thức ăn ngoài trời, vứt rác không đúng cách đã vô tình "mời gọi" động vật hoang dã vào những tình huống rắc rối?

Theo tìm hiểu của Roach, một con gấu vào khu dân cư tìm thức ăn không phải vì nó "xấu tính". Mà có thể vì nguồn thức ăn tự nhiên của nó bị suy giảm hoặc vì thùng rác của con người quá hấp dẫn, dễ tiếp cận. Bà không đổ lỗi cực đoan nhưng chỉ ra nhiều "tội ác" của thiên nhiên thực chất là hậu quả trực tiếp hoặc gián tiếp từ hành động của con người.

Cuốn sách cũng nhắc đến những tình huống tiến thoái lưỡng nan về đạo đức, thực tiễn trong việc quản lý xung đột. Từ những người ủng hộ biện pháp cứng rắn để bảo vệ tài sản và tính mạng con người, đến những nhà bảo tồn nỗ lực tìm kiếm giải pháp nhân đạo hơn, tác giả để độc giả tự suy ngẫm về sự phức tạp của việc tìm kiếm điểm cân bằng. Làm thế nào để vừa bảo vệ lợi ích của con người, vừa tôn trọng quyền sống và không gian sinh tồn của các loài khác?

Theo Nguyệt Dạ | ZNews

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Nếu từng khóc khi xem phim “Mưu cầu hạnh phúc”, thì đây là cuốn sách bạn nên đọc

Published

on

Trong bộ phim Mưu Cầu Hạnh Phúc (The Pursuit of Happyness) ra mắt vào năm 2006 của đạo diễn Gabriele Muccino, diễn viên Will Smith vào vai Chris Gardner - một người cha đơn thân thất nghiệp, vô gia cư, phải vật lộn giữa cuộc sống bấp bênh, những đêm ngủ ở nhà ga, và giấc mơ đổi đời từ một chương trình thực tập không lương. Đó là một hành trình đầy khổ đau, nước mắt, nhưng cũng là bản hùng ca của lòng kiên cường và khát khao vươn lên.

Cùng năm 2006, chuyên gia tâm lý học Jonathan Haidt cho ra đời Giải Mã Hạnh Phúc, một công trình kết nối những minh triết cổ đại với khoa học hiện đại để trả lời câu hỏi muôn thuở: Hạnh phúc là gì, và làm sao để có được nó?

Khi đặt nhân vật Chris Gardner bên cạnh các giả thuyết về hạnh phúc của Haidt, ta nhận ra: Có những chân lý không bị mài mòn bởi thời gian hay hoàn cảnh, chẳng hạn như việc hạnh phúc không đến từ việc trốn tránh khổ đau, mà từ cách ta bước xuyên qua nó.

Will Smith và con trai Jaden Smith trong Mưu Cầu Hạnh Phúc.

"Con voi" và "người cưỡi voi": Cảm xúc và lý trí trong hành trình sinh tồn

Tác giả Jonathan Haidt dùng hình ảnh “con voi và người cưỡi voi” để ví von mối quan hệ giữa cảm xúc (con voi) và lý trí (người cưỡi). Trong phim, Chris Gardner nhiều lần bị cảm xúc dồn vào chân tường: Khi bị đuổi khỏi nhà, khi mất chỗ ngủ, khi con trai hỏi “Chúng ta có nhà không?”. Nhưng chính trong những khoảnh khắc ấy, “người cưỡi voi” - lý trí, bản lĩnh, lòng tin của Chris - vẫn kiên định dẫn đường.

Anh không để cảm xúc giận dữ, tuyệt vọng kiểm soát mình. Anh chọn hành động, kiên trì học hỏi, giữ vững phẩm giá ngay cả khi lau dọn toilet công cộng để có thêm chút tiền. Dù cảm xúc có lúc muốn gục ngã, anh vẫn tiếp tục hành động có lý trí, không để cơn tuyệt vọng làm tê liệt mình. Những lúc phải ngủ ở ga tàu với con trai, Chris vẫn giữ lòng tự trọng và tiếp tục cố gắng, giống như một người cưỡi đang cố gắng điều khiển một con voi đầy hoảng loạn.

