Phía sau trang sách

1Q84 – Aomame và Haruki, người thật tuyệt vời

Thật là một người con gái đặc biệt. Dù biết tất cả chỉ là ảo ảnh, nhưng Aomame đã khiến tôi mỉm cười và lo lắng cho nàng. Như vậy thôi cũng đã xua tan một chút nỗi buồn của tôi trong cuộc sống. Như vậy thôi tinh thần tôi cũng đã bình ổn hơn một chút.

Published

on

“Em muốn anh xua đi cái lạnh tận sâu trong cơ thể, sau đó tiến vào trong em, thỏa sức khuấy trộn, như người ta dùng thìa khuấy ca cao, chầm chậm, tiến sâu xuống tận cùng. Nếu anh có thể làm thế với em thì dù có chết ngay tại đó em cũng không hối tiếc. Thật đó.”

Aomame, 1Q84 tập 2

Lúc đọc đoạn này, tôi đã đọc chầm chậm. Từng câu chữ làm tôi xúc động. Nếu chỉ trích dẫn nó ra riêng như vậy, có lẽ trông nó cũng chẳng khác gì với một tiểu thuyết diễm tình bình thường của Trung Quốc. Nhưng nếu đặt trong không khí của 1Q84, đặt trong hoàn cảnh của Aomame, tôi lại thấy nó đặc biệt. Người con gái đó đã luôn lạnh lùng, điềm tĩnh lí trí. Không ai biết sâu trong nàng là gì. Điều gì có thể khiến cho nàng giữ vững sự mạnh mẽ như vậy. Chỉ mình nàng biết rằng đó chính là Tengo. Là người nàng đã yêu, và dù chỉ nắm tay một lần, dù không có bất cứ cuộc trò chuyện nào, nàng vẫn luôn chờ đợi người ấy suốt 20 năm trời. 20 năm, một khoảng thời gian quá dài. Vậy mà nàng vẫn yêu và sẵn sàng chết vì người đó. Thế nhưng…

“Cô không hề có ý định tự mình tiến tới với anh ta phải không?”

Aomame lắc đầu. “Đối với tôi, quan trọng nhất là sự thực rằng tôi cần anh ấy từ tận đáy lòng”

Thật kiên định, thật dứt khoát. Đó là lí do tại sao tôi rất thích Aomame. Lâu lắm rồi không có nhân vật nào khiến tôi thích nhiều đến như vậy. Thích đến mức tôi nghĩ là nàng có tồn tại đâu đó trên cuộc đời với tình yêu lặng thầm của mình, với những suy nghĩ mạnh mẽ và dứt khoát đó. Tôi thật sự… rất rất thích Aomame. Trong 1Q84 có rất nhiều nhân vật thú vị. Tengo tôi cũng thích. Fukaeri cũng thích. Nhưng rồi đến một thời điểm nào đó, tôi nhận ra, người mình thích nhất là Aomame. Đến thời điểm này thì tôi đọc 1Q84 mà gần như chỉ quan tâm đến nàng. Khoảng thời gian đọc hết 1Q84 tập 1 và chờ sang tập 2, tôi nhớ Aomame kinh khủng. Nhiều lúc tôi muốn đọc bản tiếng Anh luôn nhưng lúc đó tôi không có thời gian… Ba tháng đó trôi qua thật dài và buồn. Trước giờ, ngoài Naoko ra, tôi chưa thích một nhân vật nào của Haruki đến như vậy! Tôi thích nhiều truyện của Haruki nhưng chỉ là thích cốt truyện chung, không khí chung, văn phong và nhân vật thì phải đặt ngay trong bối cảnh đó tôi mới thích. Nhưng bây giờ tôi thích Aomame quá. Thích đến mức tôi không mấy quan tâm đến nội dung của 1Q84 khi đọc nữa.

“Nếu tiếp tục mượn hình ảnh máu để so sánh, mình là một phế vật đã hoàn thành sứ mệnh, không lâu sau sẽ bị thu hồi về tĩnh mạch rồi nhanh chóng bị đào thải ra khỏi cơ thể. Đây là quy tắc của hệ thống cơ thể con người. Không có cách nào thoát khỏi số mệnh ấy. Nhưng thế thì có sao? Aomame nghĩ. Lúc này mình đang ở bên trong Tengo, được bao bọc trong hơi ấm của anh, được nhịp đập trái tim anh dẫn lối, nghe theo logic của anh, qui tắc của anh, có lẽ còn cả những câu chữ anh đang viết ra nữa. Thật tuyệt vời biết bao! Ở bên trong anh, được anh bao bọc như thế này!”

Aomame, 1Q84 tập 2

Những suy nghĩ và hình ảnh về mạch máu trong cơ thể người yêu này làm tôi nhớ đến một người…

Aomame, nàng thật tuyệt vời…

Tôi đã dành cả buổi chiều để suy nghĩ thêm về lí do vì sao tôi thích Aomame nhiều như thế, rốt cuộc tôi chỉ hiểu ra thêm vài lí do nho nhỏ.

