Trong thế giới tràn ngập thông tin như hiện nay, việc thu hút sự chú ý và truyền tải thông điệp hiệu quả trở thành một thách thức không nhỏ. Chính vì vậy, trong cuốn sách Kể chuyện hay là chết vừa được Phương Nam Book phát hành, tác giả Lisa Cron đã đưa ra rất nhiều chiến lược hữu ích nhằm giúp độc giả có thể tạo ra những câu chuyện đầy sức hút.

Kể chuyện hay là chết không chỉ là cuốn sách dành cho những người đang hoạt động trong lĩnh vực sáng tạo nội dung, khao khát tìm kiếm giải pháp đột phá để truyền tải thông điệp và thay đổi thế giới quan của người khác; mà còn là cuốn sách dành cho những ai có mong muốn chia sẻ câu chuyện của mình một cách hiệu quả và chạm đến trái tim người nghe. Nói cách khác, cuốn sách này không có đối tượng giới hạn; bởi lẽ, khao khát kể chuyện, khao khát được lắng nghe luôn là nhu cầu thiết yếu của tất cả mọi người. Tuy nhiên, không phải ai cũng nắm bắt được kĩ năng kể chuyện. 

Đặt người nghe ở vị trí trung tâm, câu chuyện sẽ có sức cuốn hút

Lisa Cron mở đầu tác phẩm Kể chuyện hay là chết bằng một câu châm ngôn của người Hopi: “Người biết kể chuyện là người thống trị thế giới”. Ngay sau đó, bà dẫn dắt người đọc vào một câu chuyện của chính mình, bắt đầu từ trải nghiệm đầy ức chế tại sân bay LaGuardia.

Mặc dù chuyến bay của bà đã bị hoãn vì thời tiết xấu, Lisa vẫn kịp đến Manhattan cho cuộc họp quan trọng. Tuy nhiên, khi máy bay hạ cánh, bà lại bị mắc kẹt tại sân bay LaGuardia – vốn lúc này đang trong quá trình đại tu với khung cảnh hỗn loạn, ồn ào. Sau khi xuống máy bay bằng cầu thang ọp ẹp, Lisa phải cuống cuồng tìm kiếm phương tiện di chuyển, chen chúc giữa dòng người đông đúc.

Mất hơn 40 phút chờ đợi xe buýt trung chuyển, Lisa gần như chắc chắn rằng mình sẽ lỡ cuộc họp quan trọng. Tuy nhiên, điều khiến bà thực sự khó chịu lại là đoạn thông báo được phát đi phát lại trên xe với giọng đọc đầy phấn khích, hào hứng giới thiệu về nhà ga mới đang xây sẽ có đủ loại tiện nghi hiện đại như muốn nói với hành khách rằng mọi sự chờ đợi, bất tiện ở thời điểm này đều là xứng đáng.

Tuy nhiên, theo Lisa, thông điệp mà ban quản lý sân bay muốn truyền tải hoàn toàn lạc lõng và phản tác dụng. Thay vì thể hiện sự đồng cảm với những hành khách đang mệt mỏi vì chuyến bay bị trì hoãn, họ lại mải mê khoe khoang về một tương lai lý tưởng. Sự thật là, chẳng ai quan tâm đến những điều xa xôi ấy khi bản thân còn đang chật vật với mớ cảm xúc hỗn độn: kiệt sức, bực bội, lo lắng vì có thể trễ hẹn.

Lisa nhận định rằng ban quản lý sân bay đã mắc một sai lầm rất phổ biến: Cho rằng chỉ cần cung cấp thông tin khách quan là đủ để thuyết phục người khác. Họ không hiểu rằng, con người thường hành động dựa trên cảm xúc, thay vì dữ kiện thông tin. Từ đó, tác giả khẳng định rằng để truyền tải thông điệp hiệu quả, trước tiên, ta cần phải đứng ở góc nhìn của người nghe và cho họ cảm giác được lắng nghe. Bởi lẽ, sẽ chẳng ai muốn nghe câu chuyện từ một người đã đem lại cho họ cảm giác không được tôn trọng.

Một câu chuyện hay có thể thay đổi cả thế giới

Lisa Cron tin rằng để thuyết phục người khác về bất kỳ điều gì, chúng ta cần chạm đến câu chuyện của chính họ. Bằng cách kết nối với những trải nghiệm của người nghe, chúng ta mới có thể khiến họ cảm nhận được tầm quan trọng của thông điệp. Khi đó, câu chuyện không chỉ tác động đến suy nghĩ mà còn có khả năng thay đổi hành vi, thậm chí là thay đổi cả cuộc đời của một con người.

Để minh chứng cho luận điểm của mình, bà đã tường thuật lại một vấn đề nhức nhối tại Brazil năm 2013: nạn thiếu hụt người hiến tạng. Tình trạng này đã dẫn đến cái chết thương tâm của hàng ngàn người trong khi họ vẫn còn cơ hội được cứu sống. Đây không chỉ là vấn đề nan giải của riêng Brazil mà còn trên toàn cầu. Ngay cả ở Mỹ, quốc gia có nền y học phát triển, cũng chỉ có 40% người dân đồng ý hiến tạng.

