Một tuần bầu cử sóng gió vừa trôi qua, kéo theo cơn bão truyền thông của báo chí, sự ăn mừng chiến thắng của một phe song song với những lời cáo buộc cùng đe nẹt kiện tụng của phe còn lại. Có thể nói, trong những thập niên gần đây, sự kiện bầu cử tổng thống Hoa Kỳ không đơn thuần là quá trình chọn lựa người dẫn dắt siêu cường quốc này trong bốn năm tới, mà còn là một sân khấu để thế giới chiêm ngưỡng, bàn tán hoặc phán xét. Bookish xin giới thiệu đến bạn 8 cuốn sách giúp bạn hiểu thêm về chính trường Hoa Kỳ, và những yếu tố tạo thành “vở diễn bốn năm mới có một lần” trên.

1. Chính trường Hoa Kỳ – Lịch sử đảng phái

Trong nhiều năm qua, hiểu biết chung về nước Mỹ của người Việt Nam đã tăng lên rất nhiều thông qua báo chí, sách vở, qua internet, qua các cuộc trao đổi, du lịch, làm việc… Thể chế chính trị và các cuộc bầu cử tổng thống Mỹ dần trở nên quen thuộc sau mỗi bốn năm. Song, một trong những yếu tố nền tảng và quan trọng nhất của thể chế chính trị Hoa Kỳ là hệ thống đảng phái và sự vận hành của nó thì lại chưa được biết nhiều ở Việt Nam. Muốn hiểu về thể chế chính trị và các cuộc bầu cử tổng thống ở Mỹ mà chưa biết về sự vận hành của hệ thống đảng phái thì đó sẽ là thiếu sót vô cùng lớn.

Cuốn sách Chính trường Hoa Kỳ: Lịch sử đảng phái của tác giả A. James Reichley là một trong những tác phẩm đầy đủ và chi tiết nhất về chủ đề này. Đây là một công trình khoa học chính trị rất sâu sắc về lịch sử hình thành, phát triển các đảng phái chính trị ở Mỹ, được đúc kết từ kinh nghiệm sau nhiều năm nghiên cứu, giảng dạy của tác giả.

Tác giả Reichley đã tổng kết lại hệ thống đảng phái chính trị Hoa Kỳ từ lúc khởi nguồn như một liên minh lỏng lẻo của các câu lạc bộ xã hội đến một hệ thống có cấu trúc và tập trung cao của các bộ máy chính trị tại cộng đồng, thị trấn, thành phố, tiểu bang và liên bang liên kết với nhau. Ông cũng phân tích về những biến động chính trị và sự mưu đồ, kế hoạch và chiến lược xảy ra trên khắp các khu vực và các nhóm cử tri bỏ phiếu khi các đảng hình thành, phát triển và cả suy thoái.

2. Bão lửa và cuồng nộ – Nội tình Nhà Trắng thời Trump

Bão lửa và cuồng nộ – Nội tình Nhà Trắng thời Trump (tựa gốc Fire and Fury – Inside the Trump White House) của cây bút chính trị Michael Wolff tiết lộ toàn bộ những bí mật về năm đầu tiên ngồi ghế Tổng thống Mỹ của ông Donald Trump. Sách phát hành ngày 05.01.2018 tại Mỹ, ngay lập tức gây chấn động trong thị trường xuất bản; đứng đầu danh sách những cuốn sách bán chạy nhất trên Amazon, sách bán chạy nhất của The New York Times.

Bão lửa và cuồng nộ – Nội tình Nhà Trắng thời Trump được viết dựa trên quá trình trải nghiệm, quan sát và các cuộc phỏng vấn với nhiều nhân vật trong cuộc với hàng loạt chuyện thâm cung bí sử, đã hé lộ những góc khuất, những âm mưu tác động đến vị tổng thống vốn nổi tiếng về tâm tính bất thường. Tác giả cũng phân tích rất rõ cuộc chiến giữa các phe nhóm quanh Tổng thống, sự kiện liên quan đến chính quyền Trump và nước Nga bằng lối kể khách quan. Và tất nhiên, cuốn sách càng tăng thêm phần hấp dẫn nhờ giọng văn hài hước và những nhận xét sắc bén đến mức đã khiến tổng thống Trump nổi trận lôi đình.