Lí do tôi muốn nêu ra ở đây chính là: nghề nghiệp của nàng. Nếu như ở những truyện trước của Haruki, bây giờ khi tôi hình dung lại, các nhân vật nữ làm nghề gì, hầu như tôi không ấn tượng với ai cả ngoại trừ Sumire làm nhà văn trong Người tình Sputnik. Nghĩ lại thì thậm chí Naoko có làm nghề gì đâu, nàng chỉ mới là một sinh viên. Không ngờ, chi tiết về nghề nghiệp lại ảnh hưởng đến sự yêu thích của tôi đến như vậy. Trên thực tế, nghề nghiệp đâu chỉ đơn thuần là công việc người ta làm để chọn kế sinh nhai, nó còn biểu lộ tính cách, hoài bão, lí tưởng của họ. Và Aomame, nàng đã chọn một nghề thật đặc biệt: chuyên gia về việc kích hoạt sự vận động những cơ bắp trong cơ thể người. Cách nàng giết những người đàn ông bằng việc đâm vào một điểm đặc biệt đằng sau gáy họ bằng chiếc dùi đục đá thật hay. Hóa ra là như thế nữa. Bên cạnh tình yêu nàng dành cho Tengo, tôi cũng thích cả cách nàng suy nghĩ về giới tính và những tình cảm nàng dành cho các bạn nữ. Thật là một người con gái đặc biệt. Dù biết tất cả chỉ là ảo ảnh, nhưng Aomame đã khiến tôi mỉm cười và lo lắng cho nàng. Như vậy thôi cũng đã xua tan một chút nỗi buồn của tôi trong cuộc sống. Như vậy thôi tinh thần tôi cũng đã bình ổn hơn một chút.

Đó là về phần cảm xúc.

Bây giờ tôi sẽ nói đến 1Q84 ở góc độ cảm nhận mang hướng lí tính hơn.

Quả thực là 1Q84 không có quá nhiều cái mới, khác biệt so với những truyện trước đây của Haruki. Phong cách kể chuyện đan xen các chương giữa hai nhân vật, hai tuyến truyện song song rồi đến một điểm nào đó giao nhau đã có ở Kafka bên bờ biển. Hơn nữa, nhiều chi tiết trong 1Q84 lại giống hệt những chi tiết trong các truyện trước đây của ông. Chẳng hạn như cái chết của Ayumi phần nào giống cái chết của May trong Nhảy, nhảy, nhảy. Dù vậy, Haruki giúp tôi nhận ra, tình tiết có thể lặp lại giống nhau nhưng nếu đặt nó trong một bối cảnh khác, một không khí khác thì nó sẽ mang một ý nghĩa khác. Tôi nói nó lặp lại không phải để chê Haruki lặp lại vì sự lặp lại đó không hề khiến tôi cảm thấy nhàm chán. Có lẽ do tôi thích Aomame quá rồi, thích không khí của 1Q84 quá rồi nên gặp đoạn nào lặp lại tôi chỉ đơn thuần là đọc nhanh để tiếp tục theo mạch câu chuyện.

1Q84 là một tiểu thuyết tập hợp nhiều thể loại. Có thể thấy rất nhiều chủ đề trong tác phẩm này từ hiện thực huyền ảo, trinh thám, hành động, chính trị, tình yêu, đấu tranh cho nữ quyền, đồng tính… Một món ăn nhiều khẩu vị nhưng cái hay của Haruki là làm cho nó thống nhất với nhau. Độc giả biết nó nhiều khẩu vị nhưng không thể trách ông, không thể nói nó là cái nồi lẩu thập cẩm. Thường khi người ta cố nhét quá nhiều thứ vào trong một thứ sẽ dễ dẫn đến tình trạng đó. Nhưng Haruki thì khác. Khi người ta nói truyện của ông có quá nhiều thể loại pha lẫn, đối với 1Q84, đó không phải là một lời chê mà là một lời khen. Nhiều người nói 1Q84 chẳng có gì mới, Haruki khi viết dài quá thì loãng, 1Q84 thị trường quá v.v… Xét cho cùng, cũng không phải là sai hay không có căn cứ. Bản thân tôi cũng nhiều lần vì những lời nhận xét đó mà trước đây đã ngần ngại khi quyết định đọc 1Q84 vì tôi sợ phải thất vọng về Haruki! Tôi muốn giữ lại hình ảnh đẹp về ông nên cố gắng không đọc những tác phẩm sau này ông viết nữa. Có lẽ vì khi đọc nhiều quá, khi có thể đoán trước được truyện của ông sẽ đi theo hướng nào rồi, tôi sợ mình sẽ chán không phải vì ông không viết hay nữa mà vì chính bản thân đã quá quen thuộc với thế giới và văn phong đó. Nhưng rồi cuối cùng, tôi đã đọc 1Q84 và sau đó đọc hết những tác phẩm khác của ông đã xuất bản ở Việt Nam.

Và… tôi không hề có cảm giác thất vọng sau khi đọc hai tập 1Q84.

Dù thế, tôi không phủ nhận mình đã có chút hụt hẫng khi đọc truyện. Nhiều đoạn tôi có cảm giác Haruki hơi tham lam kể lể một chút, nhiều đoạn lặp lại, nhiều đoạn có xu hướng thị trường quá v.v… Nhưng rồi bên cạnh đó, vẫn có những đoạn thật sâu, và dưới lớp thị trường đó, vẫn có một điều gì đó chạm vào tôi. Mặc dù tôi từng nghĩ có lẽ nó cũng không sâu lắm đâu. Nhưng thực tế nó đã tác động đáng kể với tôi. Và thứ đó, vẫn khiến tôi xúc động, buộc tôi phải suy nghĩ…