Lisa chỉ ra rằng việc thuyết phục mọi người hiến tạng không hề đơn giản, bởi nó vấp phải vô số rào cản tâm lý: con người thường né tránh suy nghĩ về cái chết, lo sợ những rủi ro tiềm ẩn trong quá trình hiến tặng, và thậm chí còn bị ám ảnh bởi những suy đoán tiêu cực. Bà cho rằng những chiến dịch truyền thông khô khan, tập trung vào số liệu thống kê thường sẽ không có hiệu quả trong việc thay đổi nhận thức và hành vi. Chúng mang đến cảm giác giáo điều, áp đặt, thậm chí là khiến người ta cảm thấy bị phán xét, bêu xấu. Thay vào đó, cần có một cách tiếp cận tinh tế hơn, chạm đến trái tim thay vì lý trí. Đây chính là lúc nghệ thuật kể chuyện cất lời.

Nhận thức được sự khó chịu của mọi người khi phải đối diện với vấn đề nhạy cảm như cái chết, công ty Ogilvy ở Brazil đã khéo léo lựa chọn một hướng đi khác bằng chiến dịch “Fan hâm mộ Bất tử”. Thay vì thuyết phục trực tiếp, công ty đã tập trung vào đối tượng mục tiêu – những người hâm mộ cuồng nhiệt câu lạc bộ bóng đá Sport Club Recife để khai thác niềm đam mê mãnh liệt của họ. Từ đó, Ogilvy Brazil đã khéo léo lồng ghép thông điệp hiến tạng vào câu chuyện về lòng trung thành bất diệt của người hâm mộ bóng đá, khơi dậy niềm tự hào và khát khao được tiếp tục cống hiến cho đội bóng mình yêu thích, ngay cả sau khi qua đời.

Chiến dịch “Fan hâm mộ Bất tử” đã gặt hái thành công ngoài mong đợi, truyền cảm hứng cho hàng ngàn người hâm mộ đăng ký hiến tạng và góp phần giảm thiểu đáng kể tình trạng khan hiếm nguồn tạng hiến tặng tại Brazil. Từ câu chuyện của Ogilvy Brazil, Lisa Cron một lần nữa khẳng định sức mạnh của nghệ thuật kể chuyện trong việc kết nối, lay động và tạo nên sự thay đổi.

Hành trình chinh phục nghệ thuật kể chuyện đầy lôi cuốn

Giống như mọi loại hình nghệ thuật khác, kể chuyện đòi hỏi sự khéo léo và tinh tế. Với kiến thức sâu rộng về tâm lý con người cùng kinh nghiệm dày dặn trong lĩnh vực sáng tạo nội dung, tác giả Lisa Cron đã chỉ ra nhiều bí quyết để tạo nên những câu chuyện lay động lòng người trong cuốn sách Kể chuyện hay là chết.

Hành trình khám phá sức mạnh của câu chuyện đã đưa Lisa Cron đi qua nhiều vùng đất khác nhau trong thế giới nghệ thuật ngôn từ. Từ những ngày đầu chập chững trong lĩnh vực xuất bản, bà đến với truyền hình, rồi trở thành cố vấn kịch bản cho những hãng phim danh tiếng như Warner Brothers. Không dừng lại ở đó, Lisa còn dìu dắt nhiều thế hệ sinh viên học chương trình Thạc sĩ Mỹ thuật (MFA) tại Trường Nghệ thuật Thị giác (The School of Visual Arts) ở New York bước đi trên con đường chinh phục viết lách. Trải qua nhiều năm tháng làm việc với vô số tiểu thuyết gia, người viết hồi ký và biên kịch tài năng, Lisa dần khám phá ra một bí mật: Điều khiến một câu chuyện thực sự hấp dẫn không nằm ở cốt truyện ly kỳ, văn phong hoa mỹ hay cấu trúc hoàn hảo, mà là hành trình biến đổi nội tâm của nhân vật chính. Chính những trải nghiệm, những va chạm trong cuộc sống đã góp phần định hình nên hệ thống niềm tin của nhân vật; từ đó, dẫn dắt họ đến với các chuyển biến tâm lý đầy bất ngờ, thú vị. Và điều này cũng chính là yếu tố quan trọng nhất khiến bà không thể rời mắt khỏi câu chuyện.

