Qua ‘Đuổi theo ánh sáng’, độc giả sẽ được theo chân đạo diễn và nhà biên kịch đoạt được 3 giải Oscar Oliver Stone đi lại từ đầu từ thuở ấu thơ huyền diệu cho đến rất nhiều trải nghiệm trong thời gian tại ngũ ở Việt Nam, và cả hành trình theo đuổi con đường điện ảnh đầy ắp thăng trầm.

Là người đứng sau 2 tác phẩm lấy bối cảnh chiến tranh Việt Nam là Platoon và Born on the Fourth of July thành công vang dội, thế nhưng ít người biết rằng để vươn đến đỉnh cao của kinh đô điện ảnh Hollywood, nhà làm phim Oliver Stone đã phải trải qua không ít chìm nổi, nhưng cũng từ đó tiếp thêm sức mạnh cũng như nghị lực cho bản thân ông. Tất cả những điều nói trên sẽ được tái hiện trong cuốn hồi ký Đuổi theo ánh sáng mà ngay từ khi ra mắt, đã tạo ra tiếng vang lớn trong giới xuất bản cũng như điện ảnh.

Mở đầu cuốn sách, tác giả đi lại từ đầu về tuổi thơ huyền diệu của mình khi cha mẹ ông - những thanh thiếu niên sau cuộc Đại chiến - có dịp gặp nhau và đã đơm kết cuộc hôn nhân đẹp. Những tưởng mọi thứ đã rất hoàn hảo, thế nhưng cú sét đến nhanh với việc ly dị vì những tính cách quá khác biệt nhau.

Ôm lấy tổn thương từ đau đớn đó, Oliver Stone chọn đến với Việt Nam trong lần đầu tiên, tình nguyện dạy học tiếng Anh cho người bản xứ ngay tại Chợ Lớn (nay là TP. Hồ Chí Minh). Kết thúc một năm làm việc tại đây, ông đến Mexico chắp bút viết cuốn hồi ký về 20 năm đầu đời, ôm mộng trở thành một nhà văn lớn.

Tuy vậy với sự non nớt và thiếu “hào quang” của nhân vật chính, tác phẩm của ông không được xuất bản và bị xếp xó. Nhận thấy điều ấy cũng như không còn động lực để mà hướng đến, Stone thêm một lần nữa trở lại Việt Nam nhưng dưới vai trò là lính bộ binh tham gia tham chiến. 

Chính tại chiến trường đầy khốc liệt này, ông đã có được trải nghiệm với các trận cận chiến, có lúc đứng ở tuyến đầu, có khi bị thương suýt thì mất mạng… nhưng vẫn không muốn trở về quê hương quá sớm vì không còn gì chờ mình ở nơi chốn ấy. Có thể nói chính quãng thời gian đặc biệt và đáng nhớ này rồi sẽ giúp ông làm nên những bộ phim chân thật và sống động nhất về chiến tranh, sự tàn bạo và tham tàn quyền lực.

Trở về nước Mỹ, vì không có mục đích sống, ông sớm sa đọa vào chất kích thích mà đỉnh điểm là bị bắt giữ và phải nhờ cha đưa ra khỏi khám. Từ đó ông sống vẩn vơ nhưng cũng dần nuôi ý định viết kịch bản phim. Dẫu có khó khăn ngay từ buổi đầu, nhưng với niềm thích thú, ông đã vừa làm cũng như vừa viết.

Cơ hội dành đến cho ông ở bộ phim Midnight Express, kể về hành trình của nhân vật chính buôn bán các chất kích thích cố gắng thoát khỏi Thổ Nhĩ Kỳ. Có lẽ với những trải nghiệm có phần tương tự bản thân đã từng kinh qua, Oliver Stone đã thổi vào đây những sự sống động. Và vì lẽ đó, ông đã được vinh danh tại Quả cầu vàng cũng như Oscar với chiến thắng Biên kịch xuất sắc nhất.