1Q84, tôi nhận thấy Haruki không viết câu văn dài giống như tác phẩm trước đây nữa. Sự ngẫu hứng trong truyện dường như cũng không có. Nếu những truyện trước đây của Haruki được ví giống như những âm điệu ảnh hưởng từ jazz vì đem lại cho người đọc cảm giác ngẫu hứng (dù tôi nghĩ có lẽ khi viết ông cũng tính toán để ra sự ngẫu hứng đó chứ không phải chỉ đơn thuần viết ngẫu hứng mà được), nhưng ở 1Q84, tôi không cảm nhận được sự ngẫu hứng, phóng khoáng đó nữa. Tất cả là một sự tính toán tỉ mỉ, chỉn chu. Đôi khi nó cho tôi cảm giác khó thở trong thế giới ấy. Thật là lạ. Thế giới 1Q84 mà Haruki xây dựng đôi lúc cho tôi cảm giác nó thật rộng lớn, nhưng đôi lúc tôi lại thấy nó nhỏ bé chật hẹp cho dù ông có xây dựng nhiều nhân vật đến đâu, bàn về nhiều vấn đề đến đâu. Tập 1 tôi thấy nó rộng lớn. Đến tập 2 tôi thấy nó thật nhỏ bé, từng nhân vật chen chúc nhau sống trong bầu không khí quánh đặc sự cô đơn và kì dị đó. Nói thế cũng không phải là trách móc ông. Ý tôi muốn nhấn mạnh ở đây là cảm giác thay đổi về thế giới. Haruki đã làm được điều đó. Thường khi đọc tiểu thuyết, cảm giác của tôi về thế giới được miêu tả rất nhất quán. Nếu ngay từ đầu, tôi cảm thấy nó là một thế giới rộng lớn, nó sẽ là một thế giới rộng lớn cho đến khi kết thúc. Nếu tôi cảm thấy nó nhỏ bé, nó sẽ luôn nhỏ bé. Nhưng, 1Q84 lúc thì rộng, lúc thì nhỏ. Giống như tôi vừa đọc vừa cảm nhận được sự thay đổi tỉ lệ của nó, như thể tôi đang xem một bức hình trên máy tính cứ bấm zoom in, zoom out liên tục. Khi zoom in ta thấy thế giới nhỏ và chi tiết cận cảnh từng điểm mà ta muốn thấy. Khi zoom out, ta thấy được toàn cảnh và nhiều thứ, cả những thứ ta không chú tâm lắm cũng sẽ trong tầm nhìn của ta. 1Q84 cũng giống như động tác đó. Nó cho ta trải nghiệm cả cảm giác khi đặt mình trong một thế giới chung rộng lớn đang thay đổi lẫn cảm giác mình chỉ là một cá thể nhỏ bé trong đó.

tumblr_n0b1ohR7M71qjd1kgo1_1280

1Q84, Haruki chủ yếu dùng những câu văn ngắn gọn, mạnh mẽ, dứt khoát. Lối kể chuyện của 1Q84 theo cách trực tiếp, không đi vòng vo ẩn dụ nhiều như những truyện trước dù vẫn theo lối quen thuộc của ông là đưa ra nhiều câu hỏi và rất ít câu trả lời cho một vấn đề. Nhưng tôi vẫn phải nói, ở 1Q84, Haruki dường như đã đi một con đường trực tiếp đến vấn đề cốt lõi mà ông muốn nói, từng bước từng bước một, không còn là gián tiếp như những tác phẩm trước đây. Chính vì thế, 1Q84 dễ cho người khác cảm giác thị trường. Ở những tác phẩm trước, Haruki luôn tạo nhiều khoảng trống, nói ít hơn những điều cần nói; còn 1Q84, tuy vẫn có những khoảng trống nhưng ít hơn, nhiều đoạn cảm giác như ông nói thẳng, nói ra hết vấn đề cần nói, không úp mở nữa, vấn đề nào đã qua là qua. Vậy nên ngay ở những trường đoạn mang không khí mơ hồ, 1Q84 cũng không tạo được nhiều sự luyến tiếc vì nhân vật dường như đã gần giải mã được ý nghĩa của vấn đề sau đó. Như cái chết của Ayumi chẳng hạn. Ban đầu tôi ngạc nhiên không hiểu vì sao cô ấy phải chết. Sau đó, tôi không phải đợi lâu khi Aomame gặp Lãnh Tụ và ông đã giải thích cho Aomame. Bản thân Aomame cũng cảm nhận được điều đó. Nguyên nhân là do bản chất Ayumi đã luôn tự sinh ra khao khát muốn hủy diệt mình trong vô thức nên lúc nào cô cũng tự dẫn mình đi đến chỗ nguy hiểm. Đó cũng là một ý nghĩa sâu xa. Nhưng giá như, Haruki đừng giải thích nhiều quá có lẽ sẽ hay hơn. Lạ lùng là một người kiệm lời như Haruki, trước đây thường rất ít giải thích những biến cố khó hiểu mà các nhân vật trải qua thì giờ đây ở 1Q84, ông lại giải thích quá nhiều. Chính vì thế, cảm giác loãng là điều tất yếu.

Đọc 1Q84, tôi nhớ quay quắt đến điên cuồng những câu văn dài ngày xưa của Haruki từng làm mình mê mẩn. Đặc biệt là những câu văn dài trong Rừng Na Uy. Ở 1Q84, tất cả đều gọn ghẽ như một con dao sắc, hiệu quả. Tôi không còn tìm thấy vẻ đẹp, sự tinh tế vì những hình ảnh so sánh lạ, thú vị, cảm giác phóng khoáng khi đọc những câu văn dài như các tác phẩm trước nữa. Nhưng lại một lần nữa, nói thế không phải để chê Haruki mà tôi chỉ nói như một sự nhìn nhận khách quan. Vì thật sự, tôi hiểu tại sao Haruki lại chọn cách viết như thế. Đó là do không khí của 1Q84 cần phải như thế. Đơn giản thôi. Tuy nhân vật chính là Tengo và Aomame nhưng thật ra cả câu chuyện mấu chốt bắt đầu từ Nhộng không khí của Fukaeri. Và Fukaeri lại là một người mắc chứng khó đọc, lời nói giản lược nên cách cô kể chuyện cũng ngắn gọn. Toàn bộ 1Q84 thực ra giống như một bản phóng lớn thế giới của Nhộng không khí. Vì thế, câu văn ngắn gọn như vậy lại rất phù hợp. Đương nhiên 1Q84 cũng có những câu văn dài xen kẽ nhưng nếu so với các tác phẩm khác, có thể thấy câu văn dài trong 1Q84 ít hơn. Sự thay đổi này của Haruki làm tôi nhận ra, khi con người ta càng có tuổi thì càng thích sự giản đơn và hiệu quả.