Tác phẩm Kể chuyện hay là chết được thiết kế như một hành trình với ba chặng đường chính, dẫn dắt người đọc từng bước chinh phục nghệ thuật kể chuyện đầy lôi cuốn. Phần I đưa độc giả vào thế giới bí ẩn của não bộ, khám phá cách thức bộ máy kỳ diệu này xử lý thông tin và kiến tạo câu chuyện. Độc giả sẽ ngạc nhiên khi nhận ra rằng, não bộ của con người luôn khát khao những câu chuyện và thậm chí còn tự động biến đổi thông tin thô thành những câu chuyện hấp dẫn để dễ dàng ghi nhớ. Bước sang Phần II, độc giả sẽ được trang bị vũ khí lợi hại để thấu hiểu và chinh phục khán giả của mình. Hai câu hỏi tưởng chừng đơn giản nhưng lại thường bị bỏ quên: “Khán giả của bạn là ai?” và “Bạn đang yêu cầu họ làm gì?” sẽ được Lisa Cron phân tích một cách sâu sắc, giúp độc giả có thể định vị chính xác đối tượng và mục tiêu truyền thông. Cuối cùng, Phần III sẽ là chặng đường then chốt, nơi độc giả được hướng dẫn từng bước để kiến tạo nên câu chuyện độc đáo của riêng mình. Lisa Cron sẽ chỉ cho độc giả cách thức kết nối với khán giả ở tầng sâu tâm lý, dẫn dắt họ vượt qua rào cản và thôi thúc họ hành động theo lời kêu gọi của mình.

Trích đoạn

“Bài học rút ra là sẽ chẳng ai thèm nghe bạn trừ phi họ cảm thấy được lắng nghe. Trừ phi những gì bạn nói liên quan đến điều họ quan tâm, đến cách họ nhìn thế giới và bản thân. Nếu không, thứ duy nhất bạn chứng minh là bạn chẳng biết gì về họ.”

***

“Như chúng ta sẽ thấy, những sự kiện đơn thuần không thuyết phục được ta – không phải vì ta ngoan cố, phi lý hay ngu dốt mà vì các sự kiện mang tính khái quát, chung chung và cần được giải thích. Câu chuyện – phương thức tự sự chúng ta dùng để hiểu thế giới xung quanh – chính là cách giải thích đó. Câu chuyện đặt các sự kiện vào ngữ cảnh cụ thể để ta hiểu được tầm quan trọng và ý nghĩa của chúng.”

***

“Kể từ khi chúng ta thêm ngôn ngữ vào hệ thống giao tiếp bền vững có từ trước, bao gồm những tiếng càu nhàu, cử chỉ bàn tay và biểu cảm gương mặt, mỗi câu chuyện đều tìm được đường đến với trái tim mọi người, thuyết phục họ về thứ gì đó họ chưa từng tin bằng cách kết nối với trải nghiệm của họ. Câu chuyện là chìa khóa cho sự tồn vong của chúng ta, và mọi bậc thầy kể chuyện đều biết điều này – còn cách nào khác để họ thuyết phục bộ lạc của mình rằng sử dụng lửa thì tốt hơn là chạy trốn khỏi nó?”

Nhận xét của báo chí

“Nếu bạn kỳ vọng bản thân có thể thay đổi thế giới quan của người khác, cuốn sách này sẽ dẫn đường cho bạn.”

– Bernadette Jiwa, nhà tổ chức hội thảo The Story Skills

“Nếu bạn đang làm việc trong bất cứ ngành nghề nào cần kỹ năng thuyết phục, hay đơn giản là muốn xoay chuyển góc nhìn của những ‘cái đầu’ ương ngạnh nhất, cuốn sách này chính là món quà độc đắc dành tặng bạn.”

– Bình luận trên Goodreads

Về tác giả

Lisa Cron hoạt động năng suất ở mảng viết lách trong các vai trò nhà văn, nhà đào tạo, nhà sản xuất truyền hình và diễn giả. Tác giả hiện đang làm việc trong lĩnh vực xuất bản sách tại W.W. Norton và John Muir Publications. Bà đồng thời là người đại diện nhà văn (literary agent) tại Angela Rinaldi Literary, nhà sản xuất truyền hình cho kênh Showtime và Court TV, cũng như cố vấn kịch bản cho hai công ty truyền thông-giải trí Warner Brothers và The William Moris Agency. Ngoài những công việc kể trên, Lisa Cron còn đào tạo năng lực viết lách cho sinh viên, nhà báo, nhà giáo, doanh nhân,…

Mua ngay: tại đây.

Ôm giữ Không gian – sách nghiên cứu tâm lí vừa được Phương Nam Book phát hành – là cẩm nang cần thiết đối với những ai đang muốn học cách giúp người khác xoa dịu các tổn thương về mặt tinh thần.

Ôm giữ Không gian giới thiệu đến độc giả một khái niệm mới về phương pháp đồng hành của nhà khai vấn đối với một người bị tổn thương hoặc đang ở trong các giai đoạn chuyển giao tâm lí vô cùng nhạy cảm. Tuy nhiên, tác phẩm này không chỉ hữu ích cho những ai quan tâm đến mảng tâm lí, khai vấn, mà còn cần thiết cho tất cả mọi người. Bởi lẽ, yêu thương và được yêu thương không phán xét luôn là một nhu cầu quan trọng.