Điều kiện ngoại cảnh và “ngưỡng hạnh phúc”

Sách Giải Mã Hạnh Phúc chỉ ra rằng con người có “mức độ hạnh phúc” nhất định. Ta có thể vui hoặc buồn nhất thời vì sự kiện bên ngoài, nhưng sau đó sẽ quay về mức hạnh phúc trung bình của mình. Thế nhưng, Haidt cũng lưu ý rằng có những yếu tố bên ngoài ảnh hưởng lâu dài đến hạnh phúc: nghèo đói, cô lập, hoặc bị sỉ nhục kéo dài.

Chris Gardner trải qua gần như tất cả những điều này, nhưng thay vì cam chịu, anh đã cố gắng tìm nhiều cách khác nhau để xoay chuyển số phận của bản thân, dẫu có những lúc rơi vào cảnh nghèo túng đến mức chỉ còn vỏn vẹn 30 đô la trong ví. Vì đã nỗ lực tự mình thay đổi hoàn cảnh nên khi thành công đến, anh không chỉ nhận được phần thưởng vật chất mà kèm theo đó còn là cảm giác xứng đáng, sự gắn kết với con trai, và lòng tự tôn được củng cố.

Ý nghĩa và mục đích sống: Cội nguồn của hạnh phúc bền vững

Haidt cho rằng hạnh phúc bền vững không đến từ việc theo đuổi khoái lạc (pleasure), mà đến từ việc sống có mục tiêu, có giá trị. Chris Gardner không chỉ muốn giàu mà hơn thế nữa, anh muốn trở thành một người cha xứng đáng, một con người có giá trị. Tình yêu dành cho con trai là kim chỉ nam dẫn lối, khiến anh không bỏ cuộc dù bị cả thế giới quay lưng.

Điều này khớp với một câu nói của triết gia Friedrich Nietzsche: "Nếu bạn có một lý do đủ lớn để sống, bạn có thể chịu đựng hầu hết mọi nỗi đau." (He who has a why to live for can bear almost any how).

Hạnh phúc không phải đích đến, mà là hành trình

Cuối phim, khi Chris được nhận vào làm chính thức, anh rưng rưng cố không bật khóc giữa đám đông, chạy vội đến nhà trẻ của con trai và ôm lấy con. Đó không chỉ là giây phút hạnh phúc đơn thuần, mà còn là sự giải phóng sau bao tháng ngày chịu đựng và không từ bỏ. Từ một nhân viên chào bán thiết bị y tế, cuộc đời Chris đã thay đổi. Đó là minh chứng cho giả thuyết cuối cùng của Haidt: “Hạnh phúc không phải là thứ mà bạn có thể tìm thấy, có được hoặc đạt được một cách trực tiếp. Bạn phải có được các điều kiện phù hợp và sau đó chờ đợi. Một số điều kiện đó nằm trong bạn, chẳng hạn như sự gắn kết thống nhất giữa các phần và cấp độ trong tính cách của bạn. Các điều kiện khác yêu cầu mối quan hệ với những thứ bên ngoài bạn: giống như cây cối cần mặt trời, nước và đất tốt để phát triển, con người cũng cần tình yêu, công việc và sự kết nối với một điều gì đó lớn lao hơn.”

Mưu Cầu Hạnh Phúc không kể lại con đường đạt đến thành công của một người đàn ông, mà đã khắc họa lại lòng kiên trì bền bỉ và ý chí quyết tâm vượt lên số phận. Giải Mã Hạnh Phúc không dạy ta cách để luôn hạnh phúc, mà cho ta công cụ để hiểu hạnh phúc thật sự là gì. Một bên là nhân vật trong phim, một bên là những giả thuyết được đúc kết từ hàng ngàn năm trí tuệ của nhân loại, giao nhau tại điểm giữa: sự gắn kết với cuộc sống, niềm tin vào một điều tốt đẹp và cao cả hơn chính bản thân mình.

Lam

Đọc bài viết

Cafe sáng