Trình bày sự khởi đầu và vận hành của một cỗ máy chính trị quyền lực bằng lối viết sinh động, giễu nhại, hài hước, Michael Wolff làm cho bức chân dung tổng thống Mỹ đương nhiệm Donald Trump có sức hấp dẫn như một vở hài kịch đậm đặc chất phi lý. Mô tả tổng thống Trump như một đứa trẻ lớn xác tỏ ra biết tuốt, không thích lắng nghe mà chỉ thích nói, thích được khen ngợi, thích được nịnh nọt, thích được tất cả mọi người yêu mến mình, dễ bị tác động, hay thay đổi, không thích đọc bất cứ thứ gì, chỉ xem ti-vi hoặc ảnh, thích trả thù ai làm trái ý, hay đưa ra những quyết định bốc đồng và nực cười, thích nói linh tinh trên Twitter,… Điều này tạo ra sức cuốn hút lạ lùng như khi ta bước vào thế giới tiểu thuyết của Kafka!

Dũng cảm, biến hóa, thuyết phục, đó là những gì có thể nhận thấy được ở thứ báo chí sắc bén, đầy tinh thần tự do, kiêu hãnh trước quyền lực mà Wolff thể hiện qua tác phẩm này.

3. What Happened – Điều gì đã diễn ra

Đây là những gì đã xảy ra.

Đây là câu chuyện về những điều tôi đã chứng kiến, cảm thấy và suy tư trong suốt hai năm dữ dội nhất mà tôi từng trải qua.

Đây là câu chuyện về hành trình đưa tôi đến ngã rẽ lịch sử này, về cách tôi tiếp tục bước đi sau một thất bại cay đắng, về cách tôi kết nối lại với những thứ quan trọng nhất trong cuộc đời và bắt đầu nhìn về phía trước với nhiều hy vọng thay vì dằn vặt quá khứ đầy tiếc nuối.

Trong cuốn sách What Happened – Điều gì đã diễn ra, lần đầu tiên Hillary Rodham Clinton tiết lộ những suy nghĩ và cảm nhận về một cuộc bầu cử Tổng thống gây tranh cãi và khó lường bậc nhất lịch sử nước Mỹ. Hillary chia sẻ những trải nghiệm căng thẳng của mình khi trở thành người phụ nữ đầu tiên được một đảng lớn của Mỹ đề cử làm ứng viên Tổng thống; trong một cuộc bầu cử nổi bật với những sự giận dữ, chủ nghĩa phân biệt giới tính, những điều kỳ lạ hơn cả truyện viễn tưởng, sự can thiệp của nước Nga, và về Trump − một đối thủ đã phá vỡ tất cả các quy tắc. Đây là cuốn hồi ký có tính trải nghiệm cá nhân nhất của Hillary.

4. Tinh thần Mỹ

Mười lăm bài trong Tinh thần Mỹ được David McCullough tinh tuyển từ kho tàng diễn văn suốt nhiều năm qua của ông ở Quốc hội, Nhà Trắng và tại các trường đại học khắp các tiểu bang Hoa Kỳ. Qua đó, ông nhắc nhở tầm quan trọng của lịch sử và khơi gợi những ước vọng cao đẹp, giúp củng cố niềm tin vào các giá trị vững bền – niềm tin vào sức sống, năng lực sáng tạo, đặc biệt là sự tử tế luôn hiện hữu trong tim mỗi cá nhân, và ở mọi nỗ lực chung tay của cộng đồng nhằm xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn.

Là “bậc thầy của nghệ thuật kể chuyện lịch sử”, David McCullough sinh năm 1933 tại Pittsburgh, bang Pennsylvania. Ông đã bắt đầu diễn thuyết cách đây ít nhất 50 năm và vẫn đang tiếp tục hành trình của mình trên khắp 50 tiểu bang nước Mỹ. Những tựa sách xuất bản mang về cho ông cả một gia tài giải thưởng, trong đó nổi bật nhất là Pulitzer (Truman – 1993, John Adams – 2002) và National Book Awards (The Path Between the Seas – 1978, Mornings on Horseback – 1982).