Ôm giữ không gian không phải cho riêng mình

Trong cuộc đời mỗi người, ai rồi cũng sẽ phải đối diện với những lằn ranh – đó là một bước ngoặt đánh dấu sự chuyển giao giữa tình trạng cũ và tình trạng mới, con người cũ và con người mới khi ta phải đương đầu trước một biến cố lớn trong cuộc đời. Với tác giả Heather Plett, đó chính là chuỗi ngày bà phải đối diện với việc mẹ mình sắp từ giã cõi đời. Chính sự kiện này đã góp phần khiến bà quyết định thôi giữ chức vụ Giám đốc Nguồn lực và Quan hệ Công chúng tại Ngân hàng Lương thực Canada để chuyển sang mảng khai vấn và trở thành nhà đồng sáng lập  Trung tâm Tổ chức Ôm giữ Không gian (The International Centre for Holding Space).

Khi trải qua sự kiện đau buồn đó, Heather Plett đã hiểu hơn về ngưỡng chuyển giao. Ngưỡng chuyển giao (liminal space) – được sinh ra từ những lằn ranh biến cố – là một từ khóa quan trọng được lặp lại xuyên suốt trong tác phẩm Ôm giữ Không gian. Đối với tác giả thì ngưỡng chuyển giao “tồn tại cả sự tan vỡ lẫn cơ hội, cả sự trống rỗng lẫn rộng mở để đón nhận những điều mới. Một danh tính cũ đã rời đi và một danh tính mới đang dần khởi lộ. Khi một câu chuyện kết thúc, một câu chuyện mới chuẩn bị ra đời.”

Ôm giữ không gian thường dễ bị hiểu nhầm là ôm giữ không gian cho riêng mình. Nhưng trong tác phẩm này, phương pháp Ôm giữ Không gian không phải là để thực hiện cho chính mình, mà là để mình thực hiện cho người khác.

Như một chiếc bát ôm giữ yêu thương

Khi đối diện với những ngưỡng chuyển giao, sẽ đến một lúc người ta nhận thấy cái tôi cũ không còn phù hợp với thời điểm hiện tại. Biến cố tạo ra cơ hội giúp họ nảy sinh cái tôi mới – hay còn gọi là danh tính mới. Tác giả ví việc chuyển đổi này giống như chuyển từ một ngôi nhà cũ sang một ngôi nhà mới. Nhưng ở đây – với một con người, ta không thể đơn giản đập bỏ đi hết những gì thuộc về ngôi nhà danh tính cũ trước khi chuyển sang ngôi nhà danh tính mới xây.

Theo Heather Plett, để làm được điều ấy, ta cần xây một cây cầu để người đó di chuyển. Trong quá trình này, chắc chắn khó tránh khỏi chuyện những mảnh tôi cũ bị thất lạc, giẫm đạp, thậm chí là vỡ vụn. Và nhiệm vụ của người ôm giữ không gian chính là đảm bảo điều đó sẽ không xảy ra. Họ đóng vai trò như một cái bát, một chiếc hộp cất giữ những mảnh tôi cũ được nguyên vẹn cho đến khi người ở ngưỡng chuyển giao hoàn toàn trở thành một con người mới.

“Chúng ta ôm giữ sự vụn vỡ của họ với lòng thấu cảm. Chúng ta thì thầm rằng: ‘bạn không ở một mình trong mớ hỗn độn ngổn ngang này đâu’. Chúng ta khoanh tạo ngưỡng chuyển giao giúp bảo vệ họ không phải chịu thêm bất kỳ đau đớn nào nữa. Chúng ta cho họ không gian, nơi họ trải qua sự chờ đợi trước khi có bất kỳ sự chuyển hóa nào diễn ra.”

Nghệ thuật tạo không gian an toàn cho những người bị tổn thương

Khi có cơ hội trở thành chiếc bát ôm giữ không gian cho ai đó tại một thời điểm nào đó trong cuộc sống của họ, không phải lúc nào ta cũng biết cách thực hiện nhiệm vụ này sao cho suôn sẻ. Chính vì vậy, tác giả Heather Plett đã đưa ra rất nhiều câu chuyện và trường hợp cụ thể về thực hành Ôm giữ Không gian trong sách để người đọc có cơ hội đối chiếu với bản thân, tự lựa chọn cho mình cách thức phù hợp. Tuy vậy, bà cũng đúc kết một số yếu tố – theo bà là cốt lõi – trong việc ôm giữ không gian cho người khác.

Một trong những điều quan trọng đầu tiên là người ôm giữ không gian cần buông bỏ cái tôi và nhu cầu kiểm soát của chính mình. Thông thường, với những kinh nghiệm của bản thân, ta dễ bị cám dỗ trước việc tác động đến những quyết định của người khác. Nhưng để trở thành người ôm giữ không gian đem lại cảm giác an toàn cho mọi người, ta cần từ bỏ sự phán xét của mình trước quyết định của họ – dù quyết định đó hoàn toàn khác biệt so với quyết định ta đã từng thực hiện ở hoàn cảnh tương tự.