Hết.

Kodaki


Muôn màu của Haruki Murakami





Phía sau trang sách

Michael Pollan: “Con người điên cuồng vì biến đổi gene”

Published

on

By

Là tác giả của nhiều đầu sách về môi trường, thực phẩm nổi tiếng như Food Rules, Nào tối nay ăn gì… Trong các tác phẩm của mình, Michael Pollan đã mang đến những suy ngẫm mới về mối quan hệ giữa thế giới tự nhiên và con người. Khát khao cây cỏ do Phương Nam Book vừa mới phát hành cũng là cuốn sách đặc biệt, hấp dẫn như thế.

Xin chào tác giả Michael Pollan. Ông có thể chia sẻ chi tiết quá trình khởi viết Khát khao cây cỏ diễn ra như thế nào?

Tất cả bắt đầu từ một con ong nghệ. Ý tôi là, tiền đề của cuốn sách thì rất, rất đơn giản. Chuyện là vào một ngày nọ, khi đang trong vườn, thì tôi nhìn thấy một con ong nghệ bay ngay bên cạnh và nghĩ: "Chà, có điểm gì chung giữa một con ong và người làm vườn nhỉ?". Từ giây phút ấy, mọi thứ đã đến với tôi như một khải thị.

Giống như con ong, tôi đang góp phần vào việc giúp cho một loài nào đó chiếm được ưu thế, chẳng hạn khoai tây thay vì tỏi tây. Và giống con ong, tôi nghĩ những loài vật này xuất hiện là vì lợi ích của mình, thế nhưng thực tế thì bản thân tôi mới chính là người đang bị “lợi dụng”. Bởi như bạn biết, khi một con ong tiến hành hút mật, nó nghĩ mình đang “trộm” đi một thứ gì đó, nhưng trên thực tế chính bông hoa ấy mới là “chủ mưu”, lợi dụng nạn nhân giúp nó lan truyền phấn hoa hết từ cây này sang cây khác.

Khi đó tôi đặt câu hỏi, vậy từ quan điểm của những bông hoa, thì con ong nghệ có phải là loài động vật cả tin? Nếu câu trả lời chính xác là vậy, thì liệu chúng ta mang hình hài nào từ chính nhãn quan của các loài cây? Cuối cùng thì tôi cũng hiểu mình giống con ong nghệ ấy hơn chúng ta tưởng.

Vì sao mà ông lại để Johnny Appleseed [1] đóng vai trò quan trọng trong cuốn sách này?

Chà, có lẽ là bạn không tin, nhưng khi đặt bút để viết những dòng đầu tiên thì tôi còn không biết là ông có thật. Trong cả đời mình, tôi nghĩ ông ấy là kiểu anh hùng dân gian chỉ có trong những tưởng tượng từ sách vở thôi. Nhưng hóa ra Johnny Appleseed là John Chapman. Tôi cũng phát hiện phiên bản Johnny Appleseed mà mình từng học hồi còn mẫu giáo là sai hoàn toàn, bởi lẽ ông ấy là một nhân vật thú vị hơn nhiều. Tôi biết về những điều này là qua các cuốn sách xoay quanh loài táo. Ngoài ra tôi cũng biết được một sự thật khác, đó là nếu bạn gieo hạt của một quả táo, thì thế hệ sau sẽ không giống gì với thế hệ trước và không ăn được. Ta không thể ăn táo trồng từ hạt táo, mà chúng phải được lai ghép cũng như nhân bản.

Và chúng không phải là trái cây Mỹ?

Không. Như tôi được biết chúng đến từ Kazakhstan và khi đến đây chúng đã thay đổi rất nhiều trong hành trình đó. Vì vậy việc Johnny Appleseed trồng táo từ hạt có nghĩa là chúng được dùng để làm rượu chứ không phải để ăn. Thực ra những gì Johnny Appleseed đang làm và lý do ông ấy từng được chào đón ở mọi căn nhà gỗ ở Ohio và Indiana là ông đã giúp cho những loại rượu làm từ trái cây thêm phổ biến hơn.

Không chỉ có táo mà ông còn nói đến hoa tulip. Vì sao mà ông lại chọn loài thực vật này?

Vâng, câu chuyện về hoa tulip thật là tuyệt vời. Ý tôi là, đây chính là cơn cuồng hoa mà ta từng biết dưới tên gọi “cơn sốt Hà Lan” nhiều thế kỷ trước, thứ mà ngày nay nhiều người ví von với thói cuồng mạng xã hội. Dù vậy thì tôi vẫn có thiện cảm với người Hà Lan hơn là con người hiện đại, vì so với chiếc điện thoại thì những bông hoa dù sao cũng đẹp và tuyệt vời hơn.

Ngoài ra còn cây cần sa?

Chà, bên cạnh những câu chuyện trên, thì cuốn sách Khát khao cây cỏ này cũng nói về niềm “khao khát”. Nói cho dễ hiểu là khi nhìn vào bông hoa nào đó, liệu ta có thể khẳng định điều gì từ những con ong vây xung quanh nó? Tương tự như thế, với cây cần sa, ta cũng hiểu thêm được chút gì đó về cách tâm trí hoạt động, cũng như vì sao con người trong nhiều thế kỷ phải cần đến chúng.

Trong thực tế, mọi nền văn hóa và mọi chủng tộc đều có những loại cây thần kinh của chính mình. Ngoại lệ duy nhất là người Eskimo. Và lý do duy nhất để giải thích cho điều này là vì không loài cây nào có thể sống được ở trên băng tuyết. Và ngay khi họ phát hiện ra rượu, thì nó đã trở thành loại “cây kích thích” của họ.

Ông cũng tiến gần đến việc đưa ra một tuyên bố chính trị về việc hợp pháp hóa cần sa trong cuốn sách này, nhưng cũng cho thấy chưa có cơ chế để kiểm soát nó. Vì sao ông lại nghĩ thế?

Vâng. Tôi rất đồng cảm với việc khi là con người thì chúng ta cũng có những mong muốn riêng về việc thay đổi ý thức. Tuy nhiên, điều đó cũng không đồng nghĩa với việc lạm dụng. Tôi nghĩ người Hy Lạp đã có thái độ tương đối tỉnh táo về chuyện đó. Họ tôn thờ Dionysus[2], họ dùng rượu rất nhiều nhưng cũng tuân theo kiểm soát và lễ nghi. Có vài trường hợp chúng rất cần thiết, nhưng nhiều khả năng sẽ là tai họa. Vì vậy không có lời khẳng định nào hoàn toàn chính xác cho câu hỏi trên.

Khi ông nói về biện pháp kiểm soát thì một vấn đề khác cũng được hiện lên, đó là các loài sinh vật biến đổi gene. Ông cũng thử nghiệm trồng chính loại này trong khu vườn của mình nhỉ?

Chà, đây là vấn đề có phần mới mẻ trong mối quan hệ giữa con người với thực vật. Ý tôi là, chúng ta đang thực sự tạo ra một cú chuyển mình trong mối quan hệ với thế giới ngoài kia bằng biến đổi gene. Và tôi nghĩ cách duy nhất để hiểu về điều mới này là tự mình thử. Vì vậy, trong khu vườn riêng, tôi đã trồng những củ khoai tây biến đổi gene. Chúng được thay đổi trong từng tế bào để kháng lại các mầm bệnh.

Như bạn biết đấy, công nghệ sinh học thật là mới lạ. Trước đây chúng ta chưa từng lấy gene của loài cá bơn rồi đưa nó vào một quả cà chua hoặc con đom đóm. Thế nhưng giờ đây mọi thứ rất khác... Rõ ràng là trong tự nhiên, dẫu cho có thêm triệu năm tiến hóa, thì cá bơn và cà chua sẽ không bao giờ giao phối và sinh sản với nhau, thế nhưng bây giờ điều đó có thể. Và đó thật sự là cú chuyển mình. Tôi nghĩ bất cứ khi nào ta làm điều gì hoàn toàn mới mẻ về mặt bản chất, thì phải tiến hành hết sức thận trọng. Nhưng trong trường hợp thực phẩm biến đổi gene, thì những gì đang xảy ra lại không cho thấy sự cẩn trọng ấy.

Ông kết luận rằng về cơ bản thực vật có vai trò tái tạo chúng ta cũng như chúng ta tái tạo thế giới thực vật. Ý ông là như thế nào khi viết dòng này?

Nó được gọi là đồng tiến hóa. Bạn biết đấy, tất cả chúng ta đều đã tìm hiểu về Darwin và biết đồng tiến hóa là gì, nhưng tôi nghĩ nó dành cho các loài khác ngoài kia. Thế giới tự nhiên vô cùng kỳ diệu, nó là một mạng lưới sống nhưng rồi ta đến và xé nát nó. Điều tôi nhận ra khi nhìn vào các loài đã được thuần hóa là chúng ta cũng đang ở trong chính mạng lưới đó. Những loài này đã thay đổi chúng ta. Tôi nghĩ việc phát minh ra nông nghiệp đồng nghĩa với hành động tự coi mình là trung tâm, rằng chúng ta là chủ thể hành động trên các đối tượng thụ động… Nhưng trên thực tế, việc phát minh ra nông nghiệp cũng chính là điều mà giới thực vật đã làm với ta. Chúng buộc loài người phải định cư, bắt đầu làm nông nghiệp, dần dần chặt cây phục vụ cuộc sống nhưng cũng đồng thời là giúp cho chúng có môi trường sống tốt hơn…

Tác giả Michael Pollan - Người viết tác phẩm Khát khao cây cỏ

Thật là lý thú khi nhìn nông nghiệp dưới các tác động của cả 2 phe. Do đó điều tôi muốn nói qua cuốn sách Khát khao cây cỏ đó là chúng ta cũng là một phần của giới tự nhiên, chúng ta đang sống trong mạng lưới lớn và cũng sẽ bị tác động bởi thế giới này.


[1] Johnny Appleseed tên thật là John Chapman. Ông sinh ra ở Leominster, Massachusetts năm 1774. Ước mơ của ông là trồng được thật nhiều táo để không ai bị đói. Trong gần 50 năm, ông đã vun trồng hàng nghìn cây táo. Truyền thuyết kể rằng ông đã liên tục trồng chúng ở những nơi trống trải trong rừng, ven đường và ven suối.

[2] Thần rượu nho trong thần thoại Hy Lạp, đại diện cho khoái lạc, tiệc tùng, niềm vui…

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Thả một bè lau – Truyện Kiều dưới cái nhìn thiền quán

Published

on

Chúng ta thường nghĩ truyện Kiều là truyện của một người khác và chúng ta chỉ là khán giả, không có liên can gì. Nhưng khi viết truyện Kiều, cụ Nguyễn Du đã sống trong da thịt của nhân vật Kiều, đã trở thành với Kiều, cụ đã nói được tâm sự của chính mình.

Cô Kiều trong truyện đã phải bắt buộc làm gái giang hồ. Là một nhà Nho, một mẫu mực đạo đức thời xưa ở Việt Nam, vậy mà có khi cụ Nguyễn Du cũng có cảm tưởng mình là một cô gái giang hồ. Cụ làm quan với triều Lê. Sau khi nhà Lê mất, cụ bị nhà Nguyễn gọi ra làm quan. Không từ chối được, cụ phải ra làm quan cho triều Nguyễn. Theo quan niệm của Nho giáo ngày xưa, một người thần tử trung thành không bao giờ thờ hai vua (‘trung thần bất sự nhị quân.’). Trong khi viết truyện Thúy Kiều, cụ Nguyễn Du viết truyện của chính mình. Cụ muốn gửi tấc lòng mình vào thiên cổ chứ không phải vì ngồi không, cao hứng nhất thời mà viết ra một tác phẩm chữ Nôm.

Bìa sách Thả một bè lau, thiền sư Thích Nhất Hạnh

Nếu có chánh niệm, đem những khổ đau, luân lạc và gian truân của mình ra đọc truyện Kiều chúng ta có cơ hội thấy được bản thân. Và như vậy đọc truyện Kiều cũng là tu. Tu tức là nhìn tất cả những gì đã và đang xảy ra trong đời mình bằng con mắt quán chiếu.

Trong quá khứ, có nhà Nho đã liệt truyện Kiều vào loại dâm thư vì trong truyện có tả đời sống của một cô gái giang hồ. Họ có thể đứng về phương diện đạo đức của Nho giáo mà nói như vậy. Nhưng dùng con mắt quán chiếu mà nhìn vào đời Thúy Kiều, ta có thể học được bài học của khổ đau và kinh nghiệm. Nếu biết cách đọc, chúng ta có thể học được rất nhiều từ truyện Kiều như học từ một cuốn kinh. Và truyện Kiều sẽ không phải là dâm thư mà là kinh điển.


Truyện Kiều là truyện về cuộc đời, có những hoàn cảnh khổ đau, hạnh phúc và u mê của cuộc đời. Lấy con mắt của người quán chiếu nhìn vào truyện Kiều, chúng ta có thể thấy được bản chất của cuộc đời. Những điều xảy ra trong mười lăm năm của cô Kiều có thể xảy ra cho bất cứ một người nào. (Vì vậy ở Việt Nam có truyền thống bói Kiều.). Kiều dã trải qua rất nhiều hoàn cảnh khác nhau, đi qua tất cả những chuyện lên voi xuống chó của một con người. Thúy Kiều có khi là học trò, làm vợ của một người có quyền thế gần như vua (Từ Hải), làm đầy tớ, làm người yêu, làm vợ lẽ và làm một người con gái phong sương… Kiều cũng từng làm sư cô. Mỗi chúng ta ít nhất đã có một giai đoạn giống như giai đoạn Thúy Kiều. Nhìn vào đời Thúy Kiều, ta phải nhìn như một toàn thể mà đừng nhìn từng khoảng ngắn.


Chúng ta phải có con mắt trạch pháp, tức là con mắt có khả năng nhận xét và phân biệt. Khi đọc Kinh, ta cần phải có nhận thức độc lập, huống nữa là đọc truyện Kiều. Ta phải nhìn cụ Nguyễn Du bằng con mắt trạch pháp. Cụ tin vào thuyết tài mệnh tương đố (tài năng và số mệnh chống trái nhau). Chúng ta sẽ từ từ xét coi tại sao cụ tin vào thuyết này và thuyết này có đúng hay không. Nếu đúng thì đúng bao nhiều phần trăm. Không phải vì cụ nói ‘chữ tài chữ mệnh khéo là ghét nhau’ hay ‘chữ tài liền với chữ tai một vần’ mà chúng ta tin ngay vào sự tương phản, chống trái của tài mệnh. Có những người có tài nhưng không bị tai nạn, vì họ có tu, có chánh niệm và sự khiêm nhượng. Tai nạn sẽ không xảy tới với họ, hay ít nhất, không xảy tới cho họ nhiều như cho những người quá cậy vào tài năng của mình mà xem thường người khác.


Dựa theo truyện Phong Tình Lục của Trung Hoa để viết truyện Kiều, cụ Nguyễn Du đã biến tập tiểu thuyết tầm thường này thành một tác phẩm văn chương phong phú và sâu sắc. Một lần nữa, chúng ta thấy cốt tủy của một tác phẩm có giá trị không phải là cốt truyện mà là văn chương và tư tưởng.

Ngày xưa tôi cũng đã từng dạy văn chương Việt Nam và đã dạy truyện Kiều. Nhưng tâm của tôi lúc đó không được như bây giờ. Tôi đã dạy với tư cách một giáo sư văn chương mà chưa bao giờ dạy với tư cách một thiền sư. Nhìn với tư cách một thiền sư là nhìn sâu, nhìn kỷ, nhìn bằng sự khám phá của thiền quán mọi sự kiện qua nhận thức, đau khổ, hạnh phúc, thành công, thất bại và qua sự tu học của mình. Nhìn như vậy trong khi đọc lại truyện Kiều ta có thể thấy được những điều rất mới.


Khi đọc truyện Kiều, ta không nên ngại về từ ngữ và điển tích. Các bản truyện Kiều đều có chú giải. Có tài liệu là ta có thể hiểu được hết các điển tích và từ cổ. Điều quan trọng là chúng ta đọc với tâm trạng quán chiếu, tìm thấy tâm lý của tác giả và tìm thấy lòng mình.

Làng Mai khóa tu mùa Xuân 1992 - Phần Thay lời tựa - Trích sách Thả một bè lau I Thiền sư Thích Nhất Hạnh

Đọc bài viết

Phía sau trang sách

Đời sống thật đẹp, thật buồn nhưng đầy mong manh

Published

on

By

Được Amazon và hàng nghìn độc giả Goodreads bình chọn là cuốn sách hư cấu hay nhất của năm 2022, Ngày mai Ngày mai và Ngày mai nữa từ tác giả Gabrielle Zevin là một bản hùng ca về tình bạn, tình yêu và tuổi trẻ, được viết thông qua những trò chơi điện tử cuốn hút và đầy độc đáo.

Tác phẩm xoay quanh 3 nhân vật chính gồm Sam Masur, Sadie Green và Marx Watanabe. Trong khi Sam và Sadie đã quen biết nhau từ khi rất nhỏ, nhưng vì một hiểu lầm ngờ nghệch từ tuổi ấu thơ mà họ cắt đứt liên hệ và không còn nhìn thấy nhau; thì hơn 10 năm sau, vào một ngày tháng 12 lạnh giá, Sam vô tình nhìn thấy Sadie, từ đó nối lại mối quan hệ xưa. Lúc này họ đã trưởng thành và đang đứng trước cánh cửa cuộc đời. Với sự tham gia của Marx – bạn thân của Sam – cả 3 đã thiết lập nên một đế chế trò chơi điện tử của riêng mình, nhưng cũng từ đó mà những diễn biến tình cảm bắt đầu phức tạp và khó đoán hơn.

Câu chuyện giữa những tri kỷ

Ở đây cảm xúc giữa những tri kỷ đã được nữ tác giả thể hiện một cách đặc biệt. Đó là Sam và Sadie, những đứa trẻ bị tổn thương từ nhỏ, người tìm thấy được những sự ủi an qua người còn lại. Nếu Sam có một cuộc đời không thể tệ hơn: mẹ qua đời từ sớm, lâm vào nghèo túng vì không muốn ông bà ngoại lo, cha bỏ đi, bị phân biệt vì nguồn gốc xuất thân cũng như chân cẳng bị tật… thì Sadie tuy đến từ một gia đình thượng lưu ở khu Beverly Hill xa hoa, thế nhưng ngay từ rất nhỏ cô đã không hưởng được sự trọn vẹn từ cha mẹ mình, bởi người chị Alice bị bệnh ung thư đã cướp hết những sự quan tâm… Bằng sự tình cờ hay một sắp đặt nào đó của số phận, họ đã gặp gỡ và rồi kết nối thông qua các tựa game xưa.

Bìa sách Ngày mai, ngày mai và ngày mai nữa. Ảnh: Bookish

Cho đến một thập kỷ sau, vẫn Sam đau khổ, bị cái chân hành hạ với một tình cảm không thốt thành lời, gặp lại Sadie giờ đang chìm trong một cơn khủng hoảng về mối quan hệ mà cô có với một người đàn ông đã có gia đình… Cả 2 đã cùng nhau thực hiện tựa game Ichigo về một đứa bé rời xa vòng tay cha mẹ ngay từ rất sớm, nhưng đó cũng là một phiên bản khác về 2 người họ - những người đã phải tự mình tìm lối đi riêng trong một thế giới đầy nhẫn tâm và bóng tối. Chính 2 tâm hồn sáng bừng trong đêm đã cứu rỗi nhau và giải thoát nhau, bởi họ hiểu nhất người kia cần gì, và tình cảm ấy cũng là bất khả thốt lên thành lời.

Vì vậy cho đến cuối cùng thì 2 người họ không đến gần hơn cũng không xa hơn, nhưng luôn hiện diện khi người còn lại một khi cần chúng. Bởi lẽ “chính trái tim - đúng hơn là phần ý thức con người thể hiện qua trái tim - mới là điều bí ẩn”, cho nên không phải tình yêu hay là tình bạn, mà chính sợi dây của sự thấu hiểu cũng như đồng cảm đã kết nối họ lại cùng với nhau. Bởi như Sadie đã sớm nhận ra: “Người ta tạo ra mô hình thủy tinh của những thứ đang héo tàn, rồi đem chúng trưng bày trong viện bảo tàng. Nhân loại thật lạ kỳ, nhưng đồng thời thật đẹp đẽ. Mà cũng thật mỏng manh”.

Tác giả Gabrielle Zevin

Cũng chính vì thế mà dẫu cho Sam lỡ mất bao lần xác nhận tình cảm của mình dành cho Sadie, hay cũng đồng thời là phía ngược lại, thì ta luôn biết họ vẫn ở đó và dành cho nhau. Như Sam từng nói: “Chấp nhận chơi với ai đó mang tới rủi ro không nhỏ. Nó đồng nghĩa với cho phép bản thân mở lòng, phơi bày tất cả, chấp nhận bị tổn thương”. Cả 3 con người trong cuốn sách này dù phải trải qua những lần đau khổ cũng như niềm vui, những sự bội phản cũng như trung thành… thế nhưng họ luôn tìm thấy ở nhau một sự an ủi. Đó là tình cảm mà những tri kỷ dành riêng cho nhau, được thử thách qua tuổi trẻ, sự bồng bột, thành công lẫn thất bại, để từ đó mà họ nhận ra mình không chọn nhầm người.

Vì vậy Ngày mai, Ngày mai và Ngày mai nữa là một tác phẩm thật đẹp, thật buồn và đầy mong manh. Bởi tình cảm giữa bộ 3 ấy không phải là thứ mà ai trên cuộc đời này cũng tìm thấy được. Nó ủi an, xoa dịu những độc giả cảm thấy cô đơn trên hành trình của bản thân mình, nhưng cũng đồng thời cho ta sức mạnh và sự an yên để nhìn lại những mối quan hệ bản thân đã có. Có thể mọi thứ ta đã xác lập trong cuộc đời này đã từng có tên, nhưng chính qua cuốn tiểu thuyết, ta lại thấy nó muôn hình muôn vẻ và rất huy hoàng.

Từ giả lập đến đời thực

Và cũng có thể vì lý do này mà tựa sách cũng như cấu trúc đã được xây đắp từ những trò chơi điện tử, bởi một trò hay dẫu là rất khó nhưng rất công bằng, còn cuộc đời thực sẽ luôn bất công. Và cũng bởi chính những sự đẹp đẽ, mong manh và dễ chịu ấy nó khiến người ta muốn sống thêm ngàn lần nữa, để ta sẽ có vô hạn lần tái sinh, vô hạn lần sửa sai và sau ngày mai lại là ngày mai và ngày mai nữa. Nó là vòng lặp sẽ không bao giờ có thể khép lại, bởi khi càng đi ta càng khám phá thêm nhiều điều nữa, bởi không có thất bại nào là vĩnh cửu cả, và chẳng có gì là vĩnh cửu hết.

Một điều không thể phủ nhận là thành công của Ngày mai, Ngày mai và Ngày mai nữa nằm ở chủ đề phổ quát cũng như phương tiện mà chính từ đó nữ tác giả Gabrielle Zevin bám vào rất vững. Đối với thế hệ gen X hoặc gen Y, những trò chơi như Super Mario, Final Fantasy, Donkey Kong… đã là tuổi thơ của bản thân họ. Ở giai đoạn ấy họ có được những người bạn – những cộng sự mà mục tiêu duy nhất là cùng nhau vượt qua vô vàn thách thức cũng như khó khăn mà các trò chơi mang đến. Thông qua điều đó mà phần đông độc giả cũng tìm lại mình, và thấy một mẫu nào đó của chính bản thân trong các nhân vật.


Ngoài ra chủ đề của cuốn tiểu thuyết cũng rất phổ quát, khi nói về tuổi trẻ, tình bạn, tình yêu, hoài bão và sự nỗ lực. Cũng như nhiều tác phẩm của Hanya Yanagihara hay Sally Rooney, ở cuốn sách này, thất bại cùng với thành công luôn song hành nhau, và thế hệ Millennials chính là độ tuổi cảm nhận được mình một cách rõ nhất. Gabrielle Zevin không hồng hóa hay tiến hành làm các nhân vật trở nên hoàn hảo, mà chính sự bất toàn, đầy rẫy khiếm khuyết… khiến cho độc giả cảm thấy chính bản thân họ cũng từng trải qua những giai đoạn ấy.

Ngoài điều đó ra thì tác phẩm này cũng đã đề cập một cách phong phú đến những vận động của xã hội ngoài kia. Đó là một thời của phân biệt chủng tộc, phân biệt giới tính, phân biệt giai cấp. Khi đến gần mốc của ngày hiện tại, ta sẽ lại thấy những chỉ dấu của chiếm dụng văn hóa hay sự phụ thuộc một cách quá mức vào không gian mạng… Ở bất kỳ đâu ta cũng dễ thấy một sự quá khích và thiếu thấu hiểu của chính con người. Nhưng qua rất nhiều nhân vật đã sống cùng nhau một đời trọn vẹn, mà những mất mát và thiếu sót này cũng được lấp đầy, để không một ai sẽ phải sống trong một thế giới thực nhưng vẫn mơ về những không gian ảo mà ở nơi đó họ được là mình.

Vì thế có thể nói rằng Ngày mai, Ngày mai và Ngày mai nữa là một cuốn sách dành cho mọi người, nơi người ta có dịp nhìn lại, được luyến nhớ quá khứ cũng như tìm thấy được sự đồng cảm dù là thất bại hay sự thành công của những ngày này. Bằng cách viết nhẹ nhàng, điềm tĩnh, các nhân vật tự mình bộc lộ hoặc cho thấy được những cá tính riêng thông qua góc nhìn của phía đối diện, từ đó mà phía độc giả có dịp khám phá và tự nhìn lại những ngày đã qua, với những con người mà họ đã là một phần đời mình.

Đọc sách hay, gửi ngay bài review cho Bookish.vn

Bạn đọc sách và muốn chia sẻ những cảm nhận, hãy viết review và gửi đến chúng tôi. Bookish.vn có chuyên mục “Phía sau trang sách” – nơi đăng tải review sách do bạn đọc gửi đến email: truyenthong@pnc.com.vn. Bài viết cần gửi kèm ảnh chụp cuốn sách, tên tác giả, số điện thoại.

Trân trọng.
Đọc bài viết

Cafe sáng