Thế nhưng hạnh phúc thì chẳng tày gang, liên tiếp các tác phẩm sau đó như The Hand, Conan the Barbarian, Scarface, Year of a Dragon… lại không thành công, khiến ông rơi vào trầm cảm và gặp khó khăn thêm một lần nữa. Quãng cuối 30 tuổi với những thất bại gần như liên tục và có gia đình cần phải nuôi sống, Oliver Stone đã tiến đến những quyết định lớn nhất đời mình.

Khi cả Hollywood từ chối sản xuất tác phẩm về một đất nước như Salvador, Stone đã dùng tất cả những gì mình có để tự đầu tư vào tác phẩm độc lập và kinh phí thấp cùng tên. Có lẽ bằng nhãn quan độc đáo và cách kể chuyện không khoan nhượng, mà chỉ một năm sau đó, cuốn phim trở thành hiện tượng, đưa tên tuổi ông thêm một lần nữa lên đỉnh vinh quang.

Thừa thắng xông lên, Platoon và ngay sau đó là Born on the Fourth of July về chiến tranh Việt Nam cũng được tiến hành thực hiện. Từ một kịch bản bị xếp xó trước đây, kết hợp với trào lưu về dòng phim này đang tăng trưởng mạnh, Stone tiếp tục gặt hái thành công, khiến ông thêm một lần nữa đã được vinh danh tại giải Oscar ở hạng mục Đạo diễn xuất sắc nhất, và là dấu mốc vô cùng chói lọi trong cả cuộc đời cũng như sự nghiệp của nhà làm phim.

Với những thăng trầm diễn ra trong suốt cuộc đời, Đuổi theo ánh sáng không chỉ đơn thuần là cuốn hồi ký ghi lại cuộc đời của Oliver Stone, mà cũng còn là câu chuyện về việc thực hiện ước mơ bằng mọi giá khi có niềm tin, dẫu gặp bao nhiêu khó khăn cũng như thất bại. Với Stone, gian truân tuổi trẻ tuy đầy khó khăn nhưng cũng tuyệt vời và rất đáng giá.

Ông tâm sự rằng: “Cho dù giai đoạn sau của cuộc đời tôi được mãn nguyện đến thế nào đi nữa, tôi không nghĩ rằng mình sẽ còn cảm thấy hào hứng và phấn khích nhiều như khi tôi không có tiền… Có những thời điểm nào đó tầm thường, nhưng cũng có những khoảnh khắc tỏa sáng khiến bạn trân trọng mãi mãi. Không thể xóa nhòa dù nó tốt đẹp hay khủng khiếp…”

Với cách viết chân thành, giản dị, không hoa mỹ hay lên gân, Đuổi theo ánh sáng là cuốn hồi ký vô cùng cảm động về cuộc đời của một nhà làm phim lớn, từ lúc thơ ấu đến tuổi trưởng thành, từ khi kiêu ngạo cho đến lúc thất bại, từ sa đọa trong nghiện ngập đến khi trở thành vị đạo diễn lớn trong lĩnh vực điện ảnh… 

Ngoài ra, cuốn sách còn nói đến những góc khuất, hậu trường thú vị khi làm phim và những va chạm khác trong giới điện ảnh. Có thể nói đây là cuốn hồi ký vô cùng độc đáo và rất đáng đọc cho ai có niềm đam mê điện ảnh mãnh liệt, những người đã và đang mong muốn trở thành đạo diễn, biên kịch tài ba.

Nhận xét về tác phẩm này, Anthony Hopkins - nam diễn viên kỳ cựu từng gây tiếng vang trong Sự im lặng của bầy cừu - nói: “Quyển hồi ký đã cho thấy đời sống nội tâm thu hút và nguồn năng lượng mạnh mẽ đến mức ngấu nghiến, nhưng đầy thiên tài của Stone. Chính điều này đã đưa ông trở thành một trong những nhà làm phim vĩ đại nhất thế giới. Đánh rắn động cỏ. Ông ta gây ra sự phẫn nộ. Thậm chí khuấy động tranh cãi. Chẳng thèm ở yên trong vùng an toàn. Oliver Stone là cá biệt. Đuổi theo ánh sáng đã nói lên tất cả”.

Trong thời gian qua, Phương Nam Books cũng cho ra mắt rất nhiều tựa sách có liên quan đến đề tài điện ảnh như Khán giả học (Kevin Goetz), Để trở thành nhà biên kịch phim truyện (Nguyễn Quang Lập)... Về đề tài chiến tranh Việt Nam, những tác phẩm như Mùa xuân vắng lặng - Mùa thu chết chóc của chiến tranh Việt Nam (Patrick Hogan), Đường 20 quyết thắng, Lực lượng mãnh hổ (Mitch Weiss)... là những tựa sách không nên bỏ qua.

THÔNG TIN TÁC GIẢ

William Oliver Stone sinh năm 1946, là đạo diễn và biên kịch nổi tiếng người Mỹ. Ông từng tham chiến tại Việt Nam từ tháng 4 năm 1967 đến tháng 11 năm 1968. Ông thắng hai giải Oscar cho Đạo diễn xuất sắc nhất (Platoon, Born on the Fourth of July) và một giải Oscar cho Kịch bản chuyển thể xuất sắc nhất (Midnight Express). Trong Wall Street (1987), ông cũng góp phần giúp Michael Douglas thắng giải Oscar cho Nam diễn viên chính xuất sắc nhất.

TRÍCH DẪN ẤN TƯỢNG

• “Trái ngược với sự sáo rỗng, thành công là điều bạn có thể học hỏi. Trong số những thứ khác, nó còn dạy bạn cách ứng xử trong ngành quan hệ công chúng như phim ảnh, và cách xử lý tiền bạc, con người, cách nói chuyện trước công chúng - đồng thời mang lại cho bạn năng lực và mong muốn phát triển như một nghệ sĩ và một con người. Tuy nhiên, thất bại đã đã dạy tôi cách cảm nhận nỗi đau của mình, sự non nớt trong sự tức giận và tổn thương của tôi; nó cũng dạy cho tôi sự cay đắng và khao khát trả thù, sự vô ích của nó, và cuối cùng, nó dạy tôi kiên cường, mạnh mẽ và độc lập.”

• “Sự thất bại rất đau đớn và được phóng đại bởi những viên đạn ná và những mũi tên của ngành kinh doanh đại chúng, trong đó nhiều thất bại xé nát tâm hồn cho đến khi bạn phát điên - tự sát - hoặc mất ý chí, hoặc thay đổi phong cách của mình. Hoặc nó dạy bạn thỏa hiệp theo một cách khác - bằng cách loại bỏ dây thanh âm và lương tâm của bạn cho đến khi bạn là một con chó không thể sủa được nữa”.

• “Làm cho việc làm phim trở nên "cá nhân", nghĩa là, nó quan trọng đối với bạn, niềm đam mê của bạn, và nếu bạn tiếp xúc với cảm xúc của mình, bạn sẽ nhận ra sức mạnh của nó ngay cả khi nó đang dẫn bạn ra khỏi vách đá; bạn phải có sự điên rồ trong mình để theo nó đến cùng. Cũng với tinh thần đó mà tôi đã đến Việt Nam, hay bỏ Yale và viết tiểu thuyết của mình. Không phải là bất kỳ điều nào trong số này cũng thành công, nhưng đó là niềm đam mê và bản năng đã thúc đẩy tôi, và tôi vẫn còn đủ trẻ để thực hiện một cú hích khác vào bản năng đó. Và nếu tôi thất bại... đành vậy thôi. Tôi sẽ thích nghi với một cách sống khác.”

• “Một trong những bài học cơ bản đầu tiên trong quay phim là đuổi theo ánh sáng. Không có nó, bạn chẳng có gì - không có sự phơi bày nào có thể được nhìn thấy; ngay cả những gì bạn nhìn thấy bằng mắt thường cũng cần được định hình và tăng cường bởi ánh sáng.”

• “Nhưng nó sẽ không kiếm được tiền, và đó là điểm mấu chốt tàn nhẫn nhất ở Hollywood, luôn luôn như vậy. Bạn có thể "nói" tất cả những gì bạn muốn về một bộ phim, nhưng đó chỉ là "nói", không phải tiền”.