Trong quá trình phát triển bản thân, chuyển đổi thành con người mới, thất bại là điều khó tránh khỏi. Nhưng những người đang ở trong ngưỡng chuyển giao thường dễ bị tổn thương và ám ảnh trước thất bại. Công việc của người ôm giữ không gian là giúp họ nhìn sâu vào bên trong bản thân mình, đối diện với nỗi sợ hãi của chính họ. Từ đó, họ có thể chấp nhận thất bại là một phần tất yếu trong quá trình trưởng thành, và biết cách học hỏi những lỗi lầm từ thất bại đó để tiến bước vững vàng cho tương lai. 

Trích đoạn

“Ôm giữ không gian là món quà chúng ta cho đi và nhận lại, hết lần này đến lần khác, trong suốt cuộc đời mình. Đôi khi chúng ta làm rất tốt, nhưng đôi khi lại chưa đủ để có thể giúp ai đó. Đôi khi việc ôm giữ này đòi hỏi ở chúng ta nhiều thời gian và công sức, nhưng đôi khi tất cả những gì chúng ta cần làm đơn giản là gọi một cuộc điện thoại cho người đó.”

***

“Ôm giữ không gian nghĩa là chúng ta sẵn lòng đồng hành cùng ai đó hoặc một nhóm người nào đó xuyên suốt hành trình đi qua ngưỡng chuyển giao của họ. Chúng ta làm điều này mà không khiến họ cảm thấy mình không xứng đáng, không cố gắng sửa chữa họ, cũng như không cố tác động tới kết quả của việc chuyển hóa. Thay vào đó, chúng ta đến bên họ với trái tim rộng mở, trao đi sự hỗ trợ vô điều kiện, và buông bỏ sự phán xét cùng nhu cầu kiểm soát của chính mình.”

Nhận xét của giới chuyên môn

 “Sự cần thiết của cộng đồng gìn giữ vòng tròn an toàn cho từng cá nhân trong giai đoạn chuyển hóa đầy khó khăn, những thách thức mang tính hệ thống mà chúng ta luôn phải đối mặt trong cuộc sống, những cuộc vật lộn đau đớn trong quá trình khám phá ra căn tính bản thân… được Heather Plett trình bày thật rõ ràng và thuyết phục trong cuốn sách Ôm giữ không gian – Nghệ thuật yêu thương không phán xét. Tôi vô cùng biết ơn tầm nhìn đầy hy vọng được nêu trong cuốn sách này – một tầm nhìn bao trùm từ các phương pháp kết nối linh thiêng cổ xưa đến những bước thực thi khai vấn thật cụ thể. Mong muốn chân thành của tôi là cuốn sách rất hợp thời đại này sẽ truyền cảm hứng đến thật nhiều độc giả, để chúng ta mạnh dạn tiếp cận những điều không chắc chắn đang chờ đợi phía trước với khối óc rộng mở, trái tim được kết nối ấm áp, và đôi tay vững vàng để ôm giữ yêu thương.”

– Vũ Phi Yên

Tiến sĩ, bậc sĩ, chuyên gia tâm lý tại trung tâm Better Living Life

“Ôm giữ không gian đã cung cấp mắt xích còn thiếu cho những đối tượng đang băn khoăn trước ngưỡng chuyển giao. Đây là quyển sách mà bất kỳ ai đang làm công việc liên quan đến con người đều cần phải đọc. ”

– Pamela Slim

tác giả Body of Work

“Quyển sách tuyệt hay này giúp bạn hiểu được tại sao cần phải khám phá căn tính bản thân, cũng như ôm giữ không gian cho chính mình cùng những người xung quanh. Thế giới đang chuyển động không ngừng và ôm giữ không gian chính là lộ trình để chúng ta đàm phán với tương lai.”

– TuBears

nhà văn, nhà thơ, họa sĩ Canada

“Bằng lòng trắc ẩn và thấu hiểu sâu sắc, Heather Plett đã xoa dịu những tổn thương của riêng mình thông qua những chia sẻ đầy dũng cảm và chân thành. Quyển sách là món quà tuyệt diệu cho một thế giới hỗn loạn và đích xác là điều chúng ta cần ngay lúc này. ”

– Robin Youngson

tác giả Time to Care: How to Love Your Patients and Your Job

Về tác giả

Heather Plett là diễn giả quốc tế, người điều hành và nhà đồng sáng lập Trung tâm Tổ chức Ôm giữ Không gian (The International Centre for Holding Space). Các nghiên cứu của bà thường xuyên xuất hiện trên các ấn phẩm tạp chí Havard Business Review và Grist.

Trước khi chuyển trọng tâm công việc sang mảng khai vấn Ôm giữ Không gian, Heather từng giữ nhiều chức vụ quan trọng trong các tổ chức công Canada và tổ chức phi lợi nhuận quốc tế. Hiện bà đang sinh sống tại Winnipeg, Manitoba, Canada cùng ba cô con gái của mình.

Qua ‘Đuổi theo ánh sáng’, độc giả sẽ được theo chân đạo diễn và nhà biên kịch đoạt được 3 giải Oscar Oliver Stone đi lại từ đầu từ thuở ấu thơ huyền diệu cho đến rất nhiều trải nghiệm trong thời gian tại ngũ ở Việt Nam, và cả hành trình theo đuổi con đường điện ảnh đầy ắp thăng trầm.

Là người đứng sau 2 tác phẩm lấy bối cảnh chiến tranh Việt Nam là Platoon và Born on the Fourth of July thành công vang dội, thế nhưng ít người biết rằng để vươn đến đỉnh cao của kinh đô điện ảnh Hollywood, nhà làm phim Oliver Stone đã phải trải qua không ít chìm nổi, nhưng cũng từ đó tiếp thêm sức mạnh cũng như nghị lực cho bản thân ông. Tất cả những điều nói trên sẽ được tái hiện trong cuốn hồi ký Đuổi theo ánh sáng mà ngay từ khi ra mắt, đã tạo ra tiếng vang lớn trong giới xuất bản cũng như điện ảnh.

Mở đầu cuốn sách, tác giả đi lại từ đầu về tuổi thơ huyền diệu của mình khi cha mẹ ông - những thanh thiếu niên sau cuộc Đại chiến - có dịp gặp nhau và đã đơm kết cuộc hôn nhân đẹp. Những tưởng mọi thứ đã rất hoàn hảo, thế nhưng cú sét đến nhanh với việc ly dị vì những tính cách quá khác biệt nhau.

Ôm lấy tổn thương từ đau đớn đó, Oliver Stone chọn đến với Việt Nam trong lần đầu tiên, tình nguyện dạy học tiếng Anh cho người bản xứ ngay tại Chợ Lớn (nay là TP. Hồ Chí Minh). Kết thúc một năm làm việc tại đây, ông đến Mexico chắp bút viết cuốn hồi ký về 20 năm đầu đời, ôm mộng trở thành một nhà văn lớn.

Tuy vậy với sự non nớt và thiếu “hào quang” của nhân vật chính, tác phẩm của ông không được xuất bản và bị xếp xó. Nhận thấy điều ấy cũng như không còn động lực để mà hướng đến, Stone thêm một lần nữa trở lại Việt Nam nhưng dưới vai trò là lính bộ binh tham gia tham chiến. 

Chính tại chiến trường đầy khốc liệt này, ông đã có được trải nghiệm với các trận cận chiến, có lúc đứng ở tuyến đầu, có khi bị thương suýt thì mất mạng… nhưng vẫn không muốn trở về quê hương quá sớm vì không còn gì chờ mình ở nơi chốn ấy. Có thể nói chính quãng thời gian đặc biệt và đáng nhớ này rồi sẽ giúp ông làm nên những bộ phim chân thật và sống động nhất về chiến tranh, sự tàn bạo và tham tàn quyền lực.

Trở về nước Mỹ, vì không có mục đích sống, ông sớm sa đọa vào chất kích thích mà đỉnh điểm là bị bắt giữ và phải nhờ cha đưa ra khỏi khám. Từ đó ông sống vẩn vơ nhưng cũng dần nuôi ý định viết kịch bản phim. Dẫu có khó khăn ngay từ buổi đầu, nhưng với niềm thích thú, ông đã vừa làm cũng như vừa viết.

Cơ hội dành đến cho ông ở bộ phim Midnight Express, kể về hành trình của nhân vật chính buôn bán các chất kích thích cố gắng thoát khỏi Thổ Nhĩ Kỳ. Có lẽ với những trải nghiệm có phần tương tự bản thân đã từng kinh qua, Oliver Stone đã thổi vào đây những sự sống động. Và vì lẽ đó, ông đã được vinh danh tại Quả cầu vàng cũng như Oscar với chiến thắng Biên kịch xuất sắc nhất.

Thế nhưng hạnh phúc thì chẳng tày gang, liên tiếp các tác phẩm sau đó như The Hand, Conan the Barbarian, Scarface, Year of a Dragon… lại không thành công, khiến ông rơi vào trầm cảm và gặp khó khăn thêm một lần nữa. Quãng cuối 30 tuổi với những thất bại gần như liên tục và có gia đình cần phải nuôi sống, Oliver Stone đã tiến đến những quyết định lớn nhất đời mình.

Khi cả Hollywood từ chối sản xuất tác phẩm về một đất nước như Salvador, Stone đã dùng tất cả những gì mình có để tự đầu tư vào tác phẩm độc lập và kinh phí thấp cùng tên. Có lẽ bằng nhãn quan độc đáo và cách kể chuyện không khoan nhượng, mà chỉ một năm sau đó, cuốn phim trở thành hiện tượng, đưa tên tuổi ông thêm một lần nữa lên đỉnh vinh quang.

Thừa thắng xông lên, Platoon và ngay sau đó là Born on the Fourth of July về chiến tranh Việt Nam cũng được tiến hành thực hiện. Từ một kịch bản bị xếp xó trước đây, kết hợp với trào lưu về dòng phim này đang tăng trưởng mạnh, Stone tiếp tục gặt hái thành công, khiến ông thêm một lần nữa đã được vinh danh tại giải Oscar ở hạng mục Đạo diễn xuất sắc nhất, và là dấu mốc vô cùng chói lọi trong cả cuộc đời cũng như sự nghiệp của nhà làm phim.

Với những thăng trầm diễn ra trong suốt cuộc đời, Đuổi theo ánh sáng không chỉ đơn thuần là cuốn hồi ký ghi lại cuộc đời của Oliver Stone, mà cũng còn là câu chuyện về việc thực hiện ước mơ bằng mọi giá khi có niềm tin, dẫu gặp bao nhiêu khó khăn cũng như thất bại. Với Stone, gian truân tuổi trẻ tuy đầy khó khăn nhưng cũng tuyệt vời và rất đáng giá.

Ông tâm sự rằng: “Cho dù giai đoạn sau của cuộc đời tôi được mãn nguyện đến thế nào đi nữa, tôi không nghĩ rằng mình sẽ còn cảm thấy hào hứng và phấn khích nhiều như khi tôi không có tiền… Có những thời điểm nào đó tầm thường, nhưng cũng có những khoảnh khắc tỏa sáng khiến bạn trân trọng mãi mãi. Không thể xóa nhòa dù nó tốt đẹp hay khủng khiếp…”

Với cách viết chân thành, giản dị, không hoa mỹ hay lên gân, Đuổi theo ánh sáng là cuốn hồi ký vô cùng cảm động về cuộc đời của một nhà làm phim lớn, từ lúc thơ ấu đến tuổi trưởng thành, từ khi kiêu ngạo cho đến lúc thất bại, từ sa đọa trong nghiện ngập đến khi trở thành vị đạo diễn lớn trong lĩnh vực điện ảnh… 

Ngoài ra, cuốn sách còn nói đến những góc khuất, hậu trường thú vị khi làm phim và những va chạm khác trong giới điện ảnh. Có thể nói đây là cuốn hồi ký vô cùng độc đáo và rất đáng đọc cho ai có niềm đam mê điện ảnh mãnh liệt, những người đã và đang mong muốn trở thành đạo diễn, biên kịch tài ba.

Nhận xét về tác phẩm này, Anthony Hopkins - nam diễn viên kỳ cựu từng gây tiếng vang trong Sự im lặng của bầy cừu - nói: “Quyển hồi ký đã cho thấy đời sống nội tâm thu hút và nguồn năng lượng mạnh mẽ đến mức ngấu nghiến, nhưng đầy thiên tài của Stone. Chính điều này đã đưa ông trở thành một trong những nhà làm phim vĩ đại nhất thế giới. Đánh rắn động cỏ. Ông ta gây ra sự phẫn nộ. Thậm chí khuấy động tranh cãi. Chẳng thèm ở yên trong vùng an toàn. Oliver Stone là cá biệt. Đuổi theo ánh sáng đã nói lên tất cả”.

Trong thời gian qua, Phương Nam Books cũng cho ra mắt rất nhiều tựa sách có liên quan đến đề tài điện ảnh như Khán giả học (Kevin Goetz), Để trở thành nhà biên kịch phim truyện (Nguyễn Quang Lập)... Về đề tài chiến tranh Việt Nam, những tác phẩm như Mùa xuân vắng lặng - Mùa thu chết chóc của chiến tranh Việt Nam (Patrick Hogan), Đường 20 quyết thắng, Lực lượng mãnh hổ (Mitch Weiss)... là những tựa sách không nên bỏ qua.

THÔNG TIN TÁC GIẢ

William Oliver Stone sinh năm 1946, là đạo diễn và biên kịch nổi tiếng người Mỹ. Ông từng tham chiến tại Việt Nam từ tháng 4 năm 1967 đến tháng 11 năm 1968. Ông thắng hai giải Oscar cho Đạo diễn xuất sắc nhất (Platoon, Born on the Fourth of July) và một giải Oscar cho Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất (Midnight Express). Trong Wall Street (1987), ông cũng góp phần giúp Michael Douglas thắng giải Oscar cho Nam diễn viên chính xuất sắc nhất.

TRÍCH DẪN ẤN TƯỢNG

• “Trái ngược với sự sáo rỗng, thành công là điều bạn có thể học hỏi. Trong số những thứ khác, nó còn dạy bạn cách ứng xử trong ngành quan hệ công chúng như phim ảnh, và cách xử lý tiền bạc, con người, cách nói chuyện trước công chúng - đồng thời mang lại cho bạn năng lực và mong muốn phát triển như một nghệ sĩ và một con người. Tuy nhiên, thất bại đã đã dạy tôi cách cảm nhận nỗi đau của mình, sự non nớt trong sự tức giận và tổn thương của tôi; nó cũng dạy cho tôi sự cay đắng và khao khát trả thù, sự vô ích của nó, và cuối cùng, nó dạy tôi kiên cường, mạnh mẽ và độc lập.”

• “Sự thất bại rất đau đớn và được phóng đại bởi những viên đạn ná và những mũi tên của ngành kinh doanh đại chúng, trong đó nhiều thất bại xé nát tâm hồn cho đến khi bạn phát điên - tự sát - hoặc mất ý chí, hoặc thay đổi phong cách của mình. Hoặc nó dạy bạn thỏa hiệp theo một cách khác - bằng cách loại bỏ dây thanh âm và lương tâm của bạn cho đến khi bạn là một con chó không thể sủa được nữa”.

• “Làm cho việc làm phim trở nên "cá nhân", nghĩa là, nó quan trọng đối với bạn, niềm đam mê của bạn, và nếu bạn tiếp xúc với cảm xúc của mình, bạn sẽ nhận ra sức mạnh của nó ngay cả khi nó đang dẫn bạn ra khỏi vách đá; bạn phải có sự điên rồ trong mình để theo nó đến cùng. Cũng với tinh thần đó mà tôi đã đến Việt Nam, hay bỏ Yale và viết tiểu thuyết của mình. Không phải là bất kỳ điều nào trong số này cũng thành công, nhưng đó là niềm đam mê và bản năng đã thúc đẩy tôi, và tôi vẫn còn đủ trẻ để thực hiện một cú hích khác vào bản năng đó. Và nếu tôi thất bại... đành vậy thôi. Tôi sẽ thích nghi với một cách sống khác.”

• “Một trong những bài học cơ bản đầu tiên trong quay phim là đuổi theo ánh sáng. Không có nó, bạn chẳng có gì - không có sự phơi bày nào có thể được nhìn thấy; ngay cả những gì bạn nhìn thấy bằng mắt thường cũng cần được định hình và tăng cường bởi ánh sáng.”

• “Nhưng nó sẽ không kiếm được tiền, và đó là điểm mấu chốt tàn nhẫn nhất ở Hollywood, luôn luôn như vậy. Bạn có thể "nói" tất cả những gì bạn muốn về một bộ phim, nhưng đó chỉ là "nói", không phải tiền”.

• “Có một cái gì đó khác đang phát triển bên trong tôi, nhưng tôi không thể nói rõ. Tôi đã thấy nó ở Việt Nam. Là Mỹ luôn sẵn sàng giảng cho người khác về cách hành xử, có thể là về ma túy hoặc nhân quyền, trong khi phớt lờ sự thèm muốn ma túy khổng lồ của chúng ta ở quê nhà. Tôi đã luôn khinh thường những kẻ bắt nạt, ở trường học, trong chiến tranh, và bây giờ tôi đang thấy chúng ở đây, trong thành phố mơ ước của tôi - Hollywood. Nhưng tinh vi hơn rất nhiều. Những kẻ bắt nạt lớn nhất lặng lẽ kiểm soát phát sóng, nội dung, thái độ và bạn không thể đi quá xa so với những gì "có thể suy nghĩ được”.

NHỮNG LỜI KHEN TẶNG

• “Oliver Stone là một kẻ khiêu khích phi thường giữa kinh đô điện ảnh Hollywood. Quyển hồi ký đã cho thấy đời sống nội tâm thu hút và nguồn năng lượng mạnh mẽ đến mức ngấu nghiến, nhưng đầy tính thiên tài của Stone. Chính điều này đã đưa ông trở thành một trong những nhà làm phim vĩ đại nhất thế giới. Đánh rắn động cỏ. Ông ta gây ra sự phẫn nộ. Thậm chí khuấy động tranh cãi. Chẳng thèm ở yên trong vùng an toàn. Oliver Stone là cá biệt. Đuổi theo ánh sáng đã nói lên tất cả.”

(Sir Anthony Hopkins - diễn viên nhiều lần đoạt giải Oscar)

• “Tất cả đều mang dấu ấn và không biện giải, đôi khi tự nâng tầm như mọi người từng trông đợi nhìn thấy trong những bộ phim hoa mỹ của Stone… Quyển sách sẽ lôi cuốn được độc giả nếu những gì họ quan tâm là thời kỳ đầu tranh đấu của các nghệ sĩ thay vì giai đoạn huy hoàng.”

(Publishers Weekly)

• “Thô và trung thực đến tàn nhẫn, kịch tính không kém bất kỳ bộ phim nào của ông ấy, quyển hồi ký của Oliver Stone bất chấp mọi khuôn sáo tồn tại ở Hollywood lâu nay.”

(Mail on Sunday (UK)

• “Tuyệt vời… Chủ đề kép của việc theo đuổi ánh sáng và bị ánh sáng đuổi theo là trọng tâm trong câu chuyện cuộc đời của Oliver… Điều tuyệt vời xuyên suốt các trang của quyển hồi ký này là niềm đam mê của anh ấy đối với sự thật và cuộc sống. Ông ta túm lấy cổ áo bạn và hét lên: Ý thức! Tỉnh dậy nào! Đừng để giấc ngủ và sự quên lãng kết nạp bạn vào đoàn xác sống.”

(Edward Curtin, Global Research)