5. Bí mật cuộc đời các Tổng thống Mỹ

Cormac O’Brien không ngần ngại đào xới đời tư của các sếp tổng Hoa Kỳ – từ “Cha già dân tộc” George Washington tới tổng thống Donald Trump – để cung cấp cho độc giả những khuôn mặt khác, đậm chất dã sử, sinh động và hài hước hơn rất nhiều của những ông lớn vốn luôn là tâm điểm chú ý của cả thế giới.

Làm chính trị như lên sân khấu, ngoại tình, đánh bạc, nghiện rượu, ham tiệc tùng, xa xỉ, tham nhũng, hoang tưởng nhìn thấy đĩa bay, và thậm chí là… đánh hơi không thèm kiểm soát. Chà, tổng thống Mỹ thì cũng có (vô số) khuyết điểm, phải không? Nhưng Cormac O’Brien, dù “bóc phốt” những ông chủ Nhà Trắng không nương tay, song chẳng phải là để nhằm hạ bệ họ. Ông chỉ nêu bật lên một sự thật: trong số những người từng nắm giữ trách nhiệm lèo lái cường quốc số một thế giới, có những người được sinh ra là để làm công việc vĩ đại đó, nhưng cũng có những người mà việc họ có thể ngồi vào chiếc ghế ấy đúng là một trò đùa của Số phận!

6. Báo cáo mật của Tổng thống – Chuyện chưa kể về các báo cáo tình báo vắn tắt gửi đến các Tổng thống Mỹ

Nội dung sách đề cập Bản tin vắn tình báo hằng ngày của Tổng thống, một tài liệu phân tích tổng hợp thuộc dạng tối mật của Cục Tình báo Trung ương Mỹ, chứa đựng những báo cáo và phân tích tình báo nhạy cảm nhất trên thế giới, được trình lên các tổng thống Mỹ và các cố vấn an ninh thân cận nhất của họ mỗi ngày. Bản tin bao trùm nhiều phạm trù, từ kinh tế tới an ninh, chính trị và các mối đe dọa an ninh mà nước Mỹ phải đối mặt.

Phần lớn tài liệu trong cuốn sách được thu thập từ những cuộc phỏng vấn với rất nhiều các nhà hoạch định chính sách và quan chức cấp cao của Mỹ. Cụ thể, để hoàn thiện cuốn sách, tác giả Priess đã phỏng vấn hon 100 người có liên quan, bao gồm cả các Tổng thống Mỹ như Jimmy Carter, Clinton, Bush “cha” và Bush “con”. Một điều đặc biệt thú vị là Tổng thống George H.W. Bush (cha) là người duy nhất đã từng đảm nhiệm chức Giám đốc Cục Tình báo Trung ương, trước khi làm Phó Tổng thống và Tổng thống Mỹ nên ông đã có nhiều đóng góp cho cuốn sách.

Ngoài ra, tác giả đã tham khảo rất nhiều tài liệu tại các thư viện của tổng thống và từ các cơ quan trong Cục Tình báo Trung ương. Điều đó chứng minh rằng tất cả những gì tác giả đề cập trong cuốn sách đều là sự thật, một sự thật sinh động về hàng trăm con người tham gia vào Bản tin vắn tình báo hằng ngày của Tổng thống và những câu chuyện chưa bao giờ được kể trước đây về cách mà các tổng thống Mỹ sử dụng nó. Có tổng thống say mê, có tổng thống thờ ơ với Bản tin vắn, dẫn đến những nhận định và hoạch định chính sách không được như ý, thậm chí còn góp phần gây ra những sai lầm trong chính sách đối ngoại. Qua đó, khẳng định Bản tin vắn có vai trò vô cùng quan trọng đối với những nhà hoạch định chính sách ở Mỹ.

Trong hơn 50 năm qua, Bản tin vắn này, với những đánh giá tuyệt mật, được những người trong cuộc gọi là “Cuốn sách”, đã hoàn thành xuất sắc sứ mệnh của mình là cung cấp thông tin khách quan, kịp thời và chính xác nhằm giúp cho các tổng thống Mỹ bảo vệ đất nước và quyền lợi của Mỹ ở nước ngoài.

Với văn phong giản dị nhưng hấp dẫn bởi những sự kiện, câu chuyện nội bộ đầy thú vị và nhiều tình tiết hồi hộp, tác giả đã thổi hồn vào từng trang sách, làm sống lại những nhân vật có thật với vô vàn tính cách khác nhau trong lịch sử Chính phủ Mỹ.

