Phía sau trang sách

Đà Lạt: Những lục địa bay

Published

on

Là tác giả của những tác phẩm ăn khách bao gồm một tập tản văn, một cuốn du khảo, hai quyển biên khảo, hai cuốn tiểu thuyết viết về Đà Lạt… Có thể nói Nguyễn Vĩnh Nguyên thuộc về số ít nhà văn viết đa thể loại hướng về vùng đất tưởng như có chung cảm nhận. Mới đây, tiểu thuyết Thành phố những lục địa bay của anh đã được ra mắt, nổi bật với nghệ thuật viết độc đáo.

Đà Lạt trong những trang viết

Nghiên cứu rất sâu về vùng đất này ở nhiều khía cạnh, có thể nói Đà Lạt trong những trang viết của Nguyễn Vĩnh Nguyên vô cùng sâu sắc. Không chọn vẻ đẹp hay sự nhộn nhịp là ánh nhìn của con người ngày nay, cũng không chọn lựa chỉ vì khí hậu như những người Pháp ở thuở sơ khai… Nguyễn Vĩnh Nguyên nhìn nơi chốn này với sự tổng hòa từ các cao điểm, từ tận bên ngoài… để biết nó luôn thay đổi và không cố định.

Tựa đề Thành phố những lục địa bay có phần đặc tả được vùng đất này. Đà Lạt ẩn chìm giữa những âm vọng, từ quá khứ cho đến hiện tại, từ các sử liệu cho đến đan dệt hư cấu… Và cũng giống như biệt danh “thành phố mù sương”, nơi đây chìm ẩn sau lớp sa mỏng. Như một lập trình từ mẹ thiên nhiên, sự thiếu chính xác của những tia nhìn trong việc tạo ảnh nơi mắt con người càng khiến những thứ mà ta nắm bắt (dù thật hay không, dù đúng hay sai) thì cũng chỉ là mảnh nhỏ bé như lục địa bay.

Hồ Xuân Hương, Đà Lạt. Ảnh: Wikipedia

Do đó cuốn tiểu thuyết này vô cùng phân mảnh. Đó là những chuyện và truyện đan cài cùng nhau. Nguyễn Vĩnh Nguyên đi qua ranh giới giữa các thể loại, để pha trộn nó, để hòa lẫn nó, thành một thực tế vừa nguyên bản vừa huyễn hoặc, vừa hiện thực vừa quá khứ… Cũng như Những thành phố trôi dạt hay Ký ức của ký ức, Nguyễn Vĩnh Nguyên triệt để giải cấu trúc, từ đó chính việc làm này phản ánh Đà Lạt, khi giáng cấp từ ngữ trở thành thứ cấp, để chỉ còn lại kết cấu rời rạc và khá phân mảnh.

Ta có thể thấy những viên gạch cũ của quá khứ chính là nền móng xây nên Đà Lạt có thực tồn tại, không là tiên cảnh hay chốn đào nguyên. Cũng như những cuốn du khảo và biên khảo khác, Nguyễn Vĩnh Nguyên vẫn dùng một sự hối tiếc nhìn về Đà Lạt. Đó là hành trình giữa những sử liệu trong các văn khố, nơi ông trở thành một nhà nhân học cố gắng kết nối những người quá vãng vào những sự kiện chỉ còn trên giấy.

Trong tác phẩm này, một Đà Lạt thở hắt của những tàn phai, của những phá hủy vẫn còn trở lại. Đó là di sản u buồn của những kiến trúc phong cách Rococo phù hoa những năm 40 đã bị đập phá để chỉ còn lại đường nét thô cứng, lai tạp tầm thường được nhìn từ phía yếu tố chính trị. Đó còn là những “cafra” – từ chỉ những nỗi buồn chán do sự tha hương đến từ thuộc địa của những người Pháp, với những cây đại dương cầm và bàn bi-a được mang lên đến vùng cao.

Trên nền những quá khứ ấy, Nguyễn Vĩnh Nguyên cũng cho thấy lại một hiện thực khác của những cảnh quan đang dần thay đổi. Nhặt nhạnh từng biến đổi một, ở tiểu thuyết này, ta thấy cơn sốt “hung hãn” thay đổi hầu hết mọi thứ, từ những mặt tiền diêm dúa, màu mè của thương nghiệp, cho đến khách xa tìm về Đà Lạt như chiếc “tủ lạnh”… Đó là vùng đất giữ cho những sự cắt xẻo, những sự tàn phai cũng như những sự mệt nhoài có thể yên ổn, để tránh hoại thư, để tránh mục rữa… Và giá phải trả là những đồng tiền được tiêu cho đến cuối cùng bởi việc ăn chơi.

Nghệ thuật viết độc đáo

Bên cạnh thay đổi đi theo chiều ngang của trục thời gian, Nguyễn Vĩnh Nguyên cũng mạnh mẽ đi theo chiều dọc, xa rời chân đế của những hiện thực, để đến với những tầng cao của huyễn tưởng, tưởng tượng và những ảo ảnh vọng âm. Với việc xóa nhòa thể loại, cuốn tiểu thuyết này mang đến rất nhiều góc nhìn vô cùng mới lạ. Có khi là những châm biếm của kiếp nhân sinh (thông qua bệnh dịch như Saramago), mà cũng đôi khi là một ngôi làng chìm xuống đáy hồ (như là Márquez) hoặc cả truyện cổ dân gian về một loài hổ có khuôn mặt người…

Bằng việc khai thác hai trục tọa độ, Nguyễn Vĩnh Nguyên đã dựng nên một lục địa có phần u buồn, trồi lên trên mây. Đó chính là nơi của những chuyện kể có phần rời rạc, thuộc về giấc mơ. Thành trì chốn ấy vắng ngắt, phế truất mọi chủ thể… để ta thấy được duy chỉ độc nhất là một giọng kể, nhìn từ cao điểm, ở phía bên ngoài và quan màn sương. Cái thiếu chính xác, muôn hình vạn trạng, biến dạng không ngừng giờ đây trở thành đặc trưng của đất Đà Lạt, với những thất lạc bản dạng, mọi thứ nước đôi.

Trường Cao đẳng Sư phạm Đà Lạt, Tòa nhà chính. Ảnh: Wikipedia

Vẫn là từ ngữ mang đậm vẻ đẹp từ Đà Lạt, một thời hương xa hay những hư vô của sự thoáng qua từ Những thành phố trôi dạt… Thế nhưng thứ làm nên thành công vượt trội của cuốn sách này nằm ở cấu trúc. Với việc giải cấu trúc, Nguyễn Vĩnh Nguyên phân mảnh cuốn tiểu thuyết này, để giữa những mộng và thực, quá khứ và tương lai, hiện thực và huyền ảo… một Đà Lạt đa chiều hiện lên trong nhiều thể trạng, từ tỉnh táo, mơ hồ cho đến điên cuồng và đầy độc tố với chất gây nghiện.

Từ những mảnh nhỏ, một bức tranh đa diện về chính vùng đất với nhiều giọng nói và nhiều giọng kể đã được hiện lên, để đó không chỉ là một tiếng nói duy nhất, mà là tổng hòa của nhiều phong cách, của đa thể loại và của một người chọn lối đi riêng. Thành phố những lục địa bay là một thể nghiệm giải cấu trúc, nhưng lại đến được tận cùng của nơi chủ thể biến ảo khôn lường, không thể lường trước.

Tính bán tự truyện

Không phải là người ồn ã trong giới văn chương, Nguyễn Vĩnh Nguyên vẫn thường xuất hiện như người kiệm lời. Tuy thế ở tác phẩm này, ta vẫn thấy được đâu đó hình dáng của anh, qua việc tự thuật và những ảnh hưởng có phần quan trọng lên nghệ thuật viết. Dẫn truyện trong tiểu thuyết này là một nhà văn hướng về quá khứ. Giữa một cộng đồng lãng quên kí ức và luôn hoài nghi về tính truyền miệng, anh đã đấu tranh để nói cũng như được nói một cách không ngừng. Điều đó ít nhiều cũng là giọng điệu của Nguyễn Vĩnh Nguyên, để quá khứ và hiện tại hợp nhất, để thực và ảo có thể tái hợp… từ đó chân dung của một nhà văn, một nhà nghiên cứu thực địa hiện lên rõ ràng.

Sinh ra tại Khánh Hòa, lớn lên ở Ninh Thuận, Nguyễn Vĩnh Nguyên đến Đà Lạt lần đầu vào năm lớp 9, bởi có nguyện vọng trở thành tu sĩ. Cha đưa anh đưa đến tu viện Don Bosco, thế nhưng mọi thứ không thành, từ đó rẽ hướng đi vào văn chương. Điều này lý giải cho việc vì sao tôn giáo, thánh đường, nhà thờ và những giáo sĩ xuất hiện một cách dày đặt trong tác phẩm này. Đó là quá khứ, và là tiếng vọng mà anh mang theo vào vùng đất này.

Do đó một đoạn thuộc phần Thánh đường được viết như sau: “Nếu anh đạt đến cao điểm của tĩnh lặng rồi mà vẫn không nghe được tiếng chuông thì có nghĩa là tiếng chuông không đi vào tần số cảm nhận của anh”. Sự vụ trở thành giáo sĩ có thể không nằm gần với tần số của anh, thế nhưng Đà Lạt của những biến ảo thay hình đổi dạng đã “nhìn” thấy anh và “chạm” vào anh.

Quang cảnh Đà Lạt nhìn từ trên cao. Ảnh: Wikipedia

Một chi tiết khác cũng liên quan đến chính anh nằm ở mảnh ghép Lính ngự lâm. Trong những hành trình thực hiện các cuốn du khảo, biên khảo… Nguyễn Vĩnh Nguyên đã kể lại rằng mình đã tìm kiếm khắp nơi tư liệu còn lại. Những chuyến điền dã hay đi thực địa kéo gần anh lại với mảnh đất này, nơi người Đà Lạt dần dần tháo bỏ bề ngoài, từ đó ký ức riêng tư có thể tìm lại. Trong mẫu truyện đó, nhân vật chính cũng tìm về người hậu duệ là lính ngự lâm của cựu bảo hoàng, và cũng đã nhận những sự hoài nghi y hệt như thế, bởi dòng lịch sử và những nguy cơ dẫu đã trôi qua rất nhiều năm tháng thì vẫn đủ sức lật ngược tình thế.

Với Thành phố của những lục địa bay, Nguyễn Vĩnh Nguyên trong những thể nghiệm của nghệ thuật viết đã cho thấy được một Đà Lạt ảo ảnh, không dễ nắm bắt và luôn chuyển động như những sóng nước. Ôm vào trong mình những mảng lịch sử của quá khứ, huyễn hoặc, của hiện tại và sự biến đổi… con người với sự bất định của quá khứ, sự mai một của kí ức, thông qua chính tác phẩm này, đã có cơ hội tìm lại vết tích, để được hiểu thêm về một nơi chốn chiếm giữ vị trí vô cùng quan trọng.

Phía sau trang sách

Patrick Hogan: “Những gì xảy ra ở Việt Nam sẽ không ở lại Việt Nam”

Published

on

By

Mockup_Mua_xuan_vang_lang_Mua_thu_chet_choc_cua_chien_tranh_VN

Patrick Hogan đóng quân tại miền Nam Việt Nam từ tháng 9.1966 đến tháng 6.1969 tại Cam Ranh (Khánh Hòa). Sau khi giải ngũ, ông được bổ nhiệm vào Sở cảnh sát Teaneck với tư cách là nhân viên thực thi pháp luật. Vào năm 2012, sau khi nghe bài phát biểu của cựu Tổng thống Barack Obama về chiến tranh Việt Nam, ông bỗng cảm thấy vô cùng cấp bách để điều tra về việc phơi nhiễm chất độc màu da cam và những hóa chất mà chính quyền Mỹ đã rải xuống Việt Nam trong giai đoạn này.

Khi bắt đầu nghiên cứu, ông chưa từng nghĩ mình sẽ chạm đến những bí mật khổng lồ về các loại hóa chất này. Nhưng sau cái chết của người bạn và cũng là cựu chiến binh Larry White, ý tưởng về Mùa xuân vắng lặng - Mùa thu chết chóc của Chiến tranh Việt Nam đã ra đời. Tác phẩm vừa được Phương Nam Books và NXB Thế giới ấn hành, qua việc chuyển ngữ của dịch giả Nguyễn Văn Minh. Cuộc phỏng vấn sau đây sẽ nói nhiều hơn về tác phẩm ông đã “thai nghén” trong nhiều năm qua.

- “Mùa xuân vắng lặng - Mùa thu chết chóc của Chiến tranh Việt Nam” nói về điều gì, thưa ông?

- Đây là câu chuyện về chiến tranh, câu chuyện về sự giận dữ và cuồng nộ, một cuốn biên niên sử được viết trong đau buồn và hy vọng. Đó là câu chuyện của vô số cựu binh từng phục vụ tại Việt Nam. Đó là một cuốn sách đi sâu vào các hóa chất chết người đã được sử dụng trong suốt cuộc chiến và ảnh hưởng của chúng lên các cựu binh. Nhiều trong số đó vẫn đang được sử dụng trên khắp nước Mỹ, thậm chí cho đến ngày nay. Đó là hành trình phơi bày mọi điều mà chính phủ Hoa Kỳ chưa từng và chưa bao giờ muốn phơi bày ra ánh sáng.

- Điều gì đã truyền cảm hứng cho ông viết về chiến tranh Việt Nam?

- Thực ra tôi chưa bao giờ nung nấu ý định trở thành nhà văn. Cuốn sách ra đời trong một hoàn cảnh gần như ngẫu nhiên. Điều tốt nhất tôi có thể làm gần nửa thế kỷ sau chiến tranh là viết lại “sự phản bội” mà chúng tôi nhận được khi bị buộc phải tiếp xúc với thuốc trừ sâu độc hại và những điều kiện khắc nghiệt của chiến tranh Việt Nam. Tất cả là nỗ lực đưa ra ánh sáng những gì đã xảy ra ở đó để chúng sẽ không bao giờ có khả năng lặp lại với các thế hệ quân nhân mới, với cả gia đình và con cháu họ, thậm chí là cả cháu chắt nữa.

Mùa Xuân Vắng Lặng - Mùa Thu Chết Chóc Của Chiến Tranh Việt Nam

Ban đầu, việc viết sách hay trở thành tác giả là điều xa vời trong tâm trí tôi. Tuy nhiên, ngay sau khi tôi từ Việt Nam trở về, cha tôi đã thúc giục tôi nộp đơn yêu cầu bồi thường khuyết tật lên Bộ Cựu chiến binh (DVA) vì những vấn đề y tế mà tôi gặp phải trong thời gian phục vụ quân ngũ. Tôi bắt đầu quá trình này không mấy nhiệt tình và nhanh chóng bị cuốn hút bởi cuộc sống dân sự mới.

Tôi không truy tầm lại chúng suốt nhiều thập kỷ, cho đến vào một ngày tháng 5 của năm 2012, sau khi xem Tổng thống Barack Obama phát biểu về sự khủng khiếp của Chiến tranh Việt Nam, thì điều gì đó trong con người tôi bất chợt “sống dậy”. Từ đó dấn thân nghiên cứu và điều tra mối liên hệ nhân quả giữa vô số vấn đề về sức khỏe và việc tôi bị phơi nhiễm chất độc màu da cam ở Việt Nam.

- Ông có thể chia sẻ về quá trình nghiên cứu của mình không? Đâu là khía cạnh thú vị nhất?

- Nghiên cứu của tôi kéo dài vài năm vì sự phức tạp của tất cả các hóa chất độc hại mà chúng tôi đã tiếp xúc và tương tác. Càng điều tra, tôi càng nhìn lại và cân nhắc tất cả những sinh mạng đã bị rút ngắn một cách không cần thiết - bị lấy đi, bị hủy diệt và chết dần mòn do việc sử dụng tràn lan thuốc trừ sâu. Tôi tức giận và quyết tâm hoàn thành cuốn sách.

Chúng tôi không chỉ bị phơi nhiễm chất độc màu da cam mà còn vô số hóa chất độc hại chết người. Thật đáng xấu hổ khi có biết bao nhiêu sinh mạng đã thiệt mạng trong nửa thế kỷ qua mà không ai biết sự thật về chúng. Một trong những điều hối tiếc lớn nhất của tôi là đã mất quá nhiều thời gian để thức tỉnh và viết cuốn sách này.

- Ông là một cựu trung sĩ. Điều này đã ảnh hưởng đến việc viết như thế nào?

- Việc là một sĩ quan cảnh sát và điều tra viên đã nghỉ hưu thực sự có ích trong giai đoạn nghiên cứu và viết nó ra. Thực ra, tất cả kinh nghiệm sống của tôi đều được phát huy trong quá trình viết sách.

- Về thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ được sử dụng trong giai đoạn ấy, ông có nghĩ rằng tác động của chúng đã dần giảm đi trong những năm qua?

- Cuốn sách không chỉ thảo luận về các hóa chất đã được sử dụng ở Việt Nam mà còn về tất cả các loại thuốc diệt cỏ và thuốc trừ sâu độc hại được dùng trong chiến tranh nói chung. Thật không may, ngày nay hầu hết mọi người đều tin rằng chất độc màu da cam là loại thuốc trừ sâu duy nhất mà chúng ta bị phơi nhiễm. Sự thật là chiến tranh Việt Nam đã bị chính phủ biến thành một chiến dịch truyền thông sai lệch nhằm hạ thấp hoặc phớt lờ tất cả các hóa chất khác mà chúng ta đã tiếp xúc ở đó.

- Ông cũng trích dẫn nhiều thông điệp tích cực từ “Kinh Thánh”. Vì sao trong một nghiên cứu đầy cuồng nộ vẫn có những niềm hy vọng như thế?

- Đối với tôi, ở cả thời điểm này, tôi vẫn khó có thể hiểu được động cơ của tội ác ấy, cũng như sự vụ che giấu trong nhiều thập kỷ. Nhưng dù thế nào thì vẫn có ánh sáng trong ngày tăm tối. Hy vọng trong tương lai những hồ sơ này sẽ được tiết lộ, và tội ác sẽ không xảy ra thêm lần nào nữa với thế hệ quân nhân khác.

- Xin ông chia sẻ khía cạnh thách thức nhất khi viết cuốn sách này là gì?

- Đó là nỗi buồn cá nhân khi viết câu chuyện của Larry – bạn tôi, và quay lại khoảng thời gian tôi ở Việt Nam cũng như rất nhiều căn bệnh mà tôi đã mắc trong những năm qua.

Patrick Hogan

Hồ sơ chính thức của chính phủ Hoa Kỳ ghi nhận hơn 58.280 quân nhân Hoa Kỳ đã chết ở Việt Nam. Đó là thương vong cuối cùng của cuộc chiến đó. Ngoài ra, có trên 300.000 quân nhân được ghi nhận là bị thương và tàn phế. Tuy nhiên, những số liệu thống kê nghiêm túc đó lại không ghi nhận hàng chục nghìn binh sĩ, thủy quân lục chiến và thủy thủ đã thiệt mạng, bị thương và bị thương tật do thuốc trừ sâu sử dụng ở Việt Nam. Ai sẽ ghi lại sự hy sinh và cái chết của họ? Mặc dù tôi không mong đợi cuốn sách của mình sẽ thay đổi những số liệu thống kê, nhưng tôi hy vọng có thể giúp ích một phần nào đó cho thế hệ tương lai.

- Ông có bao giờ rơi vào tình trạng bị bí ý tưởng?

- Không. Bản thảo ban đầu của cuốn sách dài khoảng 400 trang, ngoại trừ câu chuyện của Larry và việc hồi tưởng lại thời gian tôi ở Việt Nam thì mọi việc diễn ra suôn sẻ.

- Ông có phải là một tác giả có kỷ luật hay có lịch trình cụ thể không?

- Tôi tự coi mình là một tác giả có kỷ luật, nhưng ngay cả vậy tôi cũng thường mang theo tập giấy và bút vì sẽ có những cảm hứng sẽ đến bất chợt. Đặc biệt là sau sự tương tác căng thẳng của tôi với Bộ Cựu chiến binh (DVA) và vòng xoay hành chính.

Đọc thêm nội dung sách: tại đây!

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Khán giả học – vai trò của người xem phim

Published

on

Kevin Goetz và Darlene Hayman nghiên cứu tâm lý người xem nhằm lý giải sự thành bại của các phim Hollywood, trong sách "Khán giả học".

Cuốn sách xuất bản trong nước, Phương Nam Book phát hành, đưa ra cách tiếp cận mới khi khảo sát những điều khán giả chờ đợi ở một bộ phim. Hai tác giả đi sâu vào bóc tách tâm lý của khán giả trong 10 chương, từ đó đưa ra sự đúc kết về tầm ảnh hưởng của người xem đối với điện ảnh.

Kevin Goetz cho rằng những lời góp ý, nhận xét sẽ làm thay đổi diện mạo phim. Phản hồi từ khán giả trong các buổi chiếu thử có thể giúp tác phẩm được quảng bá rộng rãi, thậm chí nâng cao chất lượng về mặt nghệ thuật lẫn doanh thu. Goetz lấy ví dụ: "Tờ giấy khảo sát sau khi xem phim có khối lượng chưa đến 100 gr, song lại mang sức mạnh tựa như cú móc hàm phải của võ sĩ Tyson".

Sách có đoạn: "Qua nhiều năm, các nhà nghiên cứu và những người dày dặn kinh nghiệm trong ngành công nghiệp điện ảnh đều biết rõ, thước đo then chốt cho mức độ hấp dẫn của bất kỳ bộ phim thương mại nào cũng được xác định bởi các điểm số xuất sắc và rất hay mà phim nhận được từ phản hồi của khán giả tham dự buổi chiếu thử".

Bìa sách Khán giả học, tựa gốc Audience-ology: How Moviegoers Shape the Films We Love. Tác phẩm dày 364 trang, do Thanh Vy biên dịch. Ảnh: Phương Nam Book
Bìa cuốn "Khán giả học", tên gốc "Audience-ology: How Moviegoers Shape the Films We Love". Sách dày 364 trang, do Thanh Vy biên dịch. Ảnh: Phương Nam Book

Trong sách, hai nhà nghiên cứu thuật lại quy trình của buổi chiếu thử, từ việc chọn khán giả dựa theo số liệu nhân khẩu học, tiêu chí chọn địa điểm công chiếu, đến những khoảnh khắc trong phim khiến người xem bật cười hay òa khóc. Goetz nhấn mạnh việc lấy khảo sát từ khán giả có thể giúp biên kịch, nhà sản xuất và đạo diễn lược bỏ chi tiết thừa hoặc thêm yếu tố mới, nhằm đẩy câu chuyện lên cao trào, đồng thời giúp phim đạt hiệu quả tốt nhất.

Những lý giải nhằm chứng minh công việc sáng tạo giống như trò chơi "đỏ đen" có tên là tâm lý học. Sau buổi công chiếu thử, tiếng vỗ tay, hò hét hay phản ứng khóc, cười từ khán giả có thể trở thành tín hiệu dự báo mức độ thành công.

Tác phẩm còn cho thấy nền điện ảnh không chỉ có bề dày lịch sử, các đạo diễn gạo cội, phim bất hủ, mà là một ngành khoa học phải đối mặt với nhiều thử thách. Goetz đưa chuyện thực tế trong các buổi chiếu thử phim nhằm giúp độc giả có cơ hội chứng kiến hậu trường Hollywood từ nhiều khía cạnh.

Goetz mời một số nhân vật nổi tiếng để chia sẻ trải nghiệm của họ với các buổi chiếu thử, gồm chủ hãng phim Blumhouse Jason Blum, đạo diễn Ron Howard và nhà sáng lập công ty Illumination Chris Meledandri. Theo Variety, sách cũng cung cấp góc nhìn về tác động của khán giả đối với bản dựng phim cuối trước khi công chiếu, như trong một số tác phẩm biểu tượng Fatal AttractionThelma & Louise và Cocktail.

Tác giả cuốn Khán giả học: Kevin Goetz (trái) và Darlene Hayman. Ảnh: Simon & Schuster
Tác giả cuốn "Khán giả học": Kevin Goetz (trái) và Darlene Hayman. Ảnh: Simon & Schuster

Khán giả học nhận nhiều ý kiến tích cực từ giới chuyên môn. Theo trang Goodreads, sách được viết với giọng văn hài hước, pha lẫn kịch tính và bất ngờ, mang đến cho độc giả cái nhìn mới về lịch sử điện ảnh. Trang tin tức A Frame của giải Oscar xếp tác phẩm là một trong những cuốn sách phải đọc về điện ảnh hiện đại.

Cựu chủ tịch hãng phim Sony Amy Pascal đánh giá tác phẩm gây ấn tượng khi mang đến câu chuyện ngoài lề thú vị ở Hollywood. "Tôi ước quyển sách này xuất hiện lúc tôi bắt đầu sự nghiệp trong ngành điện ảnh", Pascal cho biết trong một cuộc phỏng vấn.

Chủ tịch Sony Pictures Entertainment Motion Picture Group - Tom Rothman - nhận xét: "Thấu hiểu những gì khán giả thực sự nghĩ không phải là điều dễ dàng. Và Kevin là bậc thầy trong việc lắng nghe người xem, như những gì được tiết lộ trong quyển sách của anh".

Kevin Goetz là nhà sáng lập công ty nghiên cứu phim Screen Engine, có hơn 30 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực điện ảnh. Anh cũng là thành viên của Viện Hàn lâm Khoa học Nghệ thuật Điện ảnh Mỹ, Hiệp hội các nhà sản xuất phim Mỹ. Sách đầu tay của Goetz Khán giả học ra mắt lần đầu năm 2021.

Darlene Hayman là nhà phân tích nghiên cứu thị trường phim ảnh ở Mỹ, cộng tác với Kevin Goetz hơn 15 năm. Cô nổi tiếng vì hỗ trợ các đạo diễn trong việc nắm bắt thị hiếu khán giả, góp phần tinh chỉnh tác phẩm trong giai đoạn cuối quá trình hậu kỳ.

Theo Vnexpress

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Cánh cửa mở vào nội tâm của Maupassant

Published

on

By

Cùng với Chekhov, Guy de Maupassant từ lâu đã được suy tôn là “bậc thầy của thể loại truyện ngắn”. Điều này không chỉ bởi văn phong độc đáo, mà còn nằm ở sự đa dạng về thể loại. Trong đó Horla và những truyện ngắn khác ra mắt gần đây chính là minh chứng cho nhận định này.

Tuy chỉ viết trong vỏn vẹn có 4 thập kỷ, nhưng những di sản mà Maupassant để lại là tương đối lớn. Ông nổi tiếng nhất với các tiểu thuyết cũng như truyện ngắn mang tính hiện thực, hài hước, lãng mạn, như những tập truyện Sáng trăng, Nơi nhà người bạn

Nhà văn nổi tiếng Guy de Maupassant

Nhưng ít người biết ông cũng bén duyên với thể loại kinh dị, và nó cũng truyền cảm hứng cho nhiều tác giả sau này, trong đó có H.P.Lovecraft với Lời hiệu triệu của Cthulhu. Vừa mới ra mắt trong thời gian qua, Horla và những truyện ngắn khác tập hợp 5 tác phẩm có màu sắc kinh dị, siêu nhiên, được Maupassant viết trải dài từ năm 1875 – 1890.

Trí tưởng tượng phong phú

Trong tập truyện Horla và những truyện ngắn khác, bạn đọc có thể thấy rõ 2 giai đoạn mà Maupassant tiến hành tiếp cận thể loại kinh dị. Trong 3 truyện ngắn được viết sớm nhất là Bàn tay bị lột da (1875), Hắn? (1883) và Nỗi sợ (1884), ta đơn thuần thấy đây là một tác phẩm ẩn chứa yếu tố siêu nhiên mà vị tác giả cố gắng khai thác.

Chúng đơn giản xoay quanh những nỗi ám ảnh mà các cá nhân yếu bóng vía hay là nhạy cảm thường cảm nhận được. Chẳng hạn như trong truyện Hắn?, một người đàn ông vì bị ám ảnh bởi một bóng ma trong căn phòng của mình mà đã cưới lấy một người vợ mới, hay ở Nỗi sợ, chỉ vì trên tuyến tàu lửa khi nhìn thấy có 2 người đàn ông xuất hiện trong khu rừng vắng, mà nhân vật chính bỗng dưng cảm thấy trong mình trỗi dậy nỗi sợ chỉ vì không thể lý giải được động cơ của câu chuyện ấy…

Horla và những truyện ngắn khác là tác phẩm mới từ Maupassant

Đây đều là các nhân vật hoàn toàn tỉnh táo, họ nhận thức được những gì xảy ra và khó có thể nói họ có vấn đề riêng về tâm lý. Và vì tính hiện thực đó, Maupassant qua các tác phẩm cũng gửi gắm được bài học của mình. Chẳng hạn trong truyện Bàn tay bị lột da, thông qua nhân vật Pierre B. – một sinh viên trường luật, người xuất thân từ một trong những gia đình danh giá nhất xứ Normandie – ông đã cho thấy chỉ vì chính thói hư vinh cũng như trưởng giả mà y đã mạo phạm đến một phần thân thể của vị phù thủy, từ đó phải chịu cái chết có phần đau đớn.

Hay trong Nỗi sợ, Maupassant cũng khẳng định “cùng với những điều siêu nhiên, nỗi sợ hãi đích thực đã biến mất khỏi hành tinh này, bởi con người ta chỉ thực sự sợ những gì nằm ngoài tầm hiểu biết của mình”. Câu nói này như đại diện cho tất cả những gì ông muốn nhắm tới, về sự nhỏ bé và đầy mông muội của con người với những kỳ bí chưa được lý giải.

Như vậy những tác phẩm này đều được viết bởi một Maupassant khách quan, đứng ở bên ngoài, từ đó đưa ra những lời lý giải hoàn toàn hợp lý. Thế nhưng ở 2 truyện sau là Horla viết năm 1887 và Ai mà biết được? viết năm 1890, thì ta lại thấy có phần ngược lại, khi chính nhà văn dường như không thể thoát được cái bóng của bản thân mình.

Bi kịch của Maupassant

Hai truyện ngắn này có được điểm chung khi nhân vật chính đều là người đàn ông rơi vào loạn trí. Nhân vật chính này đã từng không dưới một lần thừa nhận chính mình như có đến 2 bản thể cùng nhau tồn tại. Một bên kêu gào giữ lại lý trí, trong khi phía còn lại đòi hỏi rất nhiều hành động mang tính tàn phá.

Sự chia đôi này gợi ta nhớ đến trường hợp của bác sĩ Jekyll và ông Hyde tương đối kinh điển trong tác phẩm nổi tiếng của Stevenson. Như vậy chủ đề của Maupassant đã chuyển từ những nỗi sợ tương đối hữu hình thành ra vô hình và khó lý giải, khi được bao bọc bởi những vấn đề có liên quan đến thần kinh cũng như tinh thần.

Tình tiết của những câu chuyện cũng khó nắm bắt. Ở Ai mà biết được?, đó là một người gần như điên loạn bởi sự xuất hiện và rồi biến mất của những vật dụng ngay trong nhà mình một cách liên tục. Còn ở Horla, đó là một sinh vật gần như trong suốt, thứ được nuôi sống bằng sữa và nước, luôn luôn theo dõi vật chủ mà nó bám theo, từ đó khiến họ “sống không bằng chết”.

Maupassant và những ám ảnh tâm trí của bản thân mình

Theo Charlotte Mandell – dịch giả của truyện ngắn này cho nhà xuất bản Melville House, thì “horla” là từ ghép của “hors” (“bên ngoài”), và “la” (“ở đó”). Vì vậy “horla” có nghĩa là “người ngoài cuộc”, “người bên ngoài”, và có thể được dịch theo nghĩa đen là “cái gì ở ngoài đó”. Thế nhưng cũng có những lý giải khác, khi nhiều người xem đây là một sự kết hợp của cụm “hors-la-loi” (tức “ngoài vòng pháp luật”) và “horsain” (có nghĩa là “thứ lạ lùng”).

Thế nhưng dù có là gì, thì Maupassant như đang cảm nhận những nỗi ám ảnh đến từ sâu hơn và khó lý giải hơn. Xét về bối cảnh của chính tác giả, thì những truyện này tương đối trùng khớp với thời kỳ mà ông có những dấu hiệu đầu tiên của chứng điên loạn, khi ông xuất hiện nhân cách kép và ngày càng gặp nhiều ảo giác do bệnh giang mai. Một năm sau đó, vào năm 1891, ông có dấu hiệu của chứng hoang tưởng.

Có thể là bởi xuất phát từ những trải nghiệm chính ông kinh qua, nên 2 truyện này trở nên chân thật và đầy ám ảnh đối với người đọc. Nếu được viết từ một người tỉnh táo, thì đây chính là tài năng của sự tưởng tượng. Nhưng với Maupassant thì đó là nỗi đau và sự sợ hãi mà bản thân ông mong muốn giải bày thông qua việc viết.

Như vậy đi từ mục đích sáng tạo ở buổi ban đầu, Maupassant dần dần chuyển sang hành động kể lại điều đã trải qua, và làm sáng tỏ chứng bệnh tâm lý mà thời kỳ đó còn bị che khuất bởi những định kiến mà những quan điểm mang tính thủ cựu. Có thể nói Horla và những truyện ngắn khác không chỉ mở ra cánh cửa khám phá một Maupassant rất khác, mà có thể nói cũng đã góp phần giúp ta hiểu được những gì đã từng xảy đến với một trong những nhà văn lớn của nhân loại.

Anh Đoàn

Đọc bài viết

Cafe sáng