• “Có một cái gì đó khác đang phát triển bên trong tôi, nhưng tôi không thể nói rõ. Tôi đã thấy nó ở Việt Nam. Là Mỹ luôn sẵn sàng giảng cho người khác về cách hành xử, có thể là về ma túy hoặc nhân quyền, trong khi phớt lờ sự thèm muốn ma túy khổng lồ của chúng ta ở quê nhà. Tôi đã luôn khinh thường những kẻ bắt nạt, ở trường học, trong chiến tranh, và bây giờ tôi đang thấy chúng ở đây, trong thành phố mơ ước của tôi - Hollywood. Nhưng tinh vi hơn rất nhiều. Những kẻ bắt nạt lớn nhất lặng lẽ kiểm soát phát sóng, nội dung, thái độ và bạn không thể đi quá xa so với những gì "có thể suy nghĩ được”.

NHỮNG LỜI KHEN TẶNG

• “Oliver Stone là một kẻ khiêu khích phi thường giữa kinh đô điện ảnh Hollywood. Quyển hồi ký đã cho thấy đời sống nội tâm thu hút và nguồn năng lượng mạnh mẽ đến mức ngấu nghiến, nhưng đầy tính thiên tài của Stone. Chính điều này đã đưa ông trở thành một trong những nhà làm phim vĩ đại nhất thế giới. Đánh rắn động cỏ. Ông ta gây ra sự phẫn nộ. Thậm chí khuấy động tranh cãi. Chẳng thèm ở yên trong vùng an toàn. Oliver Stone là cá biệt. Đuổi theo ánh sáng đã nói lên tất cả.”

(Sir Anthony Hopkins - diễn viên nhiều lần đoạt giải Oscar)

• “Tất cả đều mang dấu ấn và không biện giải, đôi khi tự nâng tầm như mọi người từng trông đợi nhìn thấy trong những bộ phim hoa mỹ của Stone… Quyển sách sẽ lôi cuốn được độc giả nếu những gì họ quan tâm là thời kỳ đầu tranh đấu của các nghệ sĩ thay vì giai đoạn huy hoàng.”

(Publishers Weekly)

• “Thô và trung thực đến tàn nhẫn, kịch tính không kém bất kỳ bộ phim nào của ông ấy, quyển hồi ký của Oliver Stone bất chấp mọi khuôn sáo tồn tại ở Hollywood lâu nay.”

(Mail on Sunday (UK)

• “Tuyệt vời… Chủ đề kép của việc theo đuổi ánh sáng và bị ánh sáng đuổi theo là trọng tâm trong câu chuyện cuộc đời của Oliver… Điều tuyệt vời xuyên suốt các trang của quyển hồi ký này là niềm đam mê của anh ấy đối với sự thật và cuộc sống. Ông ta túm lấy cổ áo bạn và hét lên: Ý thức! Tỉnh dậy nào! Đừng để giấc ngủ và sự quên lãng kết nạp bạn vào đoàn xác sống.”

(Edward Curtin, Global Research)

Từ những cuốn sách phơi bày hậu chứng chiến tranh cho đến những cuốn tiểu thuyết ghi lại thân phận nhỏ bé, mong manh, trôi dạt của con người... Các tác phẩm sau là lựa chọn tuyệt vời cho một ngày hè nhàn rỗi, để tìm thêm lại những phong vị mới.

Đuổi theo ánh sáng – Oliver Stone

Là biên kịch và đạo diễn từng 3 lần đoạt giải Oscar với những tác phẩm nổi tiếng như Express Midnight, Scarface, Salvador, Platoon... cũng như những người ngoại đạo, hành trình vươn đến đỉnh cao trong môn nghệ thuật thứ 7 của Oliver Stone luôn không dễ dàng. Đuổi theo ánh sáng là cuốn hồi ký được ông chắp bút, đưa ta đi từ những ngày đầu tiên ở nước Mỹ huyền diệu, đến tuổi trưởng thành nhiều mới mẻ trong chiến tranh Việt Nam và hành trình nếm mật nằm gai để vươn đến hào quang của Hollywood.

Trong cuốn sách này, ta sẽ thấy bên cạnh một cái tên được ngợi ca cũng là một con người bất toàn, mắc nhiều tội lỗi và cũng có lúc tưởng chừng buông xuôi. Thế nhưng chính quyết tâm, nỗ lực và sức mạnh nội tại đã giúp cho ông vẫn luôn duy trì tình yêu với quỹ đạo đời mình. Đó cũng là một bài học xoay quanh thông điệp luôn luôn vươn lên, từ đó tìm thấy ý nghĩa cho cuộc đời mình.

Với cách viết chân thành, gần gũi, đan kết với nhiều hình tượng, cảnh huống được lấy ra từ các thần thoại cũng như tác phẩm văn chương, phim ảnh nổi tiếng... Đuổi theo ánh sáng không chỉ đơn thuần là một cuốn hồi ký, mà cũng đồng thời là một tác phẩm văn xuôi hấp dẫn về một thời đoạn của tuổi trẻ lạc lối và tuổi trưởng thành không ngừng bỏ cuộc. Một tác phẩm vượt ra khỏi biên giới thể loại để mang đến câu chuyện phổ quát và thông điệp ý nghĩa cho những cá nhân vẫn đang chật vật trên con đường sự nghiệp của bản thân mình.

Gã du đãng chúng ta đang lùng kiếm – Le Thi Diem Thuy

Thuộc thế hệ thứ 2 của những cây bút “di dân”, Gã du đãng chúng ta đang lùng kiếm tuy có dung lượng tương đối khiêm tốn, nhưng nội dung mà nó truyền tải lại vô cùng lớn về mặt cảm xúc cũng như ấn tượng đến từ người đọc. Đó là hành trình tìm lại cội nguồn, xác định bản lai diện mục của một cá nhân với lai lịch “dị thường” qua thứ văn chương đẹp đẽ, thơ mộng với nhiều hình ảnh ám ảnh nối nhau cho đến vô cùng. Le Thi Diem Thuy sở hữu ma thuật của từ ngữ, để nhào nặn nó thành những ấn tượng không thể nào phai.

Cõi người và thân phận ấy cũng mong manh như con bướm suốt đời lưu cữu trong thứ thủy tinh trong suốt và nhìn thấu được. Kiếp người di dân cũng mãi tạc ghi vào mã gene mình ám ảnh về nước, dẫu là cái hồ trong khu dân cư hay thứ nước biển mặn chát của những con thuyền lênh đênh trên biển... thì cũng hình thành ở họ nỗi sợ nguyên thủy về số phận mình và thân phận mình giữa dòng chìm nổi. Le Thi Diem Thuy nắm bắt được chúng một cách tinh tế, và dàn trải ra giữa các trang viết một cách chân thành mà không lên gân.

Về mặt văn chương, Le Thi Diem Thuy cùng Ocean Vuong là 2 nhà văn đại diện cho khả năng nắm bắt được từng khoảnh khắc và cấp đông nó cho đến vĩnh cửu. Gã du đãng chúng ta đang lùng kiếm hay Một thoáng ta rực rỡ ở nhân gian là các tác phẩm có nhiều tầng nghĩa, làm xúc động cả những ký ức cá nhân hay nỗi đau cộng đồng. Và sức ám ảnh ấy sẽ lại khởi đầu mỗi khi những dòng chữ đầu tiên hiện ra và người đọc bị cuốn theo dòng nước ấy.

Những kẻ tuyệt vọng – Minh Tran Huy

Văn chương di dân khắc ghi trong lòng người đọc rất nhiều ấn tượng xoay quanh chủ nghĩa hiện thực, thế nhưng với Minh Tran Huy, cô đã làm điều đó một cách văn chương và vị nghệ thuật đến không ngờ đến. Ở Những kẻ tuyệt vọng ta sẽ không tìm thấy những gia đình tan nát của các thuyền nhân, ta cũng không thấy những chật vật hòa nhập với cuộc sống mới một cách hiển hình... mà thay vào đó là sự giao hòa của những tâm thức với các câu chuyện mang tính đại diện khác lạ.

Cuốn sách kể về chuyện tình vô cùng tươi đẹp của Lise và chàng Louis đầy những khát khao nhưng hành trình đến được với nhau cũng đã trải qua không ít khó khăn cũng như thách thức. Từ Việt Nam đến những lâu đài nước Pháp, từ những công viên bên bờ sông vắng lặng đến tàn tích lâu đài của thời Trung cổ... Cuốn sách xé toạc những đường biên không – thời gian để mang đến một tác phẩm lạ lẫm, thách thức, không ngừng chờ được giải đáp.

Điều ta tìm thấy trong tiểu thuyết này là sự giao thoa của Đông với Tây, của quá khứ với hiện đại, của Á và Âu trong sự tương đồng và phát triển thêm từ Trọng Thủy – Mỵ Châu đến Tristan - Iseult, hay bộ tứ Tấm Cám – Lọ Lem – Bạch Tuyết – Công chúa ngủ trong rừng.... Mang đậm màu sắc của Angela Carter trong không khí Gothic được phối trộn với trọng tâm di dân, đây là cuốn tiểu thuyết được đẩy đến đường biên của những thể nghiệm, đòi hỏi một sự truy tầm giá trị sâu xa hơn việc thưởng thức. Có thể nói Minh Tran Huy đã viết nên một tác phẩm ấn tượng, độc đáo và không thể quên.

Khát khao cây cỏ - Michael Pollan

Từ trước đến nay, trong các tác phẩm nghiên cứu, con người luôn chứng minh mình là chủ nhân của mọi thứ, là đối tượng tác động, là tác nhân chủ chốt... Nhưng với Khát khao cây cỏ, Michael Pollan đã thực hiện điều ngược lại, khi đặt ra một câu hỏi vô cùng thách thức, rằng thực vật nghĩ gì về ta, liệu con người có thật là phía nắm chuôi, quyết định mọi thứ cho giống loài vốn được ngầm hiểu là không có trí thông minh hay nhạy bén này?

Câu hỏi nói trên đã được giải đáp qua 4 phần lớn xoay quanh loài táo, tulip, cần sa và khoai tây, gắn với khát khao vị ngọt, vẻ đẹp, niềm hứng thú và sự an toàn. Từ các rừng táo ở nước Mỹ đến các thùng container trồng cần sa nhân tạo ở Amsterdam, từ ngày hiện tại trong công nghệ biến đổi gen ở khoai tây cho đến nhiều thế kỷ trước khi cơn sốt tulip vẫn còn là thứ gì đó cực kỳ bùng nổ... Pollan từng bước dẫn ta vào mạng lưới gắn kết đặc biệt, để biết con người xét cho đến cùng chỉ là một cực của các mối quan hệ, trong tính chủ động cũng như bị động.

Những câu chuyện về Johnny Hạt Táo, đặc tính có kế hoạch theo trường phái Apollo hay hoang dã của Dionysus... đã đưa người đọc không chỉ lướt qua lịch sử mà các loài cây gắn liền, mà cũng đồng thời là một biên niên sử về các khao khát và niềm đắm say của nhân loại này. Có thể xem đây là một tác phẩm rực rỡ, bao quát và choáng ngợp về mối gắn kết giữa con người cùng tự nhiên.

Con đường thủy vào Trung Hoa - Milton Osborne

Những ngày gần đây câu chuyện xoay quanh sông Mekong bỗng nóng trở lại trong việc xây dựng kênh đào Phù Nam và những được – mất sau đó. Chính điều này cũng đưa ta về lại với quá khứ của hơn 100 năm trước, khi những người Pháp tiên phong đã cố gắng tìm con đường thủy cho việc giao thương nối liền từ điểm tận cùng đổ ra biển Đông trên đất An Nam với thượng nguồn từ dãy Himalaya ở nơi đầu mút Trung Quốc.

Con sông hùng vĩ phần nào dự báo tầm vóc của cuộc thám hiểm, và quả đúng như thế, những gì được Milton Osborne kể lại có thể được xem như một bằng chứng lịch sử, nhưng cũng có thể quan niệm đó là một cuốn tiểu thuyết phiêu lưu nói gót những Thuyền trưởng Corcoran hay tác phẩm của Conrad danh tiếng... Những khó khăn, thách thức; sự thịnh vượng, trù phú nhưng cũng nguy hiểm chết người của miền nhiệt đới... cho ta thấy rằng con đường khai sáng của nơi mẫu quốc chưa khi nào là dễ, chưa cần bàn đến niềm tin, ý dân hay là những thứ thuộc về tư tưởng.

Bằng việc khai thác nguồn sử liệu phong phú và cách kể chuyện cuốn hút, Con đường thủy vào Trung Hoa là một tác phẩm đáng đọc, nên đọc, để biết về những khó khăn của con đường khai sáng văn minh, cũng như sự huyền diệu của miền nhiệt đới từ trăm năm trước hay trăm năm sau vẫn mãi như vậy.

Qua ‘Mùa xuân vắng lặng – Mùa thu chết chóc của chiến tranh Việt Nam’, tác giả Patrick Hogan đã phơi bày bức tranh tổng thể về các hóa chất mà Mỹ rải xuống miền Trung và miền Nam Việt Nam trong thập niên 1960 với sức tàn phá vẫn còn hiện diện cho đến ngày nay.

Chiến tranh qua đi nhưng những di chứng mà nó để lại vẫn còn hiện diện. Trong khi tổn thương vật chất có thể tái thiết, thì những ảnh hưởng về mặt tinh thần vẫn còn dai dẳng, đeo bám không thôi. Một trong số đó là các tổn thương được gây ra bởi chất độc màu da cam (dioxin) cho nhiều thế hệ người dân Việt Nam.

Thế nhưng ít người biết rằng ngay cả những cựu binh Mỹ cũng bị ảnh hưởng bởi hành động ấy. Bằng trải nghiệm của bản thân cũng như nỗ lực lần giở các tư liệu, nghiên cứu khoa học cũng như các hồ sơ đã được giải mật… tác giả Patrick Hogan đã tái hiện lại những diễn biến lịch sử, qua đó lên án hành động phi nhân, kêu gọi thêm các nỗ lực để những hy sinh của các người lính được đền đáp xứng đáng.

Patrick Hogan là một cựu chiến binh đã từng đóng quân tại Việt Nam từ tháng 9.1966 đến tháng 6.1969. Khi mới nhập ngũ, ông nhận nhiệm vụ tiếp nhận và quản lý hàng hóa thiết yếu ở Tổng kho Cam Ranh (Khánh Hòa). Trong thời gian này, ông thường chứng kiến những lần máy bay phun rải hóa chất mà vào lúc ấy ông không thể biết đó là chất gì. Sau khi rời Việt Nam, ông trở về Mỹ và đảm nhận công việc cảnh sát.

Kể từ những năm 1970, ông thấy cơ thể đang suy yếu dần, kết hợp cùng với cái chết của người đồng đội Larry, hạt mầm hoài nghi sâu bên trong ông bắt đầu thức dậy. Năm 2012, sau khi nghe bài diễn thuyết của cựu tổng thống Barack Obama về chiến tranh Việt Nam, Hogan thôi thúc phải điều tra về hậu quả của việc tiếp xúc với chất độc da cam, từ đó ý tưởng về Mùa xuân vắng lặng – Mùa thu chết chóc của chiến tranh Việt Nam dần được thành hình.

Được viết bởi một cựu binh từng tham gia tham chiến, cuốn sách mang dáng dấp hồi ký, ghi lại những năm đầu tiên mà tác giả đặt chân đến Việt Nam. Ông đã tái hiện lại những thiếu thốn như phải ở trong những căn nhà đơn sơ gọi là “chuồng ngựa”, xung quanh chỉ toàn là cát, nhiệt độ thì tương đối cao… cũng như những áp lực mà người lính phải chịu, từ lối đánh du kích của bộ đội ta, cho đến thổ nhưỡng, các căn bệnh nhiệt đới cũng như đa dạng sinh vật mà côn trùng là một trong những lý do khiến chính quyền Mỹ tiến hành phun rải chất dioxin.

Song song cùng đó, tác giả cũng quay trở về những ngày hiện tại, mô tả lại những chứng bệnh ông đã và đang gặp phải, từ tiểu đường tuýp 2, bệnh tim cho đến rối loạn tiêu hóa, rối loạn hô hấp… Theo Patrick Hogan, đây đều là các di chứng mà các hóa chất do chính phủ Mỹ rải xuống gây ra. Thế nhưng khi đòi bồi thường từ DVA - Bộ Cựu chiến binh Mỹ, thì những kết quả trả về cho ông là không có đủ bằng chứng để khẳng định những căn bệnh đó do các hóa chất mà Mỹ rải xuống Việt Nam những năm 1960 gây ra.

Nhận thấy điều vô lý ấy, Hogan đã tìm hiểu sâu về các khía cạnh sinh học, hóa học của các hóa chất đã được rải xuống và kết hợp với các nghiên cứu mới nhất về chúng, để khẳng định cho lập luận của mình. Là một sĩ quan cảnh sát, ông cũng tận dụng thế mạnh điều tra để lần tìm về những hồ sơ được giải mật, qua đó cho thấy bức tranh chung nhất về bối cảnh lịch sử của những ngày ấy.

Nói về tác phẩm, tác giả chia sẻ: “Đây là câu chuyện về chiến tranh, câu chuyện về sự giận dữ và cuồng nộ, một cuốn biên niên sử được viết trong đau buồn và hy vọng. Đó là câu chuyện của vô số cựu binh từng phục vụ tại Việt Nam. Đó là một cuốn sách đi sâu vào các hóa chất chết người đã được sử dụng trong suốt cuộc chiến và ảnh hưởng của chúng lên các cựu binh. Nhiều trong số đó vẫn đang được sử dụng trên khắp nước Mỹ, thậm chí cho đến ngày nay. Đó là hành trình phơi bày mọi điều mà chính phủ Hoa Kỳ chưa từng và chưa bao giờ muốn phơi bày ra ánh sáng”.

Liệu các công ty hóa chất và chính phủ Mỹ có biết hóa chất mà họ rải xuống sẽ gây tác hại cho binh lính của mình? Liệu có cách nào đạt cùng mục đích mà không sử dụng hóa chất? Ngoài chất da cam thì các hóa chất còn gồm những gì? Liệu có những ai đã từng chống lại phương án nói trên?... Tất cả sẽ được giải đáp trong tác phẩm sâu sắc, chi tiết và đầy mạnh mẽ về những tội ác chiến tranh này, từ đó cảnh báo cho ngày hiện tại, khi các hóa chất diệt cỏ và thuốc trừ sâu có độc tính tương tự đang được sử dụng không bị kiềm chế trong nông nghiệp hiện đại.

Trong thời gian qua, Phương Nam Books cũng cho ra mắt các sách thuộc tủ “Người Việt năm châu” như Gã du đãng chúng ta đang lùng kiếm (Le Thi Diem Thuy), Những kẻ tuyệt vọng (Minh Tran Huy), Người tị nạn (Viet Thanh Nguyen), Người cha im lặng (Doan Bui)...

Ngoài ra, các tựa sách về môi trường như Khát khao cây cỏ (Michael Pollan), Mùa xuân vắng lặng (Rachel Carson), Niên lịch miền gió cát (Aldo Leopold), Giành lại không khí sạch (Tim Smedley), Đời sống bí ẩn của cây (Peter Wohlleben)... cũng để lại dấu ấn trong lòng bạn đọc.

THÔNG TIN TÁC GIẢ

Patrick Hogan là cựu chiến binh từng đóng quân tại Việt Nam từ tháng 9.1966 đến tháng 6.1969. Sau khi rời khỏi Việt Nam, Patrick Hogan được phong cấp bậc Trung sĩ Tham mưu E-6 và được Bộ trưởng Lục quân Hoa Kỳ Stanley Resor trao cho huy chương Army Commendation Medal. Ngoài ra, ông còn được trao: National Defense Medal, Vietnam Service Medal, Vietnam Campaign Medal.