7. Chính trị đảng phái tại Hoa Kỳ

Tác giả Marjorie Randon Hershey, thông qua kiến thức chuyên môn của mình, đã tạo nên đóng góp quan trọng cho một trong các vấn đề hóc búa nhất khi tiến hành nghiên cứu: Ứng viên và chiến dịch của họ đã định hình như thế nào và bị tác động ra sao từ các yếu tố thuộc về cử tri? Đây là điểm liên kết tương hỗ hai thành phần quan trọng nhất của đảng, là bầu cử và điều hành, vào một khối tổng thể có tính cố kết cao hơn. Nhờ thế mà bà đã làm rõ một trong các vấn đề ngày càng gây hoang mang trong lĩnh vực này.

Marjorie cũng nghiên cứu tường tận về vai trò của giới tính trong nền chính trị, khía cạnh chính trị đảng phái không chỉ đóng vai trò quan trọng bấy lâu ít nhất từ việc để phụ nữ có quyền bầu cử, mà còn đặc biệt cấp thiết trong bối cảnh “khoảng cách giới” xuất hiện và ngày càng tăng. Cuối cùng, bà có hàng loạt đóng góp giúp chúng ta nắm được cách thức để hiểu về ý nghĩa của những sự kiện phức tạp.

Không những mỗi tác giả bổ sung hiểu biết riêng có và mới mẻ của mình về đảng phái chính trị khi tiếp nối vào đội ngũ học giả hàng đầu tạo nên cuốn sách này, mà mỗi ấn bản đã tự hồi sinh khi xem xét đời sống chính trị của thời kỳ đó. Ấn bản lần thứ mười sáu này không phải ngoại lệ. Trong đó có một số vấn đề liên quan cụ thể tới tình hình chính trị đương thời rất đáng suy ngẫm. Bên cạnh đó, cuốn sách tăng cường sử dụng diễn giải từ các nhân vật đảng cả nổi tiếng và ít tiếng tăm, khiến cho nội dung trở nên sống động.

8. Thomas Jefferson – Nhân Sư Mỹ

Thomas Jefferson là tổng thống thứ ba của Hợp chúng quốc Hoa Kỳ, người sáng lập ra Đảng Dân chủ – Cộng hòa Hoa Kỳ, tác giả của bản Tuyên ngôn Độc lập Mỹ, của Đạo luật Virginia về tự do tín ngưỡng, và là cha đẻ của trường Đại học Virginia.

Thomas Jefferson – Nhân sư Mỹ là cuốn sách không chỉ viết về một trong những Người cha Lập quốc được yêu thích nhất của nước Mỹ, mà còn về nền chính trị và các chính khách có ảnh hưởng đến thời đại và sự thành lập của nước Mỹ.

Không giống các cuốn tiểu sử khác, Thomas Jefferson – Nhân sư Mỹ không là một cuốn tiểu sử cá nhân mà còn phân tích sâu sắc hơn về các triết lý đằng sau việc hình thành hệ thống chính trị của Mỹ, với những ảnh hưởng vẫn tiếp tục cho đến ngày hôm nay. Dường như ở nước Mỹ, không một nhà lãnh đạo nào mang lại nhiều tranh luận, hâm mộ và nhiều điển tích như Thomas Jefferson. Khi đọc cuốn sách, bạn đọc sẽ thấy những giai thoại, lời bình về ông vượt qua Washington, Adams và cả Lincoln, đầy mâu thuẫn nghịch lý trong chính tư duy và con người ông.

Tác giả nỗ lực phân tích những phát triển, thay đổi suy nghĩ và động lực ẩn giấu của Thomas Jefferson tại năm giai đoạn quan trọng nhất trong cuộc đời ông: Soạn thảo Tuyên ngôn Độc lập ở Philadelphia (1775-1776); Chứng kiến cuộc Cách mạng Pháp trong những năm 1780 ở Paris khi ông là Công sứ (1784-1789); Chống lại phe đối lập chống Liên bang từ trang trại quê hương ở Monticello (1794-1797); Trong nhiệm kỳ đầu tiên là Tổng thống Mỹ (1801-1804), và dành những năm cuối của ông ở quê nhà và những nỗ lực xây dựng Đại học Virginia (1816-1826).